مقر تلسکوپ

مقر تلسکوپ

دو نوع مقر برای تلسکوپ‌ها وجود دارد. مقر سمت-ارتفاعی و مقر استوایی

در مقر سمت ارتفاعی تلسکوپ در دو محور سمت و ارتفاع می تواند حرکت کند یا به عبارت دیگر در راستای افق و راستای عمود بر آن. شیوه حرکت مقر سمت-ارتفاعی درست شبیه پایه‌های عکاسی است.

همان‌طور که در شکل فوق ملاحظه می‌کنید لوله تلسکوپ می‌تواند در دو راستای عمود بر هم در دو جهت افقی و عمود بر آن گردش کند. مقر سمت-ارتفاعی برای رصد بسیار مناسب است زیرا زمان راه اندازی مقر سمت –ارتفاعی بسیار کم است به این معنی که هیچ گونه تنظیم خاصی برای شروع به کار احتیاج نیست.

مقر استوایی در واقع مقری نجومی است. در مقر سمت ارتفاعی دو مشکل وجود دارد. ۱-برای رد یابی اجرام آسمانی هر دو محور را باید حرکت داد. ۲-حتی اگر هر دو محور هم حرکت کنند باز هم به دلایلی که بعدا بحث خواهیم کرد نمی توان عکاسی نجومی بلند مدت انجام داد مگر با استفاده از ابزارهای خاص.

در مقر استوایی نیز از دو محور عمود بر هم استفاده می‌شود. یکی از دو محور با محور گردش آسمان یا محور قطبی موازی می‌گردد و به این ترتیب دو محور مقر منطبق با گردش آسمان می‌گردند.

به موازی کردن محور قطبی مقر استوایی با محور قطبی آسمان قطبی کردن می گویند. در نیم‌کره شمالی به دلیل اینکه ستاره قطبی نزدیک قطب شمال سماویست می توان از ستاره قطبی به عنوان شاخصی برای قطبی کردن استفاده کرد. بعد از عمل قطبی کردن برای ردیابی اجرام سماوی فقط کافیست که محور بعد را با سرعت ثابت گردش آسمان حرکت دهیم تا بتوانیم اجرام سماوی را تعقیب کنیم.

موتوری کوچک می‌تواند این کار را به خوبی انجام بدهد و جرم فقط با کار کردن یک موتور در محور بعد عمل ردیابی را انجام می‌دهد.

در تصویر فوق نحوۀ گردش هر دو محور دیده می‌شود.

همچنین در تصویر فوق وزنه‌ای دیده می‌شود که برای متعادل کردن وزن لوله اپتیکی تلسکوپ به‌کار می‌رود. البته وجود وزنه فوق باعث افزایش وزن کلی تلسکوپ می‌گردد.

برای عکاسی نجومی بلند مدت از اجرام اسمانی الزاما باید از سیستم مقر استوایی استفاده کرد. سیستم‌های سمت ارتفاعی حتی اگر هم قادر به رد یابی اجرام سماوی باشند نمی‌توان از آن‌ها برای عکاسی نجومی بلند مدت استفاده کرد. مشکل وقوع پدیده ایست به نام چرخش میدان که در مقالات آینده بدان پرداخته خواهد شد.

در مورد مقر استوایی چندین موضوع قابل بحث است.

پایه های استوایی معمولا گران قیمت هستند و این به خاطر پیچیدگی بیشتر آنهاست. همچنین راه‌اندازی و استفاده از آنها نیز نسبت به مقر استوایی سخت‌تر و زمان‌بر تر است. پس می‌توان چنین نتیجه گرفت که مقر استوایی برای رصدهای ساده زیاد مناسب نیست.

نوع خاصی از مقر سمت-ارتفاعی پایه های نوع چنگالی هستند. این مقر بیشتر برای تلسکوپهای اشمیت-کسگرین توسط کمپانی مید و سلسترون استفاده می شود ولی از انجا که این دو کمپانی بسیار معروف و مسلط به بازار هستند لازم است توضیحاتی ارائه گردد.

حسن این نوع مقر این است که به راحتی قابل تبدیل به اسقرار استوایی است.

همانطور که در تصویر فوق ملاحظه می کنید با زاویه دادن به این مقر به اندازه عرض جغرافیایی محل رصد، مقر چنگالی تبدیل به مقر استوایی می گردد. در تلسکوپ بالا این کار به طور ثابت و دائم داده شده است اما می توان از وسیله‌ای به نام «گُوه» استفاده کرد و در صورت لزوم از بین دو نوع مقر، یکی را انتخاب کرد.

مقر دابسونی

مقر دابسونی نوع خاصی از مقر سمت-ارتفاعی است که برای رصد با تلسکوپ‌های نیوتونی بهینه شده است. طرح این مقر بسیار هوشمندانه و ساده است و کار با آن بسیار راحت است.

همچنین حمل و نقل این نوع تلسکوپ بسیار راحت است و زمان شروع به کار در آن خیلی سریع است.

حتی تلسکوپهای بسیار بزرگ را نیز می توان توسط این نوع مقر استفاده کرد.

ساخت تلسکوپهای دابسونی بسیار کم هزینه و راحت است و از این رو یکی از تلسکوپ‌های محبوب رصدگران آسمان شب است. تلسکوپی شامل اپتیکی نیوتونی و پایه ای دابسونی ارزان‌ترین نوع تلسکوپ برای رصد است.

در سال‌های اخیر لوازم جانبی بسیاری برای پایه‌های دابسونی ساخته شده است. از جمله می‌توان به سیستم‌های جستجوی خودکار و یا سیستم‌های ردیاب خودکار اشاره کرد.

پایه‌های دابسونی برای کسانی که می‌خواهند تلسکوپی قوی و در عین حال راحت در استفاده و ارزان داشته باشند ایده آل هستند.