در تلسکوپ‌های شکستی عدسی محدب (که شیئی نام دارد) نور را گردآوری و سپس کانونی می‌کند. تصویر به‌دست آمده از این عدسی را می‌توان با مجموعه‌ای از عدسی‌های کوچک‌تر که چشمی نامیده می‌شوند، با بزرگ‌نمایی مورد نظر دید.
امروزه در تلسکوپ‌های شکستی برای دست‌یابی به کیفیت بهتر از شیئی‌های تک‌عدسی استفاده نمی‌کنند. به‌جای آن مجموعه‌ای از عدسی‌هایی که از شیشه‌های گوناگون با کیفیت‌های عالی ساخته شده‌اند را به‌کار می‌برند. بسته به تعداد عدسی‌های به‌کار رفته برای ساختن شیئی انواع گوناگونی از تلسکوپ‌های شکستی خواهیم داشت.
شیئی این تلسکوپ‌ها از دو عدسی تشکیل می‌شود و به همین علت اغلب به آن‌ها دابلت (Doublet)، دوجزئی یا دوتایی می‌گویند. جنس دو عدسی مزبور معمولاً از شیشه‌ی فلینت (Flint) و کراون (Crown) است. آکروماتیک‌ها به این منظور طراحی شده‌اند که خطاهای رنگی و کروی را کم کنند. این کار با نزدیک کردن نقطه‌ی کانونی دو رنگ (معمولاً آبی و قرمز) انجام می‌شود.
تلسکوپ‌های شکستی آپوکروماتیک با هدف کاهش خطاهای رنگی باقیمانده در آکرومات‌ها ساخته شدند. در شیئی آپوکروماتیک‌ها یا از بیش از دو عدسی (معمولاً سه یا بیشتر) استفاده می‌کنند و یا شیشه‌هایی خاص و باکیفیت برای ساخت عدسی‌ها به‌کار می‌برند (اگر از سه عدسی استفاده شده باشد آن‌را تریپلت (Triplet)، سه‌جزئی یا سه‌تایی می‌نامند). تصحیح خطاهای رنگی و کروی در آپوکروماتیک‌ها نسبت به آکروماتیک‌ها بسیار بیشتر است.
امروزه در طراحی تلسکوپ‌های آپوکروماتیک از تعداد بیشتری عدسی استفاده می‌کنند و جنس شیشه‌ها را به‌گونه‌ای انتخاب می‌کنند که شکست نور در آن‌ها کمتر باشد و خطاهای رنگی و کروی به مرحله‌ی حذف کامل برسند.
در تلسکوپ‌های بازتابی مسئولیت گردآوری و کانونی کردن نور بر عهده‌ی آینه‌ی مقعری است که در انتهای لوله‌ی تلسکوپ قرار دارد. تصویر به‌دست آمده از شیئی را می‌توان با مجموعه‌‌ی عدسی‌های کوچک‌تری (چشمی) با بزرگ‌نمایی مورد نظر دید. در تلسکوپ‌های بازتابی مختلف، مسیر نور تا رسیدن به چشمی یا آشکارساز متفاوت است. فراموش نکنید که هر یک از این طرح‌ها، ویژگی‌ها، مزیت‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند.
نیوتنی‌ّها که ساده‌ترین نوع تلسکوپ‌های بازتابی‌اند، آینه‌ی اولیه (یا اصلی) که سطح آن (به جز در مورد تلسکوپ ۷۶ میلی‌متری) سهموی‌شکل است و با پوشش نازک آلومینیوم اندود شده، نور را به‌سوی آینه‌ی ثانویه‌ی تختی در ابتدای لوله بازمی‌تاباند. نور با برخورد به ثانویه از لوله بیرون می‌رود و با قرار دادن چشمی در این بخش، تصویر ساخته شده با بزرگ‌نمایی و کیفیت بیشتری دیده می‌شود.
این تلسکوپ‌ها از ترکیبی از عدسی‌ها و آینه‌ها ساخته می‌شوند و نور در آن‌ها پس از بازتابیده و شکسته شدن، در پایان کانونی می‌شود. معمولاً نقش اصلی، یعنی گردآوری و کانونی کردن نور، برعهده‌ی آینه است و عدسی‌ها مسیر نور را تصحیح می‌کنند.
در این تلسکوپ آینه‌ی اولیه، که سطح آن کروی‌شکل است و با پوشش نازکی از آلومینیوم اندود شده، نور را به‌سوی آینه‌ی ثانویه‌ی محدب در ورودی تلسکوپ بازمی‌تاباند. نور با برخورد به ثانویه دوباره به‌سوی آینه‌ی اصلی منحرف می‌شود و پس از گذر از روزنه‌ای که در مرکز آن تعبیه شده است از لوله بیرون می‌رود و کانونی می‌شود. تیغه‌ی تصحیح‌کننده‌ای که در ورودی تلسکوپ قرار دارد و با نام تیغه‌ی اشمیت شناخته می‌شود سبب می‌شود پرتوهای نور پیش از ورود به تلسکوپ و رسیدن به آینه‌ی اصلی موازی شوند. خطاهای آینه‌ی اصلی به ویژه خطای کروی به این ترتیب کم می‌شوند.
سیر نور در این تلسکوپ بسیار شبیه تلسکوپ اشمیت-کاسگرین است، با این تفاوت که به‌جای تیغه‌ی تصحیح‌کننده‌ی اشمیت، عدسی دیگری به‌نام تیغه‌ی ماکستوف (عدسی‌ای ضخیم و هلالی‌شکل) برای اصلاح مسیر نور و حذف خطاها استفاده می‌شود.
در این تلسکوپ آینه‌ی اولیه که سطح آن کروی‌شکل است و با پوشش نازک آلومینیوم اندود شده است، نور را به‌سوی آینه‌ی ثانویه‌ی محدب می‌تاباند (آینه‌ی ثانویه را یا با اندود کردن سطح داخلی تیغه‌ی تصحیح‌کننده می‌سازند، یا به‌صورت مجزا می‌سازند و پشت تیغه نصب می‌کنند). نور با برخورد به ثانویه دوباره به‌سوی آینه‌ی اصلی بازتابانده می‌شود و پس از گذر از روزنه‌ای که در مرکز آن تعبیه شده است، در انتهای لوله و در بیرون از آن کانونی می‌شود.
طرح ریچی-کرتین نوع ویژه‌ای از تلسکوپ‌های طرح کاسگرین است که در آن آینه‌های اولیه و ثانویه هذلولی‌شکل هستند. در این طراحی بسیاری از خطاهای اپتیکی، مانند خطای گیسو، از بین می‌روند. تلسکوپ‌های ریچی-کرتین نسبت به کاسگرین‌های رایج میدان دید بازتری دارند. میدان دید باز تلسکوپ و کم بودن خطاهای اپتیکی در کنار سایر مزیت‌های اپتیکی آن موجب شده است که این تلسکوپ‌ها در نجوم آماتوری بیشتر در زمینه‌ی عکاسی کاربرد داشته باشد. از میانه‌های قرن بیستم بسیاری از تلسکوپ‌های پژوهشی و حرفه‌ای جهان را با طرح اپتیکی ریچی-کرتین می‌سازند.
مسیر نور در این تلسکوپ بسیار شبیه نیوتنی‌های معمولی است، با این تفاوت که برای اصلاح خطاهای اپتیکی، به ویژه ابیراهی کروی، در ورودی تلسکوپ تیغه‌ی اشمیت اضافه شده است. شکل آینه‌ی اصلی نیز نسبت به نیوتنی‌های معمولی تفاوت دارد و در آن از آینه‌ی کروی به‌جای سهموی‌های رایج استفاده شده است.
مسیر نور در این تلسکوپ شبیه نیوتنی‌های معمولی است، با این تفاوت که برای اصلاح خطاهای اپتیکی، به ویژه خطای گیسو، در ورودی تلسکوپ تیغه‌ی تصحیح‌کننده‌ی ماکستوف اضافه شده است. شکل آینه‌ی اصلی نیز نسبت به نیوتنی‌های معمولی تفاوت دارد و از آینه‌ی کروی به‌جای سهموی‌های رایج استفاده شده است.
