[vc_row][vc_column][ultimate_heading main_heading="نوشتۀ گری سِرانیک" heading_tag="h4" alignment="right"]ترجمه: شادی حامدی | برگرفته از مجله Sky&Telescope[/ultimate_heading][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][cq_vc_avatarblock avatarsize="160" avatartype="image" avatarimage="1834" tooltip="Gary Seronik" bgcolor="customized" elementshape="rounded"]
نگاهداشتن تلسکوپ و چشمیها در شرایط ایدهآل قرار نیست کاری ترسناک و وقتگیر باشد.
[/cq_vc_avatarblock][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
همین حالا جعبهی حاوی تلسکوپ جدیدتان را دریافت کردهاید. چند دقیقهی بعد، تلسکوپ را از جعبهاش بیرون میآورید و از دیدن عدسیها و آینههای براق و تمیزش به وجد میآیید. لذت ببرید. شاید قطعات اپتیکی تلسکوپتان را دیگر هیچوقت به این تمیزی نبینید.
اگر این فکر موجب نگرانی و آشفتگی شما میشود، اجازه ندهید خیلی اذیتتان کند. این نکات پایه را در نظر داشته باشید. کمی غبار تقریباً هیچ اثری بر تصویر تلسکوپ ندارد. و حتی اگر تلاشهایتان برای تمیزکردن قطعات اپتیکی، آنها را به شرایط کارخانهای برنگرداند، با کمی دقت و تلاش میتوانید بسیار به آن شرایط نزدیک شوید.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width="1/2"][vc_single_image image="1838" img_size="full" alignment="center" style="vc_box_rounded" css=".vc_custom_1478934203263{margin-bottom: -10px !important;}"][bsf-info-box icon_type="custom" img_width="48" pos="left" css_info_box=".vc_custom_1478934384427{margin-top: -20px !important;margin-bottom: -20px !important;}"]
برای بسیاری از آینههای تلسکوپی تنها کاری که برای تمیزکردن لازم است حمامی ساده با آب جاری است که در متن شرحش دادهام. همهی عکسهای مقاله را نویسنده گرفته است.
[/bsf-info-box][/vc_column][vc_column width="1/2"][ultimate_spacer height="25"][ultimate_heading main_heading="تمیز کنیم یا نه؟" heading_tag="h4" alignment="right"][/ultimate_heading][vc_column_text]
وقتی قرار است مراقب تلسکوپتان باشید، چه بهتر که به این توصیهی بهداشتی عمل کنید: اول، آسیبی نرسانید. رفتار محتاطانه تضمین این امر است. عدسی یا آینهای غبارگرفته را همیشه میتوان تمیز کرد ولی وقتی حین تمیزکردنِ بیدقت خشی روی آنها بیفتد، تا ابد بهیادگار خواهد ماند. بنابراین، مهمترین مرحله در فرایند تمیزکردن این است که ببینیم واقعاً وقت تمیزکردن رسیده یا نه. از کجا میتوان فهمید؟ اگر به بخشهای اپتیکی نگاه میکنید و شک دارید، هنوز وقتش نرسیده است. به این سبب:
وجود غبار یا لکه روی بخشهای اپتیکی تلسکوپ بد است بیشتر به این سبب که نور را جذب و پراکنده میکند، کنتراست تصویر را پایین میآورد و موجب کمفروغشدن تصویر نهایی میشود. اینکه شرایط تصویر چقدر ممکن است بد شود بستگی به این دارد که از چه مقدار غبار حرف میزنیم. ولی حتی اگر آنقدر کثیفی روی اپتیک انباشته شده باشد که فقط ۵۰ درصد نورِ واردشده به تلسکوپ به چشمی برسد، فقط نصف قدر درخشندگی اجرام سماوی از دست میرود. به بیان دیگر، مثلاً تلسکوپ بازتابی ۱۰ اینچی شما مانند تلسکوپی ۷ اینچی کار میکند. این خوب نیست، ولی واقعاً فاجعه هم نیست! و تازه، اپتیک تلسکوپتان باید خیلی کثیف باشد تا به این حد از هدررفت نور برسد. معمولاً وقتی اوضاع آنقدر بد میشود که احساس میکنید باید اپتیک تلسکوپ را تمیز کنید، تلسکوپتان تازه در محدودهی ۲۰ درصد یا کمتر هدررفت نور قرار دارد.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
نکتهی مهم بعدی جنس اپتیکی است که میخواهید آن را تمیز کنید. اغلب شیشهها از جنسی سختاند؛ کافی است از کسی که خودش آینهی تلسکوپ تراشیده بپرسید. حتی با مادهی سایندهای مثل کربید سیلیسیوم باید کلی تلاش کنید تا بتوانید مقدار قابلتوجهی از شیشه را بسایید! اما متأسفانه، اغلب اوقات چیزی که میخواهید تمیزش کنید اندودی نسبتاً شکننده و ظریف روی شیشه است. البته این حالت در مورد آینهی تلسکوپ بازتابی، عدسی شیئیِ تلسکوپ شکستی، یا صفحهی تصحیحکنندهی تلسکوپهای ماکستوف یا اشمیت-کاسگرین صدق میکند.
در هر حال، تمیزکردن اپتیکها فرایندی دومرحلهای است. نخست، غبار و آلودگیهای سطحی را پاک میکنیم و بعد با نوعی حلّال به سراغ مواد سرسختتر میرویم. اگر فکر میکنید زمان تمیزکردن اپتیک تلسکوپتان فرارسیده است، آستینهایتان را بالا بزنید و شروع کنید.
[/vc_column_text][ultimate_heading main_heading="آینۀ تلسکوپ" heading_tag="h4" alignment="right" main_heading_margin="margin-top:10px;margin-bottom:10px;"][/ultimate_heading][vc_column_text]
در میان طرحهای مختلف تلسکوپ، تمیزکردن آینهی اصلی تلسکوپِ بازتابی نیوتنی از همه پیچیدهتر است، چون معمولاً چندان در دسترس نیست. اما در عینحال، طرح نیوتنی مزیتی نیز دارد و آن اینکه وقتی اپتیک را از درون لولهی تلسکوپ خارج کنید، کار تمیزکردن خیلی آسان میشود. در اغلب موارد، فقط کافی است چند پیچ را باز کنید تا نگهدارندهی آینهی اصلی را از داخل لوله آزاد کنید و بعد چند پیچ دیگر برای جداکردن آینه از نگهدارندهاش. برای ارائهی راهنمایی جزئی در این مرحله راههای بسیاری وجود دارد ولی اگر موقع بازکردن پیچها توجه کنید که هر پیچ مربوط به کدام بخش است، نباید مشکلی پیش بیاید (کمکی بزرگ برای بهخاطرسپاری جای پیچها این است که مرحلهبهمرحلهی کار را با دوربین دیجیتال ثبت کنید).
پیش از آغاز تمیزکاری، حلقه یا هرگونه زینتآلات دیگر را از دستتان درآورید. وقتی میتوان با کمی توجه از ایجاد خش و خراش روی اپتیکها جلوگیری کرد، چرا چنین نکنیم؟ سپس حولهای تمیز را چندلا تا کنید و درون سینک دستشویی یا ظرفشویی پهن کنید و آینه را بهصورتی روی آن قرار بدهید که سطح بازتابندهاش بالا باشد. شیر آب را روی سطح آینه باز کنید و آب گرم (نه داغ) را روی کل سطحش بریزید. اگر بتوانید آب را درست روی مرکز آینه بریزید، جریان یکنواختی به همهی سطح آینه خواهد رسید. به این ترتیب، همهی ذرات غبار و کثیفیِ سطحی شسته میشوند. پس از پنج یا شش دقیقه شیر آب را ببندید. اگر در جایی با آب سخت زندگی میکنید، خوب است بعد از این کار سطح آینه را با جریان سریعی از آب مقطر بشویید.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row css=".vc_custom_1478935251817{margin-bottom: -20px !important;}"][vc_column][vc_row_inner css=".vc_custom_1478934978575{margin-bottom: -30px !important;}"][vc_column_inner width="1/2"][vc_single_image image="1845" img_size="full" alignment="center" css=".vc_custom_1478935080141{margin-bottom: -20px !important;}"][/vc_column_inner][vc_column_inner width="1/2"][vc_single_image image="1844" img_size="full" alignment="center" css=".vc_custom_1478935095660{margin-bottom: -20px !important;}"][/vc_column_inner][/vc_row_inner][bsf-info-box icon_size="32"]پس از شستشو، اگر آینه را روی لبهاش قرار بدهید، بیشتر آب از روی سطحش میریزد اما میتوانید قطرههای باقیمانده را هم با دمیدن هوا بهکمک بادزنهای مخصوص گردگیری لنز عکاسی از روی آن بزدایید.[/bsf-info-box][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_row_inner css=".vc_custom_1478934978575{margin-bottom: -30px !important;}"][vc_column_inner width="1/2"][vc_single_image image="1847" img_size="full" alignment="center" css=".vc_custom_1478935448600{margin-bottom: -20px !important;}"][/vc_column_inner][vc_column_inner width="1/2"][vc_single_image image="1846" img_size="full" alignment="center" css=".vc_custom_1478935410623{margin-bottom: -20px !important;}"][/vc_column_inner][/vc_row_inner][bsf-info-box icon_size="32"]برای پاککردن کثیفیهای سرسخت پس از شستشو با آب جاری، میتوانید با تکههای پنبهی خالص آغشته به محلول رقیق شوینده سطح آینه را پاک کنید. بعد از این کار یکبار دیگر باید آب بکشید و سطح آینه را خشک کنید.[/bsf-info-box][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
بادقت آینه را بردارید و روی لبهاش بر حولهی تمیز دیگری قرار بدهید تا آب از سطحش بریزد. خیلی مراقب باشید و اجازه ندهید آینه غلت بخورد یا به روی سطح بازتابندهاش روی پیشخوان یا میز بیفتد. کاری که به نظر من مفید آمد، بیرونراندن آخرین قطرات آب از سطح آینه بهکمک بادزن گردگیری لنز عکاسی بود (شکل را ببینید). اگر چنین چیزی در دسترستان نیست، میتوانید قطرات آب را با گوشهی دستمال کاغذی لمس کنید تا جذبش شوند.
وقتی آینه خشک شد، بادقت بررسیاش کنید. اغلب اوقات همین حمامکردن با آب جاری برای آینهی تلسکوپتان کافی است و میتوانید کار را تمامشده بدانید. اما اگر سطح آینه هنوز کمی کثیف بهنظر میرسد، وقتِ رفتن به مرحلهی دوم است.
راهآب سینک را ببندید و آینه را دوباره روبهبالا روی حولهای چندلا بگذارید. آب گرم را باز بگذارید و سینک را آنقدر پُر کنید که سطح آینه کاملاً زیر آب برود. بگذارید آینه داخل آب «خیس بخورد» و خودتان محلول تمیزکننده را آماده کنید؛ به اینترتیب که چند قطره مایع ظرفشویی را با نصف فنجان آب گرم ترکیب کنید. چند قطعه پنبه داخل این محلول بیندازید. حتماً از پنبهی خالص استفاده کنید نه از پنبههای حاوی ابریشم مصنوعی یا دیگر مواد غیرطبیعی. همانطور که آینه زیر آب است، قطعهای پنبهی آغشته به مادهی تمیزکننده را بهنرمی روی آینه بکشید و همینطور که این کار را میکنید پنبه را در دستتان بچرخانید.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width="1/2"][vc_single_image image="1848" img_size="full" css=".vc_custom_1478935757517{margin-bottom: -20px !important;}"][bsf-info-box icon_size="32"]
هرچند این روش برای همه مناسب نیست، نویسندهی این مقاله ترجیح میدهد به جای تکههای پنبه از سرانگشتهای آغشته به مادهی شوینده استفاده کند. این فرایند متکی به حساسیت فوقالعادهی حس لامسهی انگشت انسان است که مانع آسیبدیدن سطوح اپتیکی میشود.
[/bsf-info-box][/vc_column][vc_column width="1/2"][vc_column_text]
قرار است مدام سطح تمیز پنبه با سطح آینه در تماس باشد؛ قرار نیست تکهای از کثیفی را بردارید و همان را روی بخش دیگری از آینه بمالید. البته به اینترتیب، پنبهی زیادی مصرف میکنید ولی اگر دقت کنید و بهموقع پنبهها را عوض کنید، احتمال ایجاد خراشهای ظریف روی سطح اندود بازتابنده را به کمترین میزان میرسانید. وقتی همهی سطح آینه را به اینترتیب پاک کردید، خوب آینه را آب بکشید (باز هم اگر لازم بود، کار را با آب مقطر به پایان برسانید) و دوباره مثل قبل خشک و بررسیاش کنید. آینه حالا باید تمیز شده باشد. حالا که همهی وسایلِ لازم در دسترستان هست، میتوانید آینهی ثانویهی تلسکوپ را هم به همین روش تمیز کنید؛ اما فقط اگر لازم است که تمیز شود!
[/vc_column_text][ultimate_heading main_heading="روش دیگر" heading_tag="h4" alignment="right" main_heading_margin="margin-bottom:10px;"][/ultimate_heading][vc_column_text css=".vc_custom_1478939547255{margin-bottom: -5px !important;}"]
روشی که شرحش دادم پیش از این آزموده شده است و همچنین اغلب در کتابها و منابع آنلاین به آن اشاره میشود. اما خود من آینههای ابزارهایم را به این روش تمیز نمیکنم! من روشی را ترجیح میدهم که بهنظرم سریعتر، آسانتر و موجب نتایج بهتر است. روشم چنین است: نخست، همان مرحلهی ۵ دقیقه شستشو با آب جاری را اجرا میکنم. بعد جریان آب را طوری تنظیم میکنم که روی کل سطح آینه جاری شود. برای مرحلهی بعدیِ تمیزکاری غلظت مادهی تمیزکننده را بیشتر میکنم؛
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
یک بخش مادهی شوینده در سه بخش آب. انگشتان یک دستم را درون این محلول تمیزکننده فرو میکنم، بهطوریکه همهی سرانگشتانم کاملاً آغشته شوند. بعد، همینطور که آب جریان دارد بهنرمی سرانگشتانم را روی مرکز آینه میگذارم و با حرکتی آهسته و دایرهوار، بهصورت مارپیچ بهسمت لبههای بیرونی آینه، روی سطحش میکشم. رمز این کار آن است که انگشتانتان را روی آینه فشار ندهید؛ انگشتان شما باید حس کنند که روی شیشه سُر میخورند و در جریان آب غوطهورند. بهمحض اینکه حس کنم انگشتانم دارند به شیشه میچسبند، دوباره آنها را به مادهی شویندهی تازه آغشته میکنم و از همانجا که کار را ترک کردم ادامه میدهم. وقتی این کار برای کل سطح شیشه تمام شد، جریان آب را پنج دقیقهی دیگر باز میگذارم تا مطمئن شوم همهی مواد شوینده از آینه پاک شده است. بعد، طبق روشی که بالا شرح دادم آینه را خشک میکنم.
زیبایی این روش آن است که از حساسیت فوقالعادهی نوک انگشتانتان بهره میبرید؛ به اینترتیب ریزترین ذرات کثیفی را زیر انگشت حس میکنید و پیش از هرگونه آسیبی به شیشه میتوانید واکنش مناسب نشان بدهید. همچنین تجربه به من نشان داده که این روش برای خلاصشدن از شرّ بخاری که گاهی بهمرور روی سطح آینه شکل میگیرد بهتر از روش پنبهای است. اما این روش برای همه مناسب نیست. اگر لمس آینهی تلسکوپ شما را عصبی میکند، از همان روش پنبهای استفاده کنید.
[/vc_column_text][ultimate_heading main_heading="صفحههای تصحیحکننده و عدسیهای شکستی" heading_tag="h4" alignment="right" main_heading_margin="margin-bottom:10px;"][/ultimate_heading][vc_column_text]
خبر خوب اینکه اگر تلسکوپتان شکستی باشد، ماکستوف یا اشمیت-کاسگرین، کار تمیزکاری نسبتاً سرراست است چون احتیاج به بازکردن هیچ پیچی ندارید؛ فقط سطح جلویی شیشه در معرض غبار و بخار قرار میگیرد و بنابراین تقریباً همیشه این تنها بخشی است که نیاز به توجه دارد. همچون آینهها، اینجا هم فرایند تمیزکاری دومرحلهای است. نخستین مرحله زدودن غبار سطحی بهکمک بادزن گردگیری یا برس موی شتر (هردو مخصوص گردگیری لنز دوربین) است. وقت بگذارید و کار را درست انجام بدهید.
بعد، نوبت میرسد به استفاده از مادهی پاککننده. هرکس دربارهی بهترین مادهی پاککننده نظری دارد. بهنظر من و خیلیهای دیگر، بهترین ماده مایع شیشهشو است. ال نگلر از شرکت اپتیک تلهوو استفاده از استون (لاکپاککن) و دستمالهای پاککنندهی لنز را پیشنهاد میکند، البته بهشرط اینکه بتوانید مانع تماس استون با بخشهای پلاستیکی و رنگشدهی تلسکوپ بشوید.
رمز این روش آن است که مادهی تمیزکننده هرگز با لنز تماس مستقیم پیدا نکند. من، در عوض، تکهای پنبه را به کمی مایع شیشهشو آغشته میکنم، و بعد با حرکتی دایرهای بهنرمی و آهستگی از مرکز بهسوی لبههای اپتیک میکشم، و البته مدام پنبه را عوض میکنم. برای اینکه محلول تمیزکننده کارش را انجام بدهد، لازم نیست فشاری اعمال کنم ولی ممکن است لازم باشد چندبار این مرحله را تکرار کنم تا شیشه کاملاً تمیز شود. دستآخر هم با نَفَسم به شیشه بخار میدمم و با تکهپنبهای تمیز برای آخرینبار سطحش را تمیز میکنم.
گاهی لکهها و کثیفیهایی روی اپتیک میبینید که بهآسانی پاک نمیشوند. ممکن است اینها واقعاً لکه نباشند، بلکه جاهایی از اندود باشند که بهسبب بخار اسید یا علتی دیگر آسیب دیدهاند. کاری از این بابت نمیتوانید انجام بدهید، فقط آنها را شناسایی کنید و خودتان را با این دانش، که آنها بر تصویر تأثیری ندارند، دلداری بدهید.
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column css=".vc_custom_1478940611515{margin-bottom: -10px !important;}"][vc_row_inner css=".vc_custom_1478940820481{margin-bottom: -10px !important;}"][vc_column_inner width="1/2"][vc_single_image image="1860" img_size="full" css=".vc_custom_1478941017338{margin-bottom: -5px !important;}"][/vc_column_inner][vc_column_inner width="1/2"][vc_single_image image="1859" img_size="full" css=".vc_custom_1478941005406{margin-bottom: -5px !important;}"][/vc_column_inner][/vc_row_inner][bsf-info-box icon_size="32"] برای پاککردن مواد سرسخت از عدسی شیئیِ تلسکوپ شکستی، پس از زدودن غبارهای سطحی بهکمک دمیدن هوا یا برسکشیدن، از تکهای پنبهی خالص آغشته به کمی محلول تمیزکننده استفاده کنید. نتیجه (که در عکس بعدی نشان داده شده) عدسیای خواهد بود که تقریباً به تمیزی روز اول بهنظر میرسد.[/bsf-info-box][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][ultimate_heading main_heading="چشمیها و فیلترها" heading_tag="h4" alignment="right" main_heading_margin="margin-bottom:10px;"][/ultimate_heading][vc_column_text]
با چشمیها و فیلترها باید همانطور رفتار کنید که با عدسیهای شیئی رفتار میکنید؛ با این تفاوت که آنها به توجه و تمیزکاری بیشتری نیاز دارند چون بیشتر لمس میشوند. حتی اگر خیلی هم مراقب باشید، احتمال دارد که روی بیرونیترین عدسی چشمیهای ابزارتان را بهمرور اندودی از چربی حاصل از مژهی چشم بپوشاند. این یعنی که وقتی همهی ذرات غبار سطحی را زدودید، باید از مادهی تمیزکننده استفاده کنید. تنها تفاوت در تمیزکردن این سطوح اپتیکی کوچک این است که بهجای تکههای پنبه باید از گوشپاککن استفاده کنید. همانطور که قبلاً گفتم، مایع شیشهشو برای این کار هم مناسب است. البته اگر چشمی یا فیلترتان بخشهای پلاستیکی یا رنگشده نداشته باشد، از استون هم میتوانید استفاده کنید. همچنین مهم است که مایع را مستقیم روی شیشه نریزید؛ گوشپاککن را به کمی مایع آغشته کنید و بهنرمی و آهستگی با حرکت دایرهای روی لنز بمالید.
تا جایی که میتوانید مقدار مادهی تمیزکنندهی کمتری استفاده کنید و حرکت گوشپاککن را زیادی سریع انجام ندهید. اگر چنین نکنید، قطرات ریز مادهی شوینده ممکن است روی شیشه بماند که وقتی تبخیر شود لکههایی روی شیشه به جا میگذارد که باز نیاز به تمیزکاری دارد. در آخرین مرحله، با نَفَستان به عدسی بخار بدمید و بعد با گوشپاککنی تمیز دوباره سطح شیشه را تمیز کنید. اگر روی چشمی ابزارتان چربی انباشته شده است، شاید مجبور باشید چندبار این فرایند را تکرار کنید تا کاملاً تمیز شود.
در هیچ شرایطی نباید چشمی را از هم باز کنید. اگر مقدار غبار روی عدسیهای داخلی چشمی خیلی زیاد شده، بهترین راه پسفرستادن چشمی به کارخانهی سازنده است. ال نگلر به من گفته که یکی از علتهای اصلی ارسال چشمیها برای تعمیر این است که صاحب چشمی آن را از هم باز کرده و دوباره نتوانسته سرهمش کند.
تمیزکردن اپتیکها فقط بخشی از کارهایی است که هر صاحب تلسکوپ باید انجام بدهد. هرچند که این فرایند شاید در ابتدا ترسناک بهنظر برسد، بهمرور تبدیل به امری عادی و روزمره میشود. و اینجاست که باید بیشترین مراقبت را انجام بدهید. تنبلی نکنید و مطمئن شوید که برای تمیزکردن اپتیکها همهی ملزومات را فراهم کردهاید. اصلاً به این سبب که در تمیزکاری خبره شدهاید، بیش از حدّ نیاز اپتیکها را تمیز نکنید. اگر از روشهای شرحدادهشده در این مقاله بهره ببرید و اگر فقط زمانی که واقعاً لازم است چنین کنید، تلسکوپ و چشمیهایتان باید یک عمر برایتان باقی بمانند.
[/vc_column_text][vc_row_inner][vc_column_inner width="1/2"][vc_single_image image="1866" img_size="full" alignment="center" css=".vc_custom_1478941621454{margin-bottom: -5px !important;}"][/vc_column_inner][vc_column_inner width="1/2"][vc_single_image image="1865" img_size="full" alignment="center" css=".vc_custom_1478941494185{margin-bottom: -5px !important;}"][/vc_column_inner][/vc_row_inner][bsf-info-box icon_size="32"]
تمیزکردن عدسیهای کوچک در چشمیها درست مانند تمیزکردن عدسی شیئی تلسکوپ است بهجز اینکه به جای تکههای پنبه بهتر است از گوشپاککن استفاده کنید.
[/bsf-info-box][/vc_column][/vc_row]