همه چیز درباره قطب شمال

قطب شمال صحرایی بسیار زیبا ولی غیرمهمان‌نواز یا به‌ طور دقیق‌تر یک بیابان قطبی است که کیلومترها طول دارد و سرتاسر آن با یخ و برف پوشیده شده است. در قطب شمال هیچ نوع پوشش گیاهی وجود ندارد. در‌ طول زمستان، میانگین دما 40- درجه سانتی‌گراد است، اما گاهی دمای آن تا 80- یا 90- درجه نیز می‌رسد. درست مثل خیلی از بیابان‌های این سیاره، شمالگان نیز اسرار خاص خود را دارد. در این مقاله با قطب شمال و حقایقی درباره آن بیشتر آشنا می‌شویم، پس همراهمان باشید.

تاریخچه و اهمیت علمی قطب شمال

قطب شمال همواره یکی از اسرارآمیزترین نقاط زمین بوده و کاشفان و دانشمندان بسیاری برای کشف آن تلاش کرده‌اند. نخستین اکتشاف‌های ثبت‌شده مربوط به سفرهای کاشفانی مانند رابرت پیری و فریدریک کوک در اوایل قرن بیستم است که سعی داشتند به شمالگان برسند و پرچم خود را نصب کنند. این سفرها اغلب با خطرات شدید سرمای قطبی، یخ‌های شناور و کمبود منابع مواجه بود و گاهی جان کاشفان به خطر می‌افتاد.

امروزه قطب شمال از نظر علمی اهمیت ویژه‌ای دارد. دانشمندان در ایستگاه‌های تحقیقاتی این منطقه، مطالعاتی درباره تغییرات اقلیمی، حرکت یخ‌ها، حیات جانوری و شیمی اقیانوس انجام می‌دهند. اطلاعات به دست آمده از این تحقیقات کمک می‌کند تا اثرات گرمایش زمین، تغییرات سطح دریاها و رفتار حیوانات قطبی بهتر درک شود. همچنین قطب شمال یک آزمایشگاه طبیعی برای بررسی تعامل بین انسان و محیط زیست سرد است که کاربردهای گسترده‌ای در علوم زمین و زیست‌شناسی دارد.

قطب شمال و تغییرات اقلیمی

قطب شمال به دلیل حساسیت اکولوژیک بالایی که دارد، یکی از شاخص‌ترین مناطق برای مشاهده اثرات گرمایش زمین است. طی چند دهه اخیر، ضخامت و وسعت یخ‌ها کاهش یافته و این تغییرات باعث تهدید زیستگاه حیوانات قطبی و تغییر در جریان‌های اقیانوسی شده است. کاهش یخ‌ها همچنین مسیرهای کشتیرانی جدیدی ایجاد کرده و کشورهای همسایه برای دسترسی به منابع طبیعی مانند نفت و گاز، برنامه‌ریزی‌های ویژه‌ای انجام می‌دهند.

علاوه بر این، کاهش یخ‌های قطبی تأثیر مستقیم بر سطح دریاها و دمای کره زمین دارد. ذوب یخ‌ها باعث افزایش آب دریاها می‌شود و بسیاری از سواحل کم‌ارتفاع جهان در معرض خطر قرار می‌گیرند. مطالعه تغییرات قطب شمال به دانشمندان کمک می‌کند تا پیش‌بینی‌های دقیق‌تری درباره آینده زمین و برنامه‌ریزی‌های زیست‌محیطی ارائه دهند. این منطقه به‌نوعی شاخص سلامت کره زمین محسوب می‌شود و بررسی آن اهمیت جهانی دارد.

جدول حقایق قطب شمال

قطب شمال جهت مشخصی ندارد

این تصور که قطب شمال یک نقطه ثابت بر سطح زمین است، صحت ندارد. به‌ طور معمول شمالگان شمالی‌ترین نقطه روی کره زمین در نظر گرفته می‌شود، ولی به چندین دلیل زیر ساکن نیست.

• نوسان محور چرخش زمین: محور چرخش زمین کاملا در یک راستا قرار ندارد. بلکه با لرزشی خفیف شبیه به چرخش که به‌ تدریج تعادل خود را از دست می‌دهد، همراه است. این پدیده که با نام نوسان محور چرخش زمین شناخته می‌شود، سبب حرکت شمالگان در یک الگوی دایره‌ای نامنظم با شعاع متوسط ​​حدود 10 متر و دوره زمانی درحدود 433 سال می‌شود.
• حرکت یخ: اقیانوس منجمد شمالی بیشتر توسط دریای یخ پوشیده شده و به‌ خاطر جریان‌های اقیانوسی، باد و جزر و مد اقیانوس دائما در حال حرکت است. این حرکت موجب جابه‌جایی شمالگان می‌شود. سرعت این ر‌انش متفاوت است.
• عوامل ژئوفیزیکی: حتی زمین که اگر چه به ‌ظاهر ثابت است، اما به‌ دلیل تکتونیک صفحه‌ای دستخوش حرکات نامحسوس می‌شود. این حرکت‌ها به حرکت کلی شمالگان البته با سرعت بسیار کمتر کمک می‌کنند.

در قطب شمال حیات جریان دارد

حیات همیشه بدون توجه به محیط راهی پیدا خواهد کرد. نزدیک‌ترین محل سکونت در فاصله بیش از 805 کیلومتری از شمالگان قرار دارد. هیچ جانداری مستقیما در شمالگان زندگی نمی‌کند، ولی بعضی از حیوانات هر از ‌گاهی در سرتاسر این منطقه دیده می‌شوند.

خرس‌های قطبی، روباه‌های قطبی، گوزن‌های شمالی، خرگوش‌های قطبی، فوک‌های قطبی و مرغ دریایی در این منطقه حضور دارند. میکروب‌ها نیز در داخل یخ‌ها ساکن هستند. در زیر یخ، میگو، شقایق‌های دریایی و انواع سخت‌پوستان هم زندگی می‌کنند. نهنگ‌هایی مانند نهنگ کمانی گاهی در این منطقه حرکت می‌کنند. اگرچه مردم در شمالگان زندگی نمی‌کنند، ولی ایستگاه‌هایی برای اقامت‌های کوتاه‌مدت در آن‌جا برپا شده است.

اهمیت علمی قطب شمال

قطب شمال از نظر علمی یکی از مناطق حیاتی زمین است. پژوهشگران در ایستگاه‌های تحقیقاتی این منطقه مطالعه‌هایی درباره تغییرات اقلیمی، جریان‌های اقیانوسی، پوشش یخی و حیات جانوری انجام می‌دهند. اطلاعات به دست آمده از این تحقیقات به درک بهتر گرمایش زمین، تغییر سطح دریاها و اثرات زیست‌محیطی کمک می‌کند. قطب شمال به‌نوعی یک آزمایشگاه طبیعی برای علوم زمین، هواشناسی و زیست‌شناسی محسوب می‌شود.

فرهنگ بومیان اطراف

گرچه قطب شمال سکونت دائمی ندارد، اما جوامع بومی مانند اینویت‌ها در مناطق نزدیک به شمالگان زندگی می‌کنند. این مردم با شرایط سخت آب و هوایی سازگار شده‌اند و فرهنگ، سنت‌ها و مهارت‌های شکار و ماهیگیری خاص خود را دارند. اطلاعات آن‌ها درباره تغییرات محیطی و حیات جانوری در شمالگان برای دانشمندان ارزشمند است.

هیچ زمینی زیر قطب شمال وجود ندارد

آن‌ چه که درباره شمالگان می‌دانیم این است که برخلاف قطب جنوب هیچ خشکی در زیر آن وجود ندارد. قطب شمال در اقیانوس منجمد شمالی واقع شده که گستره وسیعی از آب پوشیده‌شده‌ از دریایخ است. شمالگان یک پهنه یخی غول‌پیکر است که در زمستان منبسط و بزرگ شده و در تابستان کوچک می‌شود. اگر بخواهید در شمالی‌ترین نقطه قطب شمال به حفاری بپردازید، در نهایت به اقیانوس منجمد شمالی خواهید رسید.

هوا در قطب شمال نسبت‌ به قطب جنوب گرم‌تر است

معمولا در شمالگان هوا گرمتر از قطب جنوب است. متوسط ​​دما در قطب شمال در تابستان حدود صفر درجه سانتی‌گراد و میانگین دمای قطب جنوب در تابستان حدود منفی 50 درجه سانتی‌گراد است. دلایل مختلفی برای این تفاوت دما وجود دارد.

یکی از آن‌ها این است که شمالگان بر ‌فراز یک اقیانوس واقع شده، در حالیکه قطب جنوب روی یک قاره قرار گرفته است. اقیانوس‌ها گرمای بیشتری نسبت‌ به خشکی جذب و ذخیره می‌کنند، بنابراین شمالگان گرمای بیشتری از خورشید می‌گیرد.

دلیل دیگر این است که شمالگان در عرض جغرافیایی کمتری در مقایسه با قطب جنوب قرار دارد. به این معنی که شمالگان بیشتر از قطب جنوب نور مستقیم خورشید را دریافت می‌کند. پرتوهای خورشید در عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر به‌ صورت مستقیم می‌تابند و به جو نفوذ کرده و سطح زمین را گرم می‌کنند.

در نهایت، شمالگان نسبت به قطب جنوب دارای لایه نازک‌تری از یخ است. این لایه نازک یخ اجازه می‌دهد تا نور بیشتری به سطح زمین برسد که به گرم شدن هوا کمک می‌کند. البته آب و هوای قطب شمال و قطب جنوب در مقایسه با بیشتر نقاط روی زمین همچنان بسیار سردتر است. اما شمالگان به‌ طور‌ کلی گرمتر از قطب جنوب است.

ماه‌ها تاریکی یا روشنایی مطلق

اگر به ‌دنبال مکانی برای تماشای غروب و طلوع خورشید می‌گردید، شمالگان اصلا جای مناسبی نیست. به ‌دلیل انحراف محوری زمین، نیم‌کره‌های سیاره مقادیر متفاوتی از نور خورشید را در ‌طول سال دریافت می‌کنند. همین امر موجب شده تا شمالگان دوره‌های طولانی تاریکی و روشنایی را تجربه کند.

قطب شمال به هیچ کشوری تعلق ندارد

یکی از چیزهایی که درباره شمالگان وجود دارد، بحث‌برانگیز بودن آن است. وقتی صحبت از حق حفاری به‌ میان می‌آید، کشورهایی که با شمالگان مرز مشترک دارند مجاز هستند تا 322 کیلومتری از مرزهای خود به‌ دنبال منابع طبیعی به آنجا بروند. با‌ این‌ حال، روسیه در تلاشی عجیب برای ادعای مالکیت قطب شمال، یک زیردریایی را زیر توده‌های یخی قطب شمال فرستاد. این ادعا توسط سازمان ملل جدی گرفته نشد اما این موضوع همچنان ادامه دارد.

نقش اقتصادی

با ذوب یخ‌ها، دسترسی به منابع طبیعی مانند نفت، گاز و معادن فلزی در شمالگان آسان‌تر شده است. کشورهای همسایه قطب شمال، از جمله روسیه، کانادا، نروژ و دانمارک، برای بهره‌برداری از این منابع برنامه‌ریزی می‌کنند. علاوه بر منابع طبیعی، مسیرهای کشتیرانی جدید از طریق شمالگان ایجاد شده که نقش اقتصادی مهمی در تجارت جهانی دارد.

قطب شمال شبیه به یک بیابان است

درست مثل یک بیابان، شمالگان نیز بارندگی سالانه بسیار کمی دارد. میانگین بارندگی سالانه در قطب شمال تنها 250 میلی‌متر است. علاوه‌ بر‌ این، شمالگان دارای پوشش گیاهی بسیار محدودی است. تنها حدود 1درصد از سطح قطب شمال را پوشش گیاهی تشکیل می‌دهد. این پوشش گیاهی عمدتا از خزه، گلسنگ و سایر گیاهان کم‌ارتفاع تشکیل شده است. در نتیجه، شمالگان یک منطقه خشک و کم‌گیاه است که شباهت زیادی به بیابان دارد.

زمان در قطب شمال مفهومی ندارد

زمان در قطب شمال کمی عجیب است. شمالگان در عرض جغرافیایی 90 درجه شمالی قرار دارد. در این عرض جغرافیایی، خورشید در طول روز طلوع و در شب غروب نمی‌کند. این پدیده به نام شب قطبی یا شبانه‌روز قطبی شناخته می‌شود. در طول شب قطبی که از اواخر نوامبر تا اوایل مارس ادامه دارد، خورشید در زیر افق قرار می‌گیرد. در این مدت، 24 ساعت شب در شمالگان وجود دارد.

در طول شبانه‌روز قطبی که از اوایل مارس تا اواخر سپتامبر ادامه دارد، خورشید در بالای افق قرار می‌گیرد. در این مدت، 24 ساعت روز در شمالگان وجود دارد. در نتیجه در این منطقه زمان مفهومی ندارد.

در قطب شمال همه چیز رو به جنوب است

این حقیقت به‌ نوعی آشکار و در ‌عین‌ حال کمی عجیب است. شمالگان نقطه‌ای در عرض جغرافیایی 90 درجه شمالی است. به این معنا که تمام خطوط طول جغرافیایی در قطب شمال به‌ هم می‌رسند. در نتیجه هر جهتی که شما در قطب شمال بروید، به سمت جنوب است. اگر چه قطب شمال بعد از قطب جنوب کشف شد ولی اطلاعاتی که از قطب شمال در دسترس است، بیش از اطلاعاتی است که درباره قطب جنوب داریم. قطب شمال مکانی مرموز، زیبا و غیرمهمان‌نواز برای بیشتر موجودات روی کره زمین است.

جاذبه گردشگری

قطب شمال با مناظر یخی، حیوانات قطبی و آسمان شب شفاف، یک مقصد جذاب برای گردشگران ماجراجو است. سفرهای علمی و گردشگری محدود در تابستان برگزار می‌شوند و بازدیدکنندگان می‌توانند از نزدیک با طبیعت خشن و بکر این منطقه آشنا شوند. تجربه رصد ستارگان و نور شمالگان (Aurora Borealis) یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری است.

نتیجه گیری

شمالگان بیابانی است که به جای شن یخ دارد و به جای هوای گرم دمایی پائین دارد و پوشیده از یخ است. در شمالگان هم گونه های جانوری کمی زندگی می کنند که در قسمت های قبل به آنها اشاره کردیم. شما در قطب شمال بوسیله تلسکوپ و آسمانی بدون آلودگی نوری می توانید شگفتی های فضا را بهتر ببنید و از آنها لذت ببرید.

تلسکوپ در این منطقه بسیار کامل و شفاف شگفتی های آسمان را به شما نشان خواهد داد. شما می توانید با خرید تلسکوپ در هر نقطه از این کره خاکی آسمان شب را رصد کنید. علاقمندان به نجوم می توانند با مراجعه به سایت موسسه طبیعت آسمان شب به راحتی و با ایمنی کامل خرید تلسکوپ مد نظر خود را انجام دهند.

سؤالات متداول درباره قطب شمال

1. آیا در قطب شمال خشکی وجود دارد؟

خیر. برخلاف قطب جنوب، قطب شمال هیچ خشکی ندارد و روی اقیانوس منجمد شمالی قرار گرفته که سطح آن با لایه‌ای از یخ پوشیده است.

2. دمای هوا در قطب شمال چقدر است؟

میانگین دمای زمستان حدود منفی 40 درجه سانتی‌گراد است، اما گاهی به منفی 80 یا 90 درجه هم می‌رسد. در تابستان میانگین دما نزدیک صفر درجه است.

3. آیا در قطب شمال موجودات زنده زندگی می‌کنند؟

بله. اگرچه سکونت دائمی وجود ندارد، ولی حیواناتی مثل خرس قطبی، روباه قطبی، گوزن شمالی، فوک، خرگوش قطبی و پرندگان دریایی در این منطقه زندگی می‌کنند. زیر یخ هم موجودات ریزی مانند میگو و سخت‌پوستان حضور دارند.

4. چرا قطب شمال از قطب جنوب گرم‌تر است؟

زیرا روی اقیانوس قرار گرفته و آب توانایی بیشتری در ذخیره گرما نسبت به خشکی دارد. همچنین در عرض جغرافیایی پایین‌تری است و نور خورشید مستقیم‌تر می‌تابد.

5. آیا قطب شمال به کشوری تعلق دارد؟

خیر. هیچ کشوری مالک قطب شمال نیست. اما کشورهای اطراف مثل روسیه، کانادا، نروژ و دانمارک می‌توانند تا محدوده مشخصی از منابع طبیعی آن استفاده کنند.

6. آیا بارندگی در قطب شمال زیاد است؟

خیر. قطب شمال درست مثل یک بیابان است و سالانه فقط حدود 250 میلی‌متر بارندگی دارد.

7. چرا در قطب شمال ماه‌ها تاریکی یا روشنایی مطلق وجود دارد؟

به‌ دلیل انحراف محوری زمین، در این منطقه ۶ ماه روز و ۶ ماه شب قطبی وجود دارد.

8. آیا می‌توان در قطب شمال ستارگان و آسمان شب را بهتر دید؟

بله. به‌دلیل نبود آلودگی نوری و شفافیت هوا، آسمان شمالگان یکی از بهترین نقاط برای رصد ستارگان با تلسکوپ است.