تلسکوپ فضایی اقلیدس، رصدخانه فضایی اقلیدس در ژانویه ۲۰۲۳ به فضا پرتاب شد و هدف آن تهیه نقشه سه‌بعدی از بیش از یک‌سوم آسمان و بررسی میلیاردها کهکشان تا فاصله ۱۰ میلیارد سال نوری است. اولین نقشه آن از اعماق آسمان شامل تصویری موزاییکی شامل ۲۰۸ گیگاپیکسل داده است که میلیاردها کهکشان را با جزئیات شگفت‌انگیز نشان می‌دهد.
مقامات ارشد آژانس فضایی اروپا (ESA) (سازنده و اداره‌کننده اقلیدس) این تصویر را در کنفرانس بین‌المللی فضانوردی در میلان به نمایش گذاشتند. بااینحال، این تصویر عظیم فقط ۱درصد از هدف کلی اقلدیس است که طی دو هفته رصد بین ۲۵ مارس و ۸ آپریل تکمیل شد. اگر می‌خواهید بدانید اقلدیس چه اهدافی را دنبال می‌کند، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
تلسکوپ فضایی اقلیدس کیهان را در نور مرئی و مادون قرمز نزدیک، از جمله یک طیف‌سنج مادون قرمز، بررسی می‌کند که به آن اجازه می‌دهد ترکیب و حرکت‌‌های اهداف را با جزئیات اندازه‌گیری کند. آینه اصلی این تلسکوپ ۱.۲ متر (۴ فوت) عرض دارد که آن را قادر می‌کند کهکشان‌هایی را که در فاصله ۱۰ میلیارد سال نوری از ما قرار دارند، یعنی زمانی که جهان در دوران کودکی بود، آشکار کند.
اقلیدس در نقطه دوم لاگرانژی L2 خورشید-زمین، در فاصل ۰.۹ میلیون مایل (۱.۵ میلیون کیلومتر) از مدار زمین می‌چرخد و رصدخانه‌های دیگری را که برای مشاهده عمیق‌ترین زوایای فضا طراحی شده‌اند، از جمله تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا و گایا آژانس فضایی اروپا، همراهی می‌کند.
تلسکوپ فضایی اقلیدس وظیفه دارد به چند سوال مهم کیهان‌شناسی درباره ساختار و تکامل جهان پاسخ دهد. دانشمندان با کمک ماموریت‌های قبلی مانند ماهواره پلانک دریافتند که ۶۸درصد جهان را انرژی تاریک تشکیل می‌دهد. این ماده اسرارآمیز باعث انبساط تصاعدی جهان هستی می‌شود.
ستاره‌شناسان در اوایل قرن بیستم متوجه انبساط همه‌جانبه جهان شدند و با دنبال کردن ردپای آن سرانجام به بیگ بنگ رسیدند. بااینحال، در پایان قرن بیستم بود که متوجه شدند که این انبساط در حال سرعت گرفتن است.
چگونگی یا دلیل این شتاب هنوز درک نشده است. بهترین کاری که دانشمندان انجام داده‌اند نام‌گذاری نیرویی است که باعث آن می‌شود: انرژی تاریک. انرژی تاریک هرچه هست، وقتی کیهان حدود ۹ میلیارد سال سن داشت قوی‌تر شد. بازه زمانی که اقلیدس قادر به مشاهده آن است.
تلسکوپ فضایی اقلیدس با نقشه‌برداری از تکامل کهکشان‌ها (اندازه، شکل و نحوه خوشه‌بندی آن‌ها کنار هم) از روزهای اولیه کیهان تاکنون، تصویر بی‌سابقه‌ای از چگونگی پیدایش جهانی که می‌شناسیم فراهم خواهد کرد.
در حالیکه ماموریت کلی این رصدخانه کیهان‌شناسی است، تصاویر دقیق آن از بخش‌های وسیعی از آسمان اطلاعاتی را درباره کهکشان‌های منفرد، جمعیت ستاره‌ها، ابرنواخترها، سیاره‌های فراخورشیدی، کم‌نورترین کوتوله‌های قهوه‌ای و نمونه‌های بسیاری از همگرایی‌های گرانشی آشکار خواهد کرد.
اولین تصویر منتشرشده اقلیدس ترکیبی از ۲۶۰ رصد است که حدود ۱۴ میلیارد کهکشان و همچنین ده‌ها میلیون ستاره منفرد نزدیک را در خود جا داده است. این تصویر موزاییکی به‌طور کامل قابل‌بزرگ‌نمایی نیست، ولی پیش‌درآمدی است که اجازه می‌دهد خوشه‌های کهکشانی و کهکشان‌های منفرد اعماق کیهان را ببینیم.
«والریا پتورینو»، دانشمند پروژه اقلیدس، در بیانیه‌ای مطبوعاتی گفت: «این تصویر خیره‌کننده اولین قطعه از نقشه‌ای است که طی شش سال آینده بیش از یک‌سوم آسمان را نشان خواهد داد. این فقط ۱درصد از نقشه است ولی بااینحال مملو از منابع متنوعی است که به دانشمندان کمک می‌کند تا راه‌های جدیدی را برای توصیف کیهان کشف کنند.»
این ماموریت ۶ ساله بیش از یک‌سوم آسمان را در بر می‌گیرد و به‌جای مناطق مرکزی روشن کهکشان راه شیری بر لبه‌های تاریک کیهان تمرکز می‌کند. نقشه نهایی اقلیدس همچنین شامل مناطق میدان عمیق، مشابه تصاویر معروف تلسکوپ هابل از تاریک‌ترین، دورترین و قدیمی‌ترین گوشه‌های فضا، خواهد بود.
داده‌های کیهان‌شناسی سال اول تلسکوپ فضایی اقلیدس قرار است در سال ۲۰۲۶ منتشر شود، زیرا حجم انبوه اطلاعات بازگردانده شده توسط آن (تا ۱۰۰ گیگابایت در روز) باید بررسی و کم شود.
منتظر ۵۳ درجه مربع دیگر از دید اقلیدس از اعماق آسمان در مارس ۲۰۲۵ باشید. این ماموریت اولین تصاویر میدان عمیق خود را به نمایش خواهد گذاشت. تا آن زمان، اقلیدس به تفکر آرام خود درباره عمیق‌ترین اسرار کیهان ادامه خواهد داد.
