دوربین دو چشمی برای رصد ستارگان

 دوربین دو چشمی یک از ابزار بسیار کاربردی است و به سختی می‌توان ابزاری را یافت که از نظر سبکی، کاربری آسان و نیز نمایش نماهایی گسترده از آسمان پرستاره، بر دوربین‌ دو چشمی برتری داشته باشد.

دوربین‌های دو چشمی برای رصد ستارگان

سرعت دوربین دو چشمی در رصد ستارگان به شما کمک شایانی خواهد کرد. اغلب وقتی صحبت از رصد آسمان شب و ستارگان می‌شود ما به تلسکوپ فکر می‌کنیم اما حتی با تجربه‌ترین رصدگران هم دوربین دو چشمی دارند. می‌پرسید چرا؟ برای اینکه اگر بخواهید به سرعت چیزی را در آسمان شب رصد کنید راحت‌ترین و سریع‌ترین کار برداشتن دوربین دو چشمی است. هیچ ابزاری به این سرعت امکان رصد را فراهم نمی‌کند.

میدان دید وسیع، برتری دیگر از دوربین های دو چشمی به شمار می رود، حتی معمولی ترین دوربین های دو چشمی میدان دید وسیع تری نسبت به تلسکوپ ها دارند و برای مشاهده نماهای کلی هیچ ابزاری بهتر از دوربین های دوچشمی نیست. بسیاری از اجرام آسمانی به قدری بزرگ هستند که شما برای مشاهده آنها به بهترین شکل ممکن به دوربین دو چشمی نیاز دارید.

قیمت پایین دوربین دو چشمی برتری دیگر این ابزار برای تازه‌کاران محسوب می‌شود؛ یک دوربین دوچشمی خوب حتی خیلی ارزانتر از تلسکوپی است که مناسب اولین خرید برای یک رصدگر تازه کار است. به علاوه بر خلاف تلسکوپ‌ها که تصاویر آنها ناشی از واژگون‌سازی و یا معکوس‌سازی واقعیت هستند، جهت‌گیری نمایی که در دوربین‌های دوچشمی دیده می‌شود، مشابه جهان واقعی است. این امر باعث می‌شود یافتن سوژه‌ها از پشت چشمی دوربین دو چشمی راحت‌تر باشد.

شاید همین حالا دوربین دوچشمی در خانه داشته باشید.. شاید این دوربین سالهاست جایی در خانه رها شده باشد. ممکن است حتی بهترین عدسی‌های جهان را هم نداشته باشد، اما در هر حال نسبت به چشم غیرمسلح، جزئیات بیشتری از آسمان را به شما نشان خواهد داد. با این وجود، مطمئنا برخی دوربین‌های دو چشمی برای رصد ستارگان مناسب‌تر از سایر دوربین‌های دوچشمی هستند. در ادامه مقاله نکاتی مهم برای نحوه شناسایی دوربین‌های دوچشمی خوب از دوربین‌های دو چشمی نا مناسب ارائه خواهد شد.

یکی از برتری‌های دوربین دو چشمی بر تلسکوپ، توانایی آن برای نشان دادن گستره‌ای بزرگتری از آسمان است. در این تصویر شما می‌توانید ببینید که نمای خوشه ستاره‌ای پروین یا ثریا M45 در دوربین دوچشمی 50×10 نسبت به تلسکوپ‌های خانگی متداول بسیار دیدنی‌تر است.

موضوع درجه‌ها

ستاره‌شناسان فواصل آسمانی را به مقیاس درجه (°) محاسبه می‌کنند؛ فاصله زاویه‌ای میان افق و سمت‌الراس (که درست بالای سر شما قرار دارد) برابر 90ᵒ است. قطر زاویه‌ای مشت دست شما روی بازوی کاملا کشیده‌تان حدود ۱۰ᵒ است. قطر ماه حدود 2/1 درجه است.

 

رمزگشایی از اعداد

معمولا دوربین‌ دو چشمی برای رصد آسمان با دو عدد معرفی می‌شوند: بزرگنمایی و قطر دو عدسی جلویی (عدسی‌ها به نام عدسی شیئی "objective lenses" یا تنها شیئی خوانده می‌شوند). خوشبختانه در اغلب دوربین‌های دوچشمی این اطلاعات در کنار چشمی‌های حک شده است. شناخت اعداد چاپ شده روی دوربین‌های دوچشمی به شما در ارزیابی میزان کارآمدی آنها برای رصد ستارگان کمک می‌کند.

معمولا شما دو عدد مانند‌ 50×7 یا 40×8 را خواهید دید. اولین عدد ضریب بزرگنمایی است که مشخص می‌کند اجرام در مقایسه با چشم غیرمسلح تا چه اندازه نزدیک‌تر به نظر خواهد رسید. عدد دوم، قطر عدسی‌ها است که به میلی‌متر بیان می‌شود. برای مثال دوربین دو چشمی50×10، اجرام را به میزان ×10 بزرگنمایی می‌کند (اجرام ده مرتبه نزدیک‌تر به نظر خواهند رسید) و عدسی‌های شیئی آن قطری برابر ۵۰ میلی‌متر دارند (حدود دو اینچ).

بسیاری از دوربین‌های دوچشمی یک مجموعه اعداد دیگر نیز دارند که نشانگر عرض میدان دید آنهاست. برای مثال ممکن است عددی مانند 367 ft/1,000 yds  حک شده باشد که به معنی «367 فوت در فاصله 1000 یارد است» که تقریبا برابر است با 112 متر در فاصله 1000 متری. این بدان معناست که اگر به ساختمانی بزرگ که در فاصله 1000 متری قرار دارد نگاه کنید، 112 متر از طول و 112متر از عرض آن را مشاهده خواهید کرد. اما وقتی صحبت از ستاره‌شناسی و رصد آسمان شب می‌شود جایی که فواصل به میلیارد یا تریلیون مایل محاسبه می‌شوند، اطلاعات باید به واحد دیگری تبدیل شوند تا معنادار باشند.

 خوشبختانه برای تبدیل «فوت/1000 یارد» به درجه تنها کافی است که عدد اول را بر 52.4 تقسیم کنیم. بنابراین دوربین دو چشمی که پیش‌تر به آن اشاره شد ‌7ᵒ را نمایش خواهد داد. (367 تقسیم بر 52.4 برابر است با 7) اگر دوربین دو چشمی از واحدهای متریک استفاده می‌کند «112 متر در 1000 متر،» عدد اول را تقسیم بر ۱۶ کنید.

برخی سازندگان با چاپ کردن میدان دید (به درجه) در کنار سایر اعداد در کنار چشمی، کار شما را ساده‌تر می‌کنند. این عدد می‌تواند مشخصا نامگذاری شده باشد، مثلا به شکل: «Field 5.5^o» و یا ممکن است کمی مبهم باشد مثلا به شکل: «FOV5.5^o.» ‌FOV به معنای میدان دید(Field Of View) است.

انتخاب دوربین دوچشمی مناسب رصد آسمان شب

حالا پرسش این است که کدام ترکیب از بزرگنمایی و قطر عدسی برای رصد ستارگان از همه مناسب‌تر است؟ پاسخ کوتاه 50×10 است. یعنی بهترین دوربین برای رصد آسمان شب دوربین دوچشمی10x50  است.

حالا پاسخ بلند. به صورت کلی هرچه عدسی‌های شیئی بزرگ‌تر باشند، نور بیشتری را جمع‌آوری می‌کنند و مقدار جمع‌آوری نور بخش بسیار مهمی از هر ابزار رصدی است. بنابراین دوربین‌های دوچشمی 50‌ میلی‌متری معمولا نسبت به مدل‌های مثلا 35 میلی‌متری گزینه‌های بهتری محسوب می‌شوند.

سنجیدن عملکرد دوچشمی بر مبنای اعداد

شما می‌توانید از اعداد مرتبط با بزرگنمایی و قطر دهانه برای محاسبه عملکرد نسبی دوربین‌های دوچشمی متفاوت استفاده کنید. برای این منظور تنها کافی است که اعداد را در یکدیگر ضرب کنید. بنابراین ضریب عملکردی دوربین دوچشمی 50×‌10 برابر 500 و ضریب عملکردی دوربین دوچشمی ‌40×8  برابر 320 خواهد بود. در این مورد دوربین 50×10 نماهای بهتری نشان خواهد داد.

روی بیشاپ (Roy Bishop) اولین کسی بود که این روش محاسبه عملکرد دوربین دوچشمی را در کتاب راهنمای رصدکنندگان انجمن سلطنتی کانادا معرفی کرد. تجربیات من نیز با این محاسبات همخوانی دارند. نکته مهم این است که بزرگنمایی و اندازه عدسی شیئی ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند.

اگر بزرگ‌تر بهتر است، پس چرا هزینه بیشتری نکنیم و دوربین‌های دو چشمی با عدسی‌های 70 میلی‌متری یا حتی 100 میلی‌متری را نخریم؟ چون استفاده از دوربین‌های دو چشمی سنگین و بزرگ دشوار است و آنها معمولا میدان‌های دید کمی هم دارند. تجربه سال‌ها رصد ستارگان به من (و بسیاری دیگر) آموخته است که دوربین‌های دو چشمی 50 میلی‌متری از نظر توانایی و اندازه بهترین هستند.

در مورد بزرگنمایی ایده‌آل شرایط کمی پیچیده‌تر می‌شود. به صورت کلی دوربین‌های دوچشمی با بزرگنمایی پایین بیشترین مساحت از آسمان را نشان می‌دهند و مشاهده محدوه بیشتر به این معناست که راحت‌تر سوژه مورد نظر خود را خواهید یافت. از طرف دیگر دوربین‌هایی با بزرگنمایی بالاتر، بیشتر چیزهایی که خواهان رصد آنها هستید را با وضوح و جزئیات بهتری نشان می‌دهند.

بنابراین آیا دوربین‌های دو چشمی ×15 و ×20 بهترین‌ها هستند؟ خیر. با افزایش بزرگنمایی میدان دید کاهش می‌یابد، تا جایی که نشانه رفتن دوربین دو چشمی به سوی سوژه‌ای خاص در آسمان دشوار می‌شود. با افزایش بزرگنمایی ثابت نگه داشتن دوربین دوچشمی نیز دشوارتر می‌شود. با در نظر گرفتن تمامی این موارد به نظر می‌رسد که ×10 بزرگنمایی بهینه برای رصد ستارگان با کمک دوربین‌های دوچشمی باشد.

سایر ویژگی‌ها 

با نگاه به لیست محصولات موجود در بخش دوربین‌های دو چشمی یک فروشگاه دوربین‌های دو چشمی یا بررسی یک سایت اینترنتی فروش دوربین دو چشمی باعث می‌شود با ویژگی‌های مختلفی روبرو شوید. بسیاری از آنها را می‌توان بدون هیچ مشکلی نادیده گرفت، اما بعضی از این ویژگی‌ها مهم هستند و بهتر است دوربین دوچشمی که می‌خرید آنها را داشته باشد.

سوکت یا مهره نصب به سه‌پایه: معمولا در بخش جلویی دوربین دو چشمی و در زیر یک درپوش پلاستیکی، سوکتی رزوه شده پنهان است که می‌توانید یک آداپتور (رابط L دوربین دو چشمی) را به آن متصل کنید. این آداپتور به‌ نوبه‌ خود به سه‌ پایه استاندارد دوربین متصل می‌شود؛ همانگونه که در نصویر زیر قابل مشاهده است. قرار دادن دوربین دو چشمی روی سه پایه(مخصوصا دو چشمی‌های سنگین) باعث می‌شود تصویر لرزش نداشته باشد و رصد لذت‌بخش‌تر باشد.

پیچ تنظیم فوکوس مرکزی:  دو روش فوکوس دوربین‌های دو چشمی می‌شوند: فوکوس مرکزی (متداول‌ترین نوع فوکوس) و فوکوس مستقل برای هر ‌چشمی.

در فوکوس مرکزی، چرخ یا پیچ کنگره‌دار نسبتا بزرگی در مرکز دوربین و بین دو چشمی قرار دارد که با چرخاندن آن می‌توان به صورت همزمان کانون هر دو چشمی را تنظیم کرد. می‌توان به سادگی و سرعت از این دکمه استفاده کرد. فوکوس تک‌ چشمی از نظر مکانیکی ساده‌تر و به صورت کلی دقیق‌تر است، اما تعیین کانون هر کدام از چشمی‌‌ها به تنهایی می‌تواند کاری خسته‌کننده باشد. بنابراین دوربین‌های دو چشمی با فوکوس مرکزی را انتخاب کنید.

دوربین‌های دوچشمی از دو جفت لوله ساخته شده‌اند که هر کدام دارای یک عدسی شیئی، مجموعه منشور و یک چشمی هستند. عدسی‌های شیئی نور را جمع‌آوری می‌کنند و منشورها آن را به سوی چشمی‌ها می‌فرستند و چشمی‌ها نیز تصویر را بزرگنمایی می‌کنند.

دو طرح کلی برای دوربین‌های دوچشمی وجود دارند. دوربین‌های سنتی که منشورهای آنها آرایش جانبی دارند و به نام منشور پورو خوانده می‌شوند (سمت چپ) و دوربین‌های باریک و سبک که منشورهای آنها آرایش مستقیم دارند و به نام منشور مستقیم خوانده می‌شوند (سمت راست). برای عدسی‌های شیئی با یک قطر مشخص، طرح دوم معمولا گران‌تر تمام می‌شود، زیرا سیستم اپتیکی آن نیاز به سطوح دقیق‌تر دارد.

پوشش‌های سطوح اُپتیکی (پوشش سطح لنزها): جهت تضمین اینکه حداکثر نور ممکن از بخش جلویی دوربین به چشمان شما می‌رسد، تمامی اجزای نوری باید چندین پوشش آنتی‌رفلکس(ضد انعکاس نور) داشته باشند. به صورت ایده‌آل هر سطح باید پوششی چندلایه داشته باشد. در بسیاری از مواقع می‌توان دوربین‌های دوچشمی‌ را دید که عدسی‌های جلویی و چشمی‌های آنها پوشش تک‌لایه دارند که کارایی اندکی دارد، و بقیه سطوح نیز فاقد هرگونه پوشش نوری هستند. به صورت کلی دوربین‌ دو چشمی گران‌قیمت در مقایسه با دوربین دو چشمی ارزان‌قیمت، پوشش‌های نوری بهتری روی سطوح بیشتری دارند. البته، بهترین و بدترین پوشش‌های نوری که ممکن است با آنها برخورد کنید، تفاوت‌های فوق‌العاده زیادی با یکدیگر ندارند.

در ادامه برخی نکاتی که اهمیت چندانی ندارند (یا حداقل معمولا ارزش پرداخت پول بیشتر را ندارند)، را خواهیم گفت:

دوربین‌های دوچشمی دارای منشور مستقیم(Roof prism) در مقایسه با دوربین‌های دوچشمی دارای منشور جانبی(Porro prism): دوربین‌های دو چشمی باکیفیت ممکن است هر کدام از این طرح‌ها را داشته باشند؛ هیچکدام از این طرح‌ها به صورت ذاتی بهتر از دیگری نیست. هرچند که مدل‌های دارای منشور مستقیم معمولا گران‌قیمت‌تر هستند. بعلاوه دوربین‌های دو چشمی دارای منشور مستقیم در صورتی که فاقد پوشش «اصلاح‌کننده فاز» Phase Coating  باشند، نماهایی نسبتا کم‌نور با کنتراست پایین ایجاد می‌کنند و بهتر است که از خرید آنها صرف نظر کرد.

منشورهای BK7 در مقایسه با منشورهای BaK4: این اصطلاحات به دو نوع مختلف از شیشه‌هایی اشاره دارند که در ساخت منشورهای درونی دوربین‌های دوچشمی به کار گرفته شده‌اند. منشورهای BaK4 عملکرد بهتری دارند، اما این برتری معمولا بسیار اندک است.

اپتیک دوربین‌های دوچشمی: خوب بد و زشت

رصد ستارگان بالاترین انتظاری است که می‌توان از دوربین‌های دوچشمی داشت؛ هیچ‌چیز مانند دنیایی از ستاره باعث عیان شدن کمبودها نمی‌شود. دوربین‌های دوچشمی که برای مشاهده پرندگان یا سایر فعالیت‌های روزانه مناسب به نظر می‌رسند، ممکن است شب‌ها عملکردهای خوبی نداشته باشند.

چگونه می‌توانید دوربین دو چشمی خوب نجومی انتخاب کنید؟

 همانطور که می دانید خرید دوربین دو چشمی مستلزم دقت بیشتری است بنابراین بهترین راه این است که پیش از خرید دوربین دو چشمی، آنها را امتحان کنید. یک ستاره را انتخاب کنید و در مرکز تصویر  قرار دهید (اگر در طی روز آزمایش می‌کنید بازتاب نور خورشید از روی عایق الکتریکی یک تیر برق را در نظر بگیرید) و سپس به دقت کانون دوربین دو چشمی را تنظیم کنید. در مرحله بعدی به آهستگی ستاره (یا بازتاب نور خورشید) را به کناره میدان دید بیاورید. آیا ستاره همچنان واضح است و حاشیه‌های آن همچنان مشخص باقی می‌مانند و یا اندکی محو می‌شوند؟

بیشتر دوربین‌های دوچشمی تصویری واضح از ستارگان در کناره‌های میدان دید ایجاد نمی‌کنند، اما دوربین‌های دو چشمی مناسب، وضوح تصویر را در بیشتر بخش‌ها حفظ می‌کنند. دوربین‌های دو چشمی نامناسب تنها در مرکز میدان دید خود تصاویری واضح ایجاد می‌کنند و گاهی اوقات حتی در مرکز میدان دید نیز تصویری واضح ایجاد نمی‌کنند!

شخصا یک‌بار یک دوربین دو چشمی 50×10 سالم و خوب را به قیمت30 دلار از یک فروشنده ابزارهای الکترونیکی خریداری کردم. این موضوع نشان می‌دهد که اگر با دقت دست به انتخاب بزنید، با قیمت‌های نسبتا کم نیز می‌توانید صاحب دوربین‌های خوبی شوید. اما اگر ده‌برابر این مبلغ را بپردازید چه چیزی به دست خواهید آورد؟ نمای واقعی که مشاهده خواهید کرد به آن خوبی که انتظار دارید نخواهد بود. درست است که بیشتر دوربین‌های دو چشمی گران‌قیمت معمولا عدسی‌های بهتری دارند، نور بیشتری را به چشمان شما می‌رسانند و تصاویر واضح‌تری فراهم می‌آورند، اما تفاوت آنها خیلی زیاد نیست.

با پرداخت پول بیشتر، دوربینی با کیفیت مکانیکی بالاتر به دست خواهید آورد. دوربین‌های دو چشمی گران‌قیمت می‌توانند بدون هیچ مشکلی ضربات و فشارهای ناشی از استفاده روزمره را تحمل کنند. معمولا ساز و کار تنظیم کانون آنها مطمئن‌تر و دقیق‌تر عمل می‌ک

حفظ ثبات: مقرهای دوربین‌های دوچشمی

 ثابت نگه داشتن دوربین دوچشمی در حین رصد، به اندازه کیفیت دوربین اهمیت دارد. نمایی لرزان مانع از آن می‌شود که بتوانید از توان اپتیکی دوربین دو چشمی نهایت بهره را ببرید.

دو فاکتور وجود دارند که نقشی اساسی در تعیین میزان ثبات تصویر دارند: وزن و بزرگنمایی. دوربین‌های دو چشمی سنگین باعث می‌شوند عضلات شما تحت فشار بیشتری قرار گرفته و بیشتر بلرزند. هر چه بزرگنمایی بیشتر باشد، لرزش‌ها بیشتر به چشم خواهند آمد. در حقیقت استفاده از هر نوع تکیه‌گاه حتی برای دوربین‌های دوچشمی معمولی 50×10‌ نیز می‌تواند مفید واقع شود. برخی توصیه‌ها در این‌باره در ادامه آورده می‌شوند:

 یک صندلی: استفاده از هر نوع صندلی بهتر از عدم‌استفاده از آن است. به این ترتیب نه تنها راحت‌تر خواهید بود، بلکه در موقعیت نشسته خواهید توانست دوربین دو چشمی خود را با ثبات بیشتری نگه دارید.

متصل کردن دوربین دوچشمی به سه‌پایه دوربین در صورتی که از یک آداپتور L استفاده کنید، ساده خواهد بود؛ همانگونه که در تصویر بالا نشان داده شده است. بسیاری از دوربین‌های دوچشمی قلاویز 1/4 اینچی  ( 1/4-20 threaded socket) جهت اتصال به سه‌پایه دارند (معمولا در زیر یک درپوش پلاستیکی پیچی پنهان است).

سه‌پایه دوربین: این تنها بخشی از راه‌حل هست. درست است که سه‌پایه تصویر دوربین را باثبات می‌کند، اما برای مشاهده اجرام موجود در بالای آسمان باید گردن خود را بکشید تا در زیر دوربین قرار بگیرید. به همین خاطر شرایط می‌تواند به سرعت برای‌تان ناخوشایند ‌شود.

یک پایه دوربین دوچشمی تخصصی: این دستگاه‌ها معمولا به ایجاد نماهای ثابت و مناسب کمک می‌کنند، اما به بهای افزایش وزن و قیمت.

 دوربین‌ دو چشمی تصویرثابت

به عقیده من بهترین ویژگی‌های یک دوربین دو چشمی را می‌توان در دوربین‌های دو چشمی تثبیت کننده تصویر (image-stabilized binocular) یافت. این دوچشمی‌ها با طراحی خلاقانه عوامل اپتیکی اضافه و ابزارهای الکترونیکی در خود دارند که جهت شناسایی و  از بین بردم اثرات لرزش تصویر کاربرد دارند. زیبایی این دوربین‌ها در این است که آنها به خوبی و به راحتی بدون نیاز به هرگونه وسیله جانبی دیگر، تصاویری فوق‌العاده باثبات ایجاد می‌کنند. این نوع دوربین‌های دوچشمی، به معنای واقعی دوربین‌های دو چشمی نجومی هستند که به کاربر اجازه می‌دهند در زمان دلخواه، با حداقل نیاز به وسایل اضافی و بدون دردسر بیرون برود و مشغول رصد آسمان شود.

در گذر سال‌ها انواع مختلفی از دوربین دو چشمی تصویرثابت را امتحان کرده‌ام. از میان مدل‌های موجود، دوربین دوچشمی 42×10 کانن از همه برایم محبوب‌تر است. این مدل عدسی‌های فوق‌العاده و تصویری بدون لرزش و عالی دارد و به عقیده من بهترین دوربین دو چشمی برای رصد ستارگان است. این دوربین فوق‌العاده البته ارزان‌قیمت نیست؛ آمادگی پرداخت بیش از 1000 دلار برای آن را داشته باشید، حتی اگر از یک حراجی آنلاین خرید می‌کنید.

برای رصدکنندگانی با بودجه‌های ‌محدود، کانن دوربین‌های دوچشمی تصویر ثابت 30×10 را عرضه کرده است که نماهای فوق‌العاده‌ای دارند. معمولا می‌توانید آنها را به بهای حدودا 300  دلار خریداری کنید. هرچند که عدسی‌های آنها کوچک هستند، اما پس از انجام آزمایش‌های متعدد، مشاهده کردم که عملکرد آنها مشابه دوربین‌های دو چشمی s50×7  کوچک است. این دوربین‌های دو چشمی سبک و برای مسافرت بسیار مناسب هستند، اما کیفیت عملکردی آنها بسیار فراتر از انتظارات شما از دوربینی با این اندازه است. در حقیقت من بیش از همه دوربین‌های دوچشمی‌ام، از دوربین دو چشمی s30×10 استفاده می‌کنم.

نکات پایانی

لذت بردن از آسمان شب تنها به نوع ابزار مورد استفاده بستگی ندارد. دوربین‌های دوچشمی نیز ابزاری مشابه سایر ابزارها هستند. به خاطر داشته باشید که استفاده از انواع دوربین دو چشمی بهتر از عدم‌استفاده از آن است. موضوع اصلی بیرون رفتن و لذت بردن از آسمان، جستجوی گنج‌های آن و غرق شدن در نور ستارگان است. تضمین می‌کنم که در حین انجام این کار به زیبایی آن بهشت‌های پرستاره فکر می‌خواهید کرد و نه به نوع و مدل دوربین دو چشمی‌ که در دستان‌ شما قرار دارد.