برنامه شاتل فضایی ناسا در طول تاریخ ۳۰ ساله خود، موفقیت‌های خارق‌العاده و تراژدی‌های دلخراشی را تجربه کرد. در این مقاله به معرفی خاطره‌انگیزترین ماموریت‌های این برنامه پیشگامانه می‌پردازیم. پس با ما همراه باشید.
در ۱۲ آپریل ۱۹۸۱ (23 فروردین ماه 1360)، اولین پرواز شاتل فضایی ناسا، فضانوردان «جان یانگ» و «باب کریپن» را به فضا برد و فصل جدیدی را در اکتشاف‌های فضایی رقم زد.
این ماموریت چند نقطه عطف تاریخی داشت: اولین استفاده از موشک سوخت جامد برای رساندن فضاپیما به مدار، فرود روی باند و اولین پرواز آزمایشی خدمه‌دار یک وسیله نقلیه فضایی جدید. باوجود چند مشکل جزئی، اولین سفر کلمبیا، پیروزی مهندسی بود و زمینه را برای ماموریت‌های آینده فراهم کرد.
در ۲۲ مارس ۱۹۸۲ (2 فروردین 1361) سومین ماموریت کلمبیا، سیستم‌های حیاتی را مانند بازوی روباتیک "کانادارم" و محافظ حرارتی آزمایش کرد. وزش باد شدید غیرمعمول در پایگاه نیروی هوایی ادواردز باعث فرود نمادین شاتل در تاسیسات آزمایشی وایت سندز در نیومکزیکو شد. این تنها فرود شاتل در وایت سندز بود.
پرتاب چلنجر در ۱۸ ژوئیه ۱۹۸۳ (27 تیر ماه 1362) نقطه عطف مهمی را رقم زد: «سالی راید» بیست سال پس از فضانورد شوروی «والنتینا ترشکوا» اولین زن آمریکایی در فضا شد. خدمه STS-7 به رهبری فرمانده «باب کریپن»، با موفقیت دو ماهواره مخابراتی را برای کانادا و اندونزی مستقر کردند. این ماموریت همچنین بیشترین خدمه (پنج فضانورد) را در آن زمان داشت.
در ماموریت بعدی، STS-8، «گویون بلوفورد» در ۳۰ اوت ۱۹۸۳ (8 شهریور ماه 1362) به اولین سیاه‌پوستی تبدیل شد که به فضا رفت. این ماموریت همچنین اولین پرتاب و فرود شبانه شاتل و شامل استقرار یک ماهواره ارتباطی هندی و انجام مجموعه‌ای از آزمایش‌ها بود. آنها همچنین بازوی روباتیک کانادارم را روی محموله دوم تمرینی آزمایش کردند.
در ۲۸ نوامبر ۱۹۸۳ (7 آذر ماه 1362) کلمبیا اسپیس‌لب (Spacelab) را معرفی کرد، آزمایشگاه علمی پیشگامd که در محفظه بار شاتل قرار داشت. در طول این ماموریت ۱۰ روزه، خدمه شش نفره با آژانس فضایی اروپا برای انجام چند آزمایش همکاری کردند که پتانسیل شاتل را به‌عنوان سکویی علمی نشان داد. آزمایشگاه فضایی اسپیس‌لب سنگ بنای ۲۲ ماموریت بعدی شاتل شد که تا آوریل ۱۹۹۸ ادامه داشت.
در فوریه ۱۹۸۴ (اسفند 1362)، «بروس مک‌کندلس» و «رابرت استوارت»، فضانوردان چلنجر، اولین پیاده‌روی فضایی بدون اتصال را با استفاده از واحد مانور سرنشین‌دار (MMU) انجام دادند. واحد مانور سرنشین‌دار محفظه‌ای رباتیک با رانشگرهای مخصوص بود که به فضاپیما امکان حرکت را در اطراف می‌داد و اولین ماهواره انسانی بود که دور زمین چرخید.
این ماموریت همچنین اولین باری بود که شاتل فضایی در مرکز فضایی کندی ناسا در کیپ کاناورال، فلوریدا، جایی که از آن پرتاب شد، فرود آمد.
در ۶ آپریل ۱۹۸۴ (17 فروردین ماه 1363)، چلنجر با تعمیر ماهواره ماموریت بیشینه خورشیدی (SolarMax) به پیشگامی در خدمات ماهواره‌ای تبدیل شد این فضاپیما چهار سال قبل برای مطالعه شراره‌های خورشیدی به فضا پرتاب شده بود.
فضانوردان از بازوی کانادارم استفاده کردند و پیاده‌روی فضایی برای جایگزینی اجزای حیاتی انجام دادند و به این ترتیب طول عمر SolarMax را افزایش دادند. این ماموریت زمینه را برای عملیات تعمیر ماندگار، از جمله تعمیرات تلسکوپ فضایی هابل، فراهم کرد.
در ۲۸ ژانویه ۱۹۸۶ (8 بهمن ماه 1364)، برنامه شاتل فضایی ناسا تاریک‌ترین روز خود را سپری کرد. هفت فضانورد جان خود را به‌دلیل متلاشی شدن چلنجر کمی پس از پرتاب از دست دادند. یکی از آنها معلم دبیرستان «کریستا مک آلیف» بود که به‌عنوان اولین معلم در فضا انتخاب شده بود.
هوای بسیار سرد باعث شد اُرینگ روی یکی از تقویت‌کننده‌های موشک سوخت جامد شاتل کار خود را برای آب‌بندی کردن محل نتواند انجام دهد و گاز داغ نشت کند و به مخزن سوخت خارجی شاتل و سخت‌افزار متصل‌کننده تقویت‌کننده آسیب برساند.
تقویت‌کننده موشک سوخت جامد سمت راست از شاتل جدا شد و مخزن سوخت از هم پاشید و باعث شد مدارگرد در اثر فشارهای آیرودینامیکی متلاشی شود. دو سال بررسی و تغییرات انجام شد تا شاتل فضایی ناسا دوباره به فضا پرواز کند.
|
دیسکاوری، ناسا را در ۲۹ سپتامبر ۱۹۸۸ (7 مهر ماه 1367) با ماموریت STS-26 به فضا بازگرداند. این پرواز یک ماهواره را مستقر کرد و اقدامات ایمنی جدیدی را برای جلوگیری از فاجعه‌ای دیگر به اجرا گذاشت.
در ۲۴ آوریل ۱۹۹۰ (4 اردیبهشت ماه 1369)، دیسکاوری تلسکوپ فضایی هابل را به فضا برد تا تصاویر بی‌سابقه از کیهان در اختیار بشر قرار بگیرد.
خدمه پنج نفره دیسکاوری به رهبری فرمانده «لورن شرایور»، پنج روز را در فضا صرف استقرار این رصدخانه و انجام آزمایش‌های علمی کردند. هابل به‌دلیل موقعیت بالاتر خود در فضا، فراتر از جو تار زمین، می‌تواند عکس‌های بسیار دقیق‌تری نسبت به تلسکوپ‌های زمینی مشابه بگیرد.
بااین‌حال بلافاصله پس از اینکه تلسکوپ شروع به گرفتن عکس کرد، دانشمندان متوجه شدند که خطایی در ساختار آینه اصلی به‌طور قابل‌توجهی کیفیت تصویر را پایین می‌آورد و باعث می‌شود تصاویر تار شوند. خوشبختانه، هابل تنها تلسکوپی است که برای تعمیر در فضا توسط فضانوردان طراحی شده است.
در ۱۳ می ۱۹۹۲ (23 اردیبهشت ماه 1371)، در طول اولین سفر شاتل فضایی اِندِوِر، سه نفر از خدمه آن اولین راهپیمایی فضایی هم‌زمان بیشتر از دو نفر را انجام دادند.
«پیر توت»، «ریچارد هایب» و «توماس آکرز» این فعالیت برون‌ناوی (EVA) را برای گرفتن و تعمیر ماهواره سرگردان Intelsat VI-F3 که از زمان پرتاب در دو سال پیش در مدار اشتباهی گیر کرده بود، انجام دادند.
آنها با موفقیت موشک جدیدی را به ماهواره وصل کردند تا به مدار زمین‌آهنگ موردنظر خود برسد.
سه سال پس از پرتاب هابل با اپتیک معیوب، ناسا شاتل فضایی اندور را در ماموریت STS-61 در ۲ دسامبر ۱۹۹۳ (11 آذر ماه 1372) به فضا پرتاب کرد. این ماموریت برای اتصال قطعه اپتیکی اصلاح‌کننده، به‌منظور حل مشکل تار شدن تصویر تلسکوپ انجام شد.
خدمه هفت فضانورد به رهبری فرمانده «ریچارد کاوی»، پنج راهپیمایی فضایی برای نصب سخت‌افزار جدید انجام دادند. به‌روزرسانی‌ها موفقیت چشمگیری بود و هابل را به یکی از مهم‌ترین ابزارهای علمی تاریخ تبدیل کرد. چهار ماموریت دیگر نیز انجام شد تا هابل کمک‌های خود را به نجوم ادامه دهد.
اگرچه ایالات متحده و روسیه مسابقه فضایی را به‌عنوان رقیب آغاز کردند، به همکار تبدیل شدند. لحظه کلیدی در این همکاری در ۲۷ ژوئیه ۱۹۹۵ (5 مرداد ماه 1374) اتفاق افتاد، وقتی شاتل فضایی آتلانتیس در ایستگاه فضایی میر روسیه پهلو گرفت.
در طول این ماموریت تاریخی، آتلانتیس دو فضانورد را برای اقامت طولانی‌مدت به میر تحویل داد و «نورمن تاگارد» فضانورد ناسا را همراه دو فضانورد دیگر برگرداند و اولین تبادل خدمه ایستگاه با شاتل را رقم زد.
در ۲۹ اکتبر ۱۹۹۸ (7 آبان ماه 1377) ، شاتل فضایی دیسکاوری «جان گلن» ۷۷ ساله، پیرترین فضانورد شاتل را دوباره به فضا برد. گلن، فضانورد اصلی مرکوری ۷ و اولین آمریکایی که دور زمین چرخید، قبلا در سال ۱۹۶۲ (1341 شمسی) با فرندشیپ ۷ پرواز کرده بود. ماموریت STS-95 شامل مطالعات علمی درباره پیری، فیزیولوژی فضایی و علم مواد بود که آن را به نقطه عطفی در درک اثر پرواز فضایی روی افراد مسن تبدیل کرد.
در ۴ دسامبر ۱۹۹۸ (13 آذر ماه 1377)، شاتل فضایی اندور اولین شاتلی بود که از ایستگاه فضایی‌بین المللی (ISS) بازدید کرد و اطاقک یونیتی ساخت آمریکا را به آن برد. یونیتی به اطاقک روسی زاریا ملحق شد که چند هفته قبل توسط موشک پروتون پرتاب شده بود.
این ماموریت توانایی منحصر‌به‌فرد شاتل را برای انتقال اجزای ایستگاهی بزرگ و پیچیده نشان داد و راه را برای ماموریت‌های ساخت و ساز ISS آینده هموار کرد.
در ۲۳ ژوئیه ۱۹۹۹ (1 مرداد 1378)، شاتل فضایی کلمبیا رصدخانه پرتو ایکس چاندرا را به مدار برد و اخترشناسان را قادر کرد تا مناطق پرانرژی جهان را با وضوح بی‌سابقه رصد کنند.
این ماموریت که توسط «آیلین کالینز»، اولین فرمانده زن شاتل ناسا، فرماندهی می‌شد، با چالشی تقریبا بحرانی روبه‌رو شد. نشت هیدروژن خطر بلند شدن را تهدید می‌کرد، ولی خدمه با موفقیت چاندرا را مستقر کردند. از آن زمان، این رصدخانه بینش‌های ارزشمندی را درباره پدیده‌هایی مثل سیاهچاله‌ها، خوشه‌های کهکشانی و بقایای ابرنواختر ارائه کرده است.
از دست دادن غم‌انگیز شاتل فضایی کلمبیا در ۱ فوریه ۲۰۰۳ (12 بهمن 1381)، پایانی ویران‌گر برای ماموریت علمی ۱۶ روزه آن بود. خدمه به رهبری فرمانده «ریک هازبند»، قبل از اینکه مدارگرد هنگام ورود مجدد منفجر شود، آزمایش‌های ریزگرانش و علم زمین انجام دادند.
محققان متوجه شدند که یک قطعه عایق فوم هنگام پرتاب به بال چپ شاتل برخورد کرد و باعث آسیب جدی شد که در نهایت این فاجعه را به بار آورد. این تراژدی رویکرد ناسا را به ایمنی شاتل تغییر داد و نقطه عطفی برای این برنامه بود.
در ۲۶ ژوئیه ۲۰۰۵ (4 مرداد ماه 1384)، پس از دو سال تحقیق و اصلاح، ماموریت STS-114 دیسکاوری بازگشت برنامه شاتل به پرواز، پس از فاجعه کلمبیا بود.
این ماموریت به رهبری فرمانده «آیلین کالینز» شامل پروتکل‌های ایمنی جدید بود، از جمله بازرسی دقیق سپر حرارتی با استفاده از یک بازوی رباتیک مجهز به حس‌گر. خدمه همچنین در طول راهپیمایی فضایی تعمیر آزمایشی سپر حرارتی انجام دادند و استاندارد جدیدی را برای عملیات شاتل تعیین کردند.
فصل آخر برنامه شاتل ناسا در سال ۲۰۱۱ با پرتاب آتلانتیس در STS-135 در ۸ ژوئیه (17 تیر ماه 1390) آغاز شد. این ماموریت چهار فضانورد و یک محفظه بار پر از قطعات یدکی و تدارکات را به ایستگاه فضایی بین‌المللی حمل کرد.
سفر آتلانتیس پس از آخرین پرواز دیسکاوری در فوریه و اندور در ماه می، مهر پایانی بر برنامه شاتل زد. پس از ماموریت‌های آخر، سه مدارگرد ناسا به‌عنوان نمادی از پایان یک برنامه تاریخی سی ساله، در موزه‌های آمریکا آرام گرفتند.
میتوانید مقاله فوق را از منبع نیز مطالعه کنید: منبع
