میکروسکوپ یکی از مهمترین و ضروریترین وسایلی است که در تاریخ بشر برای پیشرفت بیشتر علم مورد استفاده قرار گرفته است. اما سوال اینجا است که در وهله اول فکر ساخت چنین دستگاهی چگونه و به فکر چه کسی رسید؟ آیا این میکروسکوپی که امروزه میبینیم مشابه اولین میکروسکوپ ساخته شده است؟ در این مقاله به تاریخچه ساخت این دستگاه انقلابی و همچنین نحوه تغییر میکروسکوپها در گذر زمان میپردازیم. همراه ما باشید.
این ابزار کاربردی و علمی را بیشتر بشناسید
اﻧﺴﺎن از اﺑﺘﺪای ﺗﺎرﯾﺦ، روشهای ﺑﺰرگ ﻧﺸﺎن دادن اﺷﯿﺎ را ﺑﺮای درﯾﺎﻓﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ درﺑﺎره آنها ﺑﺮرﺳﯽ کرد اﻣﺎ در اﯾﻦ راه ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ زﯾﺎدي ﻧﺪاﺷﺖ. ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از شیشههای ﺑﺰرﮔﻨﻤﺎ را ﮐﺸﻒ ﮐﺮد و ﺑﻪ کمک آنها ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﺷﯿﺎ ﮐﻮﭼﮏ را ﺑﺰرگ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آنها ﺑﭙﺮدازد. بیش از دو ﻫﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ رومیها درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﯿﺸﻪ ﻣﺪور میتواند اﺷﻌﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ را در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ کند.
در خلال دوران رنسانس اختراعات هيجانانگيز زیادی به وقوع پیوست؛ از جمله دستگاه چاپ، باروت و قطب نما و به دنبال همه اینها کشف آمریکا. اختراع مهم دیگر آن زمان میکروسکوپ بود؛ دستگاهی که با استفاده از یک عدسی یا ترکیبی از عدسیها به انسان کمک میکند اشیا بسیار کوچک را ببیند. میکروسکوپ جزئیات مسحورکننده دنیاهای تودرتو را قابل روئیت کرد.
ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﺶ از اﯾﻨﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام از اﯾﻦ اﺗﻔﺎقها رخ دهند، در گذشتههای ﻣﻪآﻟﻮد و ﺛﺒﺖ ﻧﺸﺪه دور، ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﯾﮏ ﺗﮑﻪ ﮐﺮﯾﺴﺘﺎل ﺷﻔﺎف را ﮐﻪ از وسط ﺿﺨﯿﻢ و در انتها نازك بود برداشت. او به آن نگاه کرد و فهمید اشیا از میان این کریستال بزرگتر دیده میشوند.
همچنین یک نفر فهمید که این کریستالها میتوانند اشعههای خورشید را روی یک تکه کاغذ یا لباس متمرکز و آتش ایجاد کنند. در نوشتههای فلاسفه و نویسندگان رومی قرن یکم مانند سنگا و پلینی بزرگ به این بزرگنماها و شیشههای آتش زنه یا شیشههای ذره بینی اشاره شده است.
ظاهرا این کریستالها تا زمان اختراع عینک در اواخر قرن 13 که مردم از قدرت بزرگنمایی دوربین آگاه شدند و آن را برای مطالعه گیاهان و حیوانات به کار بردند، زیاد مورد استفاده قرار نگرفتند.
این کریستالها را به خاطر شباهتشان به دانههای عدس، عدسی نامگذاری کردند. عدسیها برای اینکه چیزها را بزرگتر از آنچه که هستند نشان دهند، پرتوهای نور را میشکنند ولی همه رنگهای نور را به یک اندازه نمیشکنند.
میکروسکوپ یعنی چه؟
میکروسکوپ از دو واژه یونانی «میکرو» به معنی کوچک و «اسکوب» به معنی دیدن گرفته شده است؛ بنابراین میکروسکوپ یعنی دیدن ذرات کوچک. یکی از موجودات کوچک زنده که دانشمندان پیش از همه آن را مورد مطالعه قرار دادند، کک بود.
اولین میکروسکوپهای ساده تنها یک لوله تو خالی بودند، یک صفحه برای قرار گیری نمونه در یک انتها و یک عدسی در یک انتهای دیگر آن بود که بزرگنمایی کمتر از 10 برابر داشت. این میکروسکوپها به عینکهای ککبین موسوم شدند، چون اولین بار برای دیدن ککها یا حشرات خزنده کوچک استفاده شدند.
حدود سال 1590 بود که دو عینکساز آلمانی به نامهای زاخاریس جانسی و پدرش هنس، هنگامی که با چندین عدسی در یک لوله آزمایشهایی را انجام میدادند، کشف کردند که اشیا نزدیک بسیار بزرگتر ظاهر شدند. این کشف تبدیل به اجداد میکروسکوپهای نوری مرکب کنونی و تلسکوپها شد.
میکروسکوپهای اولیه از لحاظ ساختمانی کاملا ساده بودند و از دو عدسی و دو لوله متحرك تشکیل میشدند. برای درست کردن شی و تنظیم میکروسکوپ ساده، لولهها را به داخل و خارج حرکت میدادند و فقط اشیا غیر شفاف را میشد در این میکروسکوپها آزمایش کرد.
در ﺳﺎل 1609 ﮔﺎﻟﯿﻠﻪ درباره اﺳﺎس ﮐﺎر عدسیها ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ اﻧﺠﺎم داد و ﯾﮏ اﺑﺰار ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺎرآﻣﺪﺗﺮ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻓﻮﮐﻮس ﮐﻨﻨﺪه ﺳﺎﺧﺖ، یعنی تلسکوپهای اﻣﺮوزی. در ﺳﺎل 1655 راﺑﺮت ﻫﻮک ﮐﻪ ﯾﮏ ﻓﯿﺰﯾﮑﺪان اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﻮد، اوﻟﯿﻦ ﻧﮕﺮش ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮﭘﯽ را اﻧﺠﺎم داد. ﻫﻮك ﮐﻪ 29 ﺳﺎل ﺳﻦ داﺷﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ اوﻟﯿﻦ ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮپ ﺧﻮد ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻘﺎﯾﺎی ﮔﯿﺎﻫﯽ را در ﺑﺮﺷﯽ از ﭼﻮبﭘﻨﺒﻪ سلولهای ﻣﺮده دﯾﻮاره ﭘﻮﺳﺖ درﺧﺖ ﺑﻠﻮط ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﺪ.
او از آن چیزی که دﯾﺪه ﺑﻮد ﻧﻘﺎﺷﯽﻫﺎﯾﯽ کشید و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺷﺒﺎﻫﺖ اﺗﺎقکهای ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎﻓﺖ ﭼﻮب ﭘﻨﺒﻪ ﺑﺎ ﻻﻧﻪ زﻧﺒﻮر دﯾﺪه ﺑﻮد، ﻧﺎم اﯾﻦ اتاقکها را ﺳﻠﻮل ﮔﺬاﺷﺖ.
اﻣﺎ ﻫﻮک در آن زﻣﺎن نمیدانست ﮐﻪ درون اﯾﻦ اتاقکها، ﻣﺎده زﻧﺪهاي ﮐﻪ اﻣﺮوزه آن را ﭘﺮوﺗﻮﭘﻼﺳﻢ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ وﺟﻮد دارد. ﻫﻮک ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﭼﻮب ﭘﻨﺒﻪ، اﺟﺰاء دﯾﮕﺮي از ﻣﻮﺟﻮدات را ﻣﺜﻞ ﺑﺎل ﺣﺸﺮات و ﭼﺸﻢ ﻣﺮﮐﺐ زﻧﺒﻮر ﻫﻢ ﺑﺮرﺳﯽ کرده و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺧﻮد را در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم «ذره ﻧﮕﺎری» چاپ کرد.
پدر علم میکروسکوپ و پیشرفتهایش در ساخت این دستگاه
پدر علم میکروسکوپی، آنتونی فان ليونهوک هلندی (1632-1723)، کار خود را بهعنوان شاگرد یک فروشگاه پارچه و قماش جایی که از ذرهبینها برای شمارش تعداد رج پارچهها استفاده میشد، آغاز کرد. او به تنهایی به روشهایی برای سنگ سابی و پرداخت عدسیهای کوچک با انحناهای بزرگ که بزرگنمایی تا 270 برابر را ایجاد میکنند دست پیدا کرد.
این امر منجر به ساخت ميكروسكوپهایش و سپس دستیابی به یافتههایی در زیستشناسی شد که او را مشهور کردند. او اولین کسی بود که باکتریها، مخمرها، زندگی پر تکابو در یک قطره آب در مویرگها را دید و به توصیف مشاهدات پرداخت. لیونهوک نخستین کسی بود که میکروبها را دید و تا صد سال بعد هیچ کس دیگری پیدا نشد که بتواند کاری پیشرفتهتر از او انجام دهد. بعدها این ذرات کوچک را که او نخستین بار دید، باکتری نامیدند.
باکتری از واژهای یونانی به معنی میله کوچک گرفته شده است. او همچنین از لنزهای خود برای مطالعات پیشگامانه در زمینههای متنوعی از اشیا و موجودات زنده و غیر زنده استفاده کرد و یافتههای خود را در طی صد گزارش به انجمن سلطنتی و آکادمی فرانسه ارائه داد. لیوون هوک توانست 419 میکروسکوپ و عدسی بسازد. او هر بار که عدسی با میکروسکوپ بهتری میساخت، میتوانست میکروارگانیسمهای کوچکتری را ببیند.
ﻟﯿﻮﻧﻬﻮک در ﺳﺎل 1683 میلادی، ﻋﺪﺳﯽ دﯾﮕﺮي ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ذرات ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﭼﮏ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ. او ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ذرات ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮﺟﻮدات زندهای ﺑﺎﺷﻨﺪ، وﻟﯽ آنﻫﺎ آنقدرﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺜﻞ ﻧﻘﻄﻪﻫﺎ و ﻣﯿﻠﻪهای ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ.
او ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻋﺪﺳﯽ دیگری ﺑﺴﺎزد ﮐﻪ آنقدر ﻗﻮی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ آنﻫﺎ را واﺿﺢ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ، بنابراین ﻧﺎﭼﺎر شد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آنﻫﺎ را رﻫﺎ کند.سراﻧﺠﺎم در ﺳﺎلهای دﻫﻪ 1780 میلادی، اوﺗﻮﻓﺮﯾﺪرﯾﮏ ﻣﻮﻟﺮ، زﯾﺴﺖﺷﻨﺎس داﻧﻤﺎرﮐﯽ شرایطی را فراهم کرد ﮐﻪ ﻣﯿﮑﺮوبﻫﺎ اﻧﺪﮐﯽ واضحتر ﻧﺸﺎن داده ﺷﻮﻧﺪ. او ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻼش ﮐﺮد باکتریها را ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺷﮑﻞهای ﻣﺘﻔﺎوت، ﺑﻪ ﮔﺮوههای ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﺪ. شما می توانید برای خرید میکروسکوپ بر روی لینک خرید میکروسکوپ در سایت موسسه طبیعت آسمان شهر کلیک کنید و از تمام میکروسکوپ ها دیدن بفرمائید
برای دریافت پی دی اف مقاله میکروسکوپ را بیشتر بشناسید کلیک کنید