فیلترهای نوری از جمله لوازم جانبی پر کاربرد در نجوم اماتوری هستند.فیلترهای رصدی معمولا به دهانه داخلی چشمی ها پیچ می شوند و در اندازه های 1.25 اینچی و 2 اینچی موجودند.
توجه:
هیچ گاه و تحت هیچ شرایطی خورشید را با فیلترهایی که بر روی چشمی پیچ می شوند رصد نکنید.نا گفته پیداست که همچنین نباید بدون فیلتر خورشید را رصد کرد.
حال فیلترهای مختلفی را که در نجوم برای رصد اجرام متفاوت استفاده می شود را بررسی می کنیم.
برای رصد ماه و سیارات بسیار پر نور مثل زهره می توان از فیلترهای ND و فیلترهای پولاریزه استفاده کرد.فیلترهای ND درصد مشخصی از نور ورودی را کاهش می دهند.مثلا در رصد ماه در تلسکوپهای بزرگ شدت نور چنان افزایش می یابد که حتی ممکن است به چشمی که به تاریکی رصدگاه عادت کرده اسیب بزند.همچنین با کاهش شدت نور ورودی می توان جزییات بیشتری را رصد کرد.این فیلترها حتی در رصد مشتری ومریخ و زحل نیز بسیار کاربرد دارند.این فیلترها معمولا گذردهی بین 13 تا 50 درصد دارند.
روش رایجتر برای کاهش شدت نور استفاده از فیلترهای پولاریزه است.این فیلترها معمولا از ترکیب دو فیلتر برای کاهش شدت نور استفاده می کنند.به این صورت که با گرداندن دو فیلتر که روی هم سوار شده اند شدت نور ورودی به صورت را می توان تغییر داد.
همچنین توان جذب فیلترهای پولاریزه از فیلترهای ND بیشتر است.
فیلترهای پولاریزه از بهترین فیلترها برای رصد سیارات هستند اما بعضی از جزییات سیاره ای توسط فیلترهای رنگی بسیار بهتر دیده می شوند.فیلترهای رنگی برخی رنگها را سد می کنند و بدین شکل جزییات رنگی دیگر بهتر دیده می شوند.فیلترهای رنگی مخصوصا در رصد سیاراتی شبیه مریخ و مشتری که جزییات رنگی متنوعی دارند بسیار کاربرد دارند.
در تصویر فوق اثر استفاده از فیلتر رنگی بر روی رصد مریخ دیده می شود.فیلتر قرمز باعث افزایش کنتراست بین نواحی پرنور و کم نور شده است.و فیلتر ابی باعث افزایش کنتراست بین قطبهای مریخ شده.
| Filter | Used For |
| #8 Light Yellow | Orange and red features on Mars, Jupiter, Saturn |
| #11 Yellow-Green | Blue and red features on Jupiter |
| #15 Deep Yellow | Improving contrast on moon, blocking blue light |
| #21 Orange | Enhancing bands on Jupiter and Saturn |
| #23A Light Red | Dust clouds on Mars |
| #25 Red | Ice caps and surface of Mars |
| #38A Deep Blue | Lunar features and Red Spot on Jupiter |
| #47 Violet | Venus and clouds on Mars |
| #56 Light Green | Cloud detail on Jupiter and Venus, Mars ice caps |
| #58 Green | Martian ice caps, clouds, and dust storms |
| #80A Medium Blue | Red Spot and bands on Jupiter |
| #82A Pale Blue | Low contrast features on Jupiter and Saturn |
در جدول فوق انواع فیلترهای رنگی به همراه کاربردشان توضیح داده شده است.
خورشید قوی ترین منبع نور در زمین و منظومه شمسی است .در نتیجه هیچ گاه چه با تلسکوپ و چه بدون ان بدون فیلتر مناسب خورشید را رصد نکنید.
برای رصد خورشید دو نوع کلی فیلتر وجود دارد.فیلترهای نور سفید و فیلتر های الفا-هیدروژن
فیلترهای نور سفید فیلترهایی هستند که شدت نور را به شدت کاهش می دهند و البته بخشی از طول موجهای مضر را نیز سد می کنند.توجه کنید که برای رصد خورشید علاوه بر اینکه باید شدت نور کاهش یابد همچنین لازم است که طول موجهای خطرناک برای بینایی حذف شوند.از این رو فیلتر از هرفیلتری که صرفا شدت نور را کاهش دهد نمی توان به عنوان فیلتر خورشیدی استفاده کرد.به عنوان مثال با اینکه فیلمهای سوخته عکاسی شدت نور را کاهش می دهند و می توان قرص خورشید را از پشت انها دید ولی مناسب رصد نیستند و می توانند به بینایی اسیب برسانند.
توسط فیلترهای نور سفید مناسب می توان به راحتی لکه های خورشیدی را دید .همچنین این فیلترها برای رصد گرفتهای خورشیدی و گذر سیارات از سطح خورشید بسیار مناسب اند.
فیلترهای الفا-هیدروژن فیلترهایی با پهنای باند کم هستند که توسط انها می توانید فعالیتهای سطح خورشید را به زیبایی و راحتی مشاهده کنید.
فیلترهای خورشیدی بر خلاف دیگر فیلترهای نجومی بر روی شیئی تلسکوپ و در واقع جلوی نور ورودی قرار می گیرند اما فیلترهای دیگر بر روی چشمی نصب می شوند .این علاوه بر اینکه باعث حفاظت از چشم شما می شود همچنین باعث اسیب نرسیدن به تلسکوپ شما نیز می شود.
فیلترهای نور سفید همه طول موجهای مریی را گذر می دهند ولی شدت انها را چنان کاهش می دهند که می توان سطح خورشید را بدون اسیب به چشم دید.فیلتری طراحی شده برای رصد خورشید فقط یک هزارم از نور خورشید را گذر می دهد.این فیلترها شبیه اینه به نظر می ایند زیرا درصد بسیار بسیار کمی از نور را گذر می دهند.توسط این فیلترها می توان سطح خورشید یا فوتوسفر را که در واقع محل تشکیل لکه های خورشیدی نیز می باشد را دید.
این فیلترها معمولا در دو نوع شیشه ای یا ورقه ای از جنسی پلاستیک مانند نازک ساخته می شوند.
فیلترهای شیشه ای عموما برای رصد مطمئن تر هستند و بیشتر توصیه می شوند.فیلترهایی که از جنس پلاستیک نازک ساخته شده اند امکان پارگی دارند و از این رو همواره با ید مراقب بود.
بر خلاف فیلترهای نور سفید که تمام طول موجهای مرئی را عبور می دهند فیلترهای الفا هیدروژن فقط طول موج مشخصی را عبور می دهند.این طول موج خاص مربوط است به نور قرمز تیره منتشر شده از اتمهای هیدروژن.
توجه داشته باشید که فیلترهای الفا-هیدروژن برای رصد خورشید با فیلترهای الفا-هیدروژن که در عکاسی نجومی در شب استفاده می شوند متفاوتند و نباید اشتباه شوند. فیلترهای الفا-هیدروژن خورشیدی به علت ماهیت پیچیده ای که دارند بسیار گران قیمت اند.بعضی از تولیدکنندگان در سالهای اخیر این فیلترها را در تلسکوپهای کوچکی تعبیه کرده اند و به عنوان یک تلسکوپ خورشیدی عرضه می کنند که بسیار هم رایج هستند.
در تصویر فوق تصویر حاصل از این تلسکوپها و همچنین یک نمونه از این تلسکوپهای خورشیدی دیده می شود.
هر دوی این فیلترها برای دیدن بهتر اجرام اعماق اسمان استفاده می شوند.هر دوی انها به یک روش کار می کنند.ولی برای مقاصد متفاوتی بهینه شده اند.در واقع فیلترهای سحابی نوعی از فیلترهای الودگی نوری هستند.این فیلترها عموما برای اتصال به عدسیهای چشمی طراحی و ساخته می شوند اما بعضی تولیدکنندگان انواع قابل اتصال به پشت تلسکوپهای اشمیت-کسگرین را هم عرضه کرده اند.
چگونگی کار این فیلترها بر اساس حذف طول موجهائی خاص و گذردهی باقی باند مرئی است.بسیاری از منابع الودگی نوری طول موجهای مشخصی را گسیل می کنند ( معمولا نورهای زرد و نارنجی در طیف مرئی).این به این معنی است که می توان فیلتری طراحی و ساخت که فقط طول موجهای مشخصی را جذب کند و باقی طول موجها را عبور دهد.چنین فیلتری باعث افزایش کنتراست بین اسمان و اجرام سماوی می شود زیرا زمینه اسمان توسط نورهای حاصل از الودگی نوری روشن شده.
بزرگترین اختلاف بین فیلترهای الودگی نوری و فیلترهای سحابی طول موجهای نور گذردهی شده است.فیلترهای الودگی نوری عمومی سعی می کنند حداکثر نور ممکن را گذر دهند و فقط طول موجهای مربوط به الودگی نوری را سد کنند.این به این خاطر است که بسیاری از اجرام همانند کهکشانها و خوشه های ستاره ای تقریبا در تمام طول موجها گسیل دارند.در رصد این اجرام اگر طول موجهای زیادی حذف شوند خود جرم مورد نظر کم نور دیده می شود.فیلترهای الودگی نوری به فیلترهای BROADBAND معروف اند زیرا بخشی از نور را که عبور وی دهند بسیار وسیع است.
فیلترهای NARROWBAND در عوض فقط بخش بسیار کوچکی از نور را عبور می دهند.بسیاری از اجرام سماوی هم هستند که فقط در طول موج خاصی گسیل می کنند.در واقع این فیلتر ها می توانند طول موج مشخصی را از دیگر طول موجها تفکیک کنند.بیشتر سحابیها در طول موج 656.3 نانو متر که همان رنگ قرمز تیره است نور گسیل می کنند این نور اتمهای هیدرون است که در واقع بخش عمده سحابیها از ان تشکیل شده است.با این حال چشم انسان در تاریکی قادر به دیدن این بخش از طیف نیست.
همچنین سحابیها گسیل زیادی در طول موج 500.7 نانو متر که بخش سبز رنگ طیف است دارند. این طول موج مربوط به اتمهای اکسیژن می باشد.بیشترین حساسیت چشم انسان در شب هم در طول موج 500 نانومتر می باشد .بیشتر فیلترهای سحابی گذردهی در این ناحیه طیف هم گذردهی حداکثر را دارند.
این طول موج توسط تابش o III گسیل می شود و این فیلترها فیلترهای oIII نیز نامیده می شوند.(البته همه فیلترهای narrowband فیلترهای oIII نیستند.)
این فیلترها برای رصد تمام اجرام سماوی طراحی شده اند.بر خلاف فیلترهای narrowband فیلترهای broadband برای رصد خوشه های ستاره ای وکهکشانها و همچنین سحابیها کاربرد دارند.این فیلتر ها موقعی خوب عمل می کنند که چشم راصد کاملا به تاریکی محل رصد عادت کرده باشد.باید به خاطر داشت که این فیلترها باعث افزایش روشنایی اجرام اسمانی نمی شوند بلکه حتی کمی انها را تاریک تر هم می کنند ولی در عوض زمینه اسمان بسیار بیشتر تاریک خواهد شد.که در نهایت باعث افزایش کنتراست تصویر خواهد شد.بعضی اجرام نسبت به فیلترهای سحابی کارایی بیشتری از خود نشان می دهند.مثلا کهکشانهای کم نور از این دسته اجرام می باشند.همچنین از این فیلترها می توان در عکاسی نجومی برای کاهش میزان الودگی استفاده کرد.
استفاده از فیلترهای سحابی narrowband
این فیلتر ها فقط بر روی سحابیهای نشری کار می کنند.یعنی هر سحابی که نورافشانیش بر اساس برانگیختگی اتمهای خود سحابی باشد.این به این معنی است که سحابیهای بازتابی نمی توانند از وجود این فیلترها استفاده کنند.مثلا سحابی اطراف ستاره های خوشه پروین از این دسته سحابیها هستند.
۱۴۰۳ – ۱۳۸۰ کلیه حقوق مادی و معنوی برای موسسه طبیعت آسمان شب محفوظ است و هرگونه کپی‌برداری مورد پیگرد قرار خواهد گرفت. Copyright © 2001 – 2024 NightSky | All Rights Reserved
