بسته آموزش نجوم برای نوجوانان ، جوانان و بزرگسالان

به دنیای بسیار زیبای نجوم آماتوری خوش آمدید. دنیایی که اگر با آن و زیبائی های آن آشنا شوید احتمالا براحتی نمی توانید از آن دل بکنید. مشاهده سطح ماه و پستی و بلندی های آن و یا حلقه های بسیار زیبای زحل و یا اقمار مشتری و کمربندهای سطح آن نفس را در سینه هر تازه کاری حبس خواهد کرد. اگر به خارج از شهر روید و شبی را زیر آسمان تاریک خارج از شهر بگذرانید حتی با دوربینی کوچک نیز می توانید بسیاری اجرام غیر ستاره ای از قبیل سحابی ها و کهکشانها را ببینید.

احتمالا از ورود به این دنیای بسیار زیبا ترس دارید . نمی دانید چگونه باید وارد این عرصه شوید. ما در این چند صفحه سعی خواهیم کرد به ساده ترین شکل ممکن این راه را برای شما مشخص کرده تا بتوانید بدون ترس قدم در این راه گذاشته و لذت ببرید.

برای شروع با چند مفهوم نجومی آغاز می کنیم. زمین یکی از 8 سیاره منظومه خورشیدی است که همانند دیگر سیارات به دور خورشید در گردش است. قطر خورشید حدود 109 برابر زمین است و حجمی بیش از یک میلیون برابر زمین دارد. خورشید یکی از میلیونها ستاره کهکشان راه شیری است که اتفاقا بسیار شبیه دیگر ستاره های آسمان است و در واقع هیچ ویژگی خاصی ندارد. ستاره ها کره های گرد و سوزانی از گاز هیدروژن هستند که به آرامی در حال تبدیل هیدروژن به هلیوم اند و در طی این فرآیند انرژی و دمای زیادی تولید می کنند و در واقع ستاره ها از سیارات بسیار بزرگ تر اند و از خودشان نور افشانی می کنند. سیارات از خود نوری ندارند و همانند زمین بواسطه نور خورشید نورانی می شوند.  تمام ستارگانی که در آسمان می بینیم ستاره های کهکشان راه شیری اند . کهکشان راه شیری کهکشان ماست . کهکشانها در واقع قطعات کیهان اند. کهکشان ها از تعداد بسیار زیادی سحابی و ستاره تشکیل شده اند و بواسطه نیروی جاذبه یا گرانش گرد هم آمده اند و تشکیل کهکشان را می دهند.

کهکشان راه شیری نیز تقربیا شبیه کهکشان فوق است. داخل کهکشان ها اجرام زیبای دیگری نیز وجود دارند. سحابی ها و خوشه های ستاره ای که شامل خوشه های باز و کروی می شوند.

در زیر نمونه هائی از این اجرام را می توانید ببینید.

سحابی ها نیز از جمله اجرام بسیار زیبای آسمان اند که بسیاری از آنها را می توان توسط دوربین های دوچشمی و یا تلسکوپ ها دید. سحابی در لغت به معنی گاز و غبار است و در آسمان  همانند توده ای گاز و غبار دیده می شود.

حال که کمی با اجرام آسمان آشنا شدید بهتر است به سراغ رصد آسمان برویم. روی زمین برای مشخص کردن مکان شهری از کشورها و سپس آن شهر استفاده می کنیم. مثلا می گوئیم ایران و سپس تهران. در آسمان هم همین کار را می توان انجام داد. ابتدا آسمان را به نواحی مشخصی تقسیم می کنیم و سپس توسط آنها آدرس دهی می نمائیم. مثلا می گوئیم کهکشان M81 در صورت فلکی دب اکبر .

قبل از توضیح بیشتر در این موارد اجازه دهید کمی در مورد کره سماوی صحبت کنیم. اگر زیر آسمانی با افق باز قرار بگیرید می توانید چنین در نظر بگیرید که در مرکز کره ای فرضی قرار داریم و در حال مشاهده سطح داخلی این کره فرضی هستیم. در شب به نظر می آید ستارگان به سطح داخلی این کره فرضی همانند میخ فرو رفته اند و ما در حال مشاهده این میخ های نورانی هستیم.

آسمان را به 88 ناحیه تقسیم کرده اند که به هرکدام از این نواحی صورت فلکی می گویند. دقیقا همانند  تقسیم کره زمین به کشورها و نواحی مختلف.  هر صورت فلکی معمولا از تعدادی ستاره مشخص و پرنور تشکیل شده که عموما این ستاره ها تشکیل شکل خاصی را در آسمان می دهند . البته در خیلی از مواقع هم ارتباط مشخصی بین نام و شکل ظاهری صورت فلکی وجود ندارد.

برای شروع آشنائی با آسمان باید ابتدا با چند صورت فلکی پرنور آشنا شوید.

معمولا در آسمان دب اکبر را با شکل ملاقه مانند آن تشخیص می دهند. هفت ستاره پرنور دب اکبر در آسمان براحتی قابل تشخیص است. دب اکبر از آسمان ایران تقریبا همیشه دیده می شود.

برای آشنائی با صورتهای فلکی از وسیله بسیار ارزشمندی به نام گردونه آسمان استفاده می کنیم. گردونه آسمان را برای هر تاریخ و ساعتی شبیه سازی می کند.

شبیه سازی ؟؟؟؟؟؟ چرا شبیه سازی؟؟؟؟؟؟؟

بله . به دلیل گردش زمین به دور محور خودش در هر شبانه روز آسمان به طور ظاهری گردش می کند. اگر آسمان را سر شب مشاهده کنید با آخر شب متفاوت خواهد بود. کره سماوی به دلیل گردش واقعی زمین به دور محورش در حال گردش است. ستاره قطبی به این دلیل که در امتداد محور گردش زمین به دور خودش قرار گرفته تقریبا ثابت است و به این دلیل است که از آن برای پیدا کردن سمت شمال همیشه می توان استفاده کرد. ستاره قطبی همیشه مکان اش ثابت است و تمام آسمان بدور ستاره قطبی در حال گردش است و آسمان از شرق طلوع و در غرب غروب می کند.

برگردیم به گردونه آسمان.

در شکل فوق گردونه آسمان را مشاهده می کنید. برای کار با این وسیله کافی است که با گرداندن صفحه بالائی تاریخ مورد نظر را روی ساعتی از شبانه روز که قصد مشاهده آسمان را دارید قرار دهید. آسمان برای آن تاریخ و ساعت تنظیم شده است. حال گردونه را طوری بالای سرتان بگیرید که جهات نوشته شده روی گردونه با جهات اصلی منطبق گردد. حال هر صورت فلکی را می توانید از روی گردونه پیدا کنید. هر صورت فلکی در راستای شکل روی گردونه قرار گرفته است. با این ابزار  حتی می توانید آسمان شب را برای ساعت های دیگری از شب شبیه سازی کنید. مثلا می توانید ببینید فلان صورت فلکی در چه ساعتی طلوع خواهد کرد.

برای شروع کار با ستاره قطبی آغاز کنید. به سمت شمال آسمان بایستید. دستتان را حدود 35 درجه بالا آورید ستاره ای نسبتا پرنور خواهید دید که احتمالا ستاره قطبی خواهد بود. ممکن است بار اول آن را با دیگر ستاره ها اشتباه بگیرید. بعد به سراغ پیدا کردن صورت فلکی دب اکبر بروید. ابتدا با گردونه مشخص کنید دب اکبر کدام سمت ستاره قطبی قرار دارد. سپس سعی کنید آن را در آسمان پیدا کنید. اگر بار اول از کسی که کمی با آسمان آشنائی دارید کمک بگیرید بسیار راحتتر خواهید بود.

اگر توانستید هفت ستاره ملاقه دب اکبر را پیدا کنید به شما تبریک می گویم. بعد از پیدا کردن ملاقه دیگر کارتان راحت شده است. با امتداد ستاره های دب اکبر در جهات مختلف می توانید دیگر ستاره ها و صور فلکی را پیدا کنید. برای آشنائی با آسمان حسابی وقت بگذارید. اگر به حاشیه شهر بروید ستاره های بسیار بیشتری می توانید ببینید و لذت زیادی خواهید برد. وقتی خوب با آسمان آشنا شدید می توانید به سراغ پیدا کردن سیارات بروید. برای پیدا کردن سیارات فقط کافیست بدانید فلان سیاره درکدام صورت فلکی قرار دارد. با مراجعه به مجلات و یا نرم افزارهای نجومی می توانید مکان سیارات را در هر ماه پیدا کنید.

اجرام غیر ستاره ای مانند کهکشانها ، سحابی ها و خوشه ها ی ستاره ای دارای فهرست های متفاوتی هستند. یکی از معروف ترین و در عین حال پرنورترین اجرام آسمان در فهرستی به نام مسیه لیست شده اند که بسیاری از آنها توسط دوربین های دوچشمی متوسط در خارج از شهر قابل مشاهده اند. بعضی از آنها حتی در آسمان پرنور شهرها نیز قابل دید هستند.

اما کمی در مورد دوربین های دوچشمی و تلسکوپ ها.

به نظر شما کار اصلی یک تلسکوپ یا دوربین چشمی چیست؟

بر خلاف تصور عموم وظیفه اصلی یک تلسکوپ فقط درشتنمائی نیست. اجرام آسمانی به دلیل فاصله بسیار زیادی که دارند کم نور دیده می شوند و لازم است علاوه بر اینکه درشت تر دیده شوند پرنور تر نیز دیده شوند. هر چه قطر عدسی یا آینه اصلی دوربین یا تلسکوپ تان بیشتر باشد نور بیشتری جمع آوری می کند و اجرام کم نورتری قابل رویت هستند. همچنین با افزایش قطر دهانه جزئیات بیشتری نیز قابل تشخیص است.

قدرت دوربین های دوچشمی با بیان دو عدد مشخص می شود. مثلا گفته می شود 8X50. عدد اول مقدار بزرگنمائی و عدد دوم قطر عدسی جلوئی یا به عبارتی عدسی اصلی دوربین است. هر چه عدد دوم بیشتر باشد نور بیشتری نیز جمع آوری می شود و در نتیجه اجرام کم نورتری قابل مشاهده خواهند بود. دوربین های ساده ای از قبیل  8X45 و یا  10X40  می توانند برای شروع نجوم آماتوری مناسب  باشند. با چنین دوربین هائی می توان سطح ماه و عوارض سطحی آن را دید و بسیار لذت برد. اقمار مشتری نیز از جمله اجرام زیبا برای رصد با چنین دوربین هائی هستند. خارج از شهر می توان توسط چنین دوربینی سحابی ها و خوشه های ستاره ای زیادی را مشاهده کرد و مدتها  از نجوم لذت برد. توسط رابط L  می توان دوربین را روی سه پایه عکاسی قرار داد و تصویری واضحتر دید. بعدا می توان به سراغ دوربین های قوی  یا تلسکوپ رفت.

با این مختصر می توان نجوم آماتوری را شروع کرد و سپس با کمک کتابهای دیگر و کلاس های آموزشی دانش نجومی تان را افزایش داد. اگر مجموعه شامل دوچشمی را انتخاب کردید در واقع ابزاری برای نجوم و در عین حال ظبیعت گردی انتخاب کرده اید. اگر مجموعه تلسکوپ دار را انتخاب کردید صرفا ابزاری برای نجوم دارید . با این تفاوت که بزرکنمائی و قدرت بسیار بیشتری در اختیار دارید و می توانید بسیاری از اجرام آسمانی را ببینید.

به همراه تلسکوپ جزوه راهنمای فارسی کار با تلسکوپ وجود دارد.