یک از پرسش‌های علاقمندان تازه‌کار نجوم یا کسانی که قصد خرید تلسکوپ دارند این است که: بزرگ‌نمایی یک تلسکوپ چقدر است؟
به خاطر داشته باشید که برخلاف دوربین دوچشمی، و تک چشمی که معمولا بزرگ‌نمایی ثابتی دارد ( البته همیشه اینطور نیست) تلسکوپ بزرگ‌نمایی متغیری دارد چراکه چشمی آن قابل تعویض است.
برای فهمیدن بزرگ‌نمایی هر تلسکوپی در ابتدا لازم است تا فاصله کانونی تلسکوپ و فاصله کانونی چشمی تلسکوپ را بدانید. در مورد تلسکوپ، این اطلاعات معمولا جایی روی لوله تلسکوپ ثبت شده است یا روی حلقه یا رینگ جلوی تلسکوپ است.در مورد چشمی، فاصله کانونی معمولا روی بدنه و کنار آن حک شده است.
برای محاسبه بزرگ‌نمایی کافی است که فاصله کانونی تلسکوپ را بر فاصله کانونی چشمی تقسیم کنید. برای مثال: تلسکوپی که در تصویر زیر می‌بینید. فاصله کانونی برابر با 500 میلیمتر و دو عدد چشمی 25 و 10 میلیمتر دارد.
وقتی چشمی 25 میلیمتری به تلسکوپ تلسکوپ شکستی 70 میلیمتری اسکای واچر متصل است، عدد 500 تقسیم بر 25 می‌شود 20 که نشان دهنده 20 برابر بزرگ‌نمایی است. اما اگر از چشمی 10 میلیمتر استفاده کنیم عدد 500 تقسیم بر 10 می‌شود 50 یعنی با چشمی 10 میلیمتر بزرگ‌نمایی 50 برابر است.
البته با این تلسکوپ یک لنز بارلو سه برابر کننده بزرگ‌نمایی ارائه می‌شود که می‌توان آن را قبل از چشمی به تلسکوپ متصل کرد و به این ترتیب بزرگ‌نمایی تلسکوپ با لنز بارلو و چشمی 25 میلیمتر برابر 60 خواهد بود. و بزرگ‌نمایی با لنز بارلو و چشمی 10 میلیمتر با 150 برابر خواهد بود.
به خاطر داشته باشید که می‌توانید جداگانه برای تلسکوپ خود چشمی‌ها و لنزهای بارلو تهیه کنید اما یک نکته را فراموش نکنید هر چقدر بزرگ‌نمایی بیشتر شود کیفیت تصویر پایین‌تر خواهد آمد و هر تلسکوپی یک حداکثر بزرگ‌نمایی کاربردی دارد. یعنی اینکه در بزرگ‌نمایی بالاتر از آن، تصویر واضحی نخواهید داشت. اما این عدد یا همان حداکثر بزرگ‌نمایی کاربردی چگونه به دست می‌آید؟
حداکثر بزرگ‌نمایی کاربردی یک تلسکوپ حدوداً برابر است با دو برابر قطر دهانه تلسکوپ به میلیمتر یا 50 برابر قطر دهانه به اینچ. به عبارت دیگر قطر دهانه به میلیمتر ضرب در عدد 2 یا قطر دهانه تلسکوپ به اینچ ضرب در عدد 50
در بعضی منابع مانند سایت شرکت اوریون یا سلسترون عدد 60 گفته شده است. یعنی حداکثر بزرگ‌نمایی یک تلسکوپ برابر است با 60 برابر قطر دهانه به اینچ یا 2.4 برابر قطر دهانه به میلیمتر
یکی از اشتباهات رایج علاقمندان تازه‌کار نجوم یا کسانی که برای نخستین بار قصد خرید تلسکوپ را دارند تمرکز و اهمیت بسیار آنها به مقدار بزرگ‌نمایی تلسکوپ است. تصور این است که مهمترین ویژگی یک تلسکوپ بزرگ‌نمایی آن است. البته خیلی زود متوجه خواهند شد که همیشه این طور نیست و در بسیاری مواقع هر چه بزرگ‌نمایی کمتر باشد تصویر روشن‌تر و واضح‌تر است. وقتی بزرگ‌نمایی دوبرابر می‌شود تصویر چهار برابر کم‌نور می‌شود!
عامل دیگری نیز بر تصویر تاثیر می‌گذارد شرایط جوی و اتمسفر (دید نجومی) است . آشفتگی‌های هوا در جو زمین باعث ناپایداری تصویر می‌شود. بویژه وقتی بزرگ‌نمایی بالا باشد. از بزرگ‌نمایی کم استفاده کنید تا تصویر لرزش نداشته باشد و وقتی به بزرگ‌نمایی بالاتر بروید که تصویر همچنان خوب بماند.
اندازه جرم آسمانی هم مهم است، بعضی از سوژه‌ها یا اجرام آسمانی در بزرگ‌نمایی پایین بهتر دیده می‌شوند در حالیکه همان جرم آسمانی در بزرگ‌نمایی بالا ناقص و با زیبایی کمتری به نظر می‌رسد.
در ویدئو کوتاه بعدی کارشناس نجوم از شرکت «سلسترون» به این دو پرسش پاسخ می‌دهد.
محاسبه بزرگ‌نمایی تلسکوپ
آیا بزرگ‌نمایی بالاتر، همیشه بهتر است؟
ترجمه و تالیف: داوود شفیعی
