دو منبع جدید راهنمای رصد اجرام اعماق آسمان

سو فرنچ

ترجمه: شادی حامدی آزاد

برگرفته از: Sky&Telescope, July 2007

این دو کتاب راهنما، با وجود تعلق به سری کتاب‌های راهنمای رصدی اخترشناسان اسپرینگرز (Springer's Astronomers' Observing Guide)، چه از نظر رویکرد و چه از نظر محتوا کاملاً با آن سری متفاوت‌اند.

کتاب سحابی‌ها و چگونگی رصد آنها (Nebulae and How to Observe Them) را استیون کو (Steven Coe)، اخترشناس ماهر رصدگر اجرام اعماق آسمان اهل آریزونا، نوشته است. او به شیوه‌ای بسیار دوستانه و مشتاقانه نوشته که من را به یاد بحث‌های صمیمی در برنامه‌های رصدی گروهی می‌اندازد. او نظرش درباره تجهیزات، رصدگاه‌ها، آماده شدن برای رصد، و شیوه‌های مختلف رصد را بیان کرده و ۳۰ صفحه از کتابش را به بحث‌هایی مربوط به رصدگران تازه‌کار اختصاص داده است. حتی اگر شما باتجربه‌تر هم هستید، باز هم چند نکته جذاب و کارامد در این میان پیدا خواهید کرد. پس از این بخش، آقای کو به معرفی انواع سحابی‌هایی پرداخته که رصدگران آماتور می‌توانند آنها را رصد کنند.

بخش اصلی کتاب شامل نگاهی از نزدیک به چند دوجین سحابی، از جمله نمونه‌هایی بسیار جذاب از هر نوع، است.گستره این سحابی‌ها از هدف‌های ساده برای رصدگری مبتدی با دوربین دوچشمی یا تلسکوپی کوچک آغاز می‌شود و تا نمونه‌های چالش‌برانگیز برای رصدگران باتجربه با تلسکوپ‌های بزرگ‌تر ادامه می‌یابد. هر مثال با شرحی از ظاهر آن از پشت انواع ابزارها همراه است. برخی هم شامل بعضی مطالب جذاب افزوده‌اند.

اگر مایلید بیشتر در اعماق قلمرو سحابی‌ها کاوش کنید، می‌توانید اهداف رصدی اضافه بر متن اصلی کتاب را هم از جدول ضمیمه کتاب انتخاب کنید. بیشتر بخش‌های این کتاب طوری است که به نظر می‌رسد هدف از نگارش آن بیشتر افرادی عادی‌ بودند که علاقه‌مندند به رصدگران ماهری در حوزه سحابی‌ها تبدیل شوند و نه آنهایی که هم‌اکنون هم رصدگران ماهری هستند.

متأسفانه کتاب سحابی‌ها به‌سبب فقدان آشکار ویرایش و غلط‌گیری در این بخش کتاب ضعیفی است. اشتباهات متعدد چاپی و دستوری کتاب آنقدر زیادند که موجب عدم تمرکز حواس خواننده می‌شوند. همچنین من متوجه چند اشتباه علمی هم در کتاب شدم. از آن جمله‌اند: سریع‌ترین پدیده فیزیکی در عالم با سرعت ۱۰۰/۱ سرعت نور حرکت می‌کند؛ تعداد سحابی‌های بازتابی کم است زیرا قرص غبار آنها باید نسبت به زمین در زاویه مناسبی قرار داشته باشد تا نور را به سوی ما بازتاب دهد؛ و ستاره‌های خوشه پروین (۴۵M) درون غبار به جا مانده از دوران تشکیل‌شان جای گرفته‌اند.

کتاب کهکشان‌ها و چگونگی رصد آنها (Galaxies and How to Observe Them) کتابی طولانی‌تر است که بر روی کاغذهایی سنگین‌تر هم چاپ شده است. نویسنده اصلی کتاب وُلفگانگ شْتاینیکه (Wolfgang Steinicke)، نویسنده کتب و مقالات نجومی و محقق اجرام اعماق آسمان اهل آلمان، است. اما بخش‌هایی را هم ریچارد جَکیل (Richard Jakiel) به کتاب اضافه کرده است.

کهکشان‌ها نسبت به سحابی‌ها بسیار کار فنی‌تری است و نویسندگان به‌وضوح در این حوزه صاحب نظرند. نخستین بخش کتاب مقاله‌ای مفصل درباره ماهیت کهکشان‌ها، پارامترهای تعریف‌کننده آنها، و طبقه‌بندی آنهاست. به نظر من دنبال کردن این مطالب، که خوب هم نگارش شده‌اند، عموماً ساده بود. این بخش همچنین به گاهشماری فهرست‌های کهکشانی هم نگاهی دارد. بخش بعدی به مطالب اُپتیکی، روش‌های یافتن کهکشان‌ها در آسمان، و ثبت رصد آنها می‌پردازد. بجز بخش‌هایی که با احتیاجات خاص سر و کار دارد، شرح ابزارهای رصدی در این کتاب غایب است.

درخشان‌ترین بخش کتاب بخشی است که به بررسی انواع اجرام و برنامه‌های رصدی‌ای می‌‌پردازد که علاقه‌مندان به کهکشان‌ها می‌توانند دنبال کنند. این بخش ترکیب جذابی از اخترفیزیک، تاریخ، و یادداشت‌هایی در این زمینه است. اگر شما تلسکوپ کوچکی دارید، اهداف جذابی در اینجا می‌یابید. اما اگر تلسکوپی متوسط یا بزرگ‌تر دارید، انتخاب‌های بسیار بیشتری در انتظار شماست. عکاسان اعماق آسمان از عجایب آسمانی بسیار در میان این صفحات لذت بسیاری خواهند برد.

می‌توانید سال‌ها با ستارگان بی‌شمار کهکشان‌های این کتاب و کتاب‌های دیگری، که در بخش منابعش معرفی شده‌اند، سرگرم باشید. به کمک این کتاب‌ها شما می‌توانید به‌مرور به کارشناس کهکشان‌ها تبدیل شوید. این کتابْ افزوده باارزشی به کتابخانه من بود.

اما اگر بخواهم عادل باشم این کتاب هم بی عیب نیست. در کتاب عبارات و اصطلاحات عجیب بسیاری می‌یابید که به نظر من به این سبب است که زبان مادری نویسنده آلمانی بوده است. این موضوع گاهی اوقات موجب سردرگمی خواننده می‌شود، و ویرایشی دقیق‌تر می‌توانست به قابل فهم‌تر شدن کتاب کمک بسیاری کند.

دو کتاب کهکشان‌ها و سحابی‌ها با تصاویر متعددی از اجرام اعماق آسمان بر کاغذهای گلاسه تزیین شده‌اند. شباهت این دو کتاب در همین جا تمام می‌شود. سحابی‌ها کتاب راهنمای ساده‌ای است برای آنها که تجربه اندک یا متوسطی دارند. کهکشان‌ها نگاه عمیق‌تری به موضوع مورد بحث خود دارد که بیشتر باب طبع رصدگران متوسط تا باتجربه‌ترهاست. البته رصدگر تازه‌کار علاقه‌مندی که مایل به کسب دانشی بیشتر باشد نیز می‌تواند به‌خوبی از این کتاب بهره ببرد.