هیچ چیزی مثل تلسکوپ نمیتواند جهان هستی را به حیاط خلوت خانهتان بیاورد. بااینحال، شاید با وجود هزاران سوژه مختلف در آسمان شب ندانید از کجا باید شروع کنید، بهویژه اگر مبتدی هستید.
برای کمک به شما، 10سوژه عالی را که میتوانید بهراحتی در آسمان شب در زمانهای مختلف سال پیدا کنید و از آنها لذت ببرید، در این مقاله معرفی کردهایم. پس تا انتها با ما همراه باشید.
انواع مختلف تلسکوپ
قبل از هر چیزی اجازه دهید انواع تلسکوپ را معرفی کنیم:
- تلسکوپ شکستی
- تلسکوپ بازتابی
- تلسکوپ ترکیبی
بیشتر افراد وقتی به تلسکوپ فکر میکنند، مدلهای شکستی را تصور میکنند. این تلسکوپها لوله بلندی دارند که در یک انتهای آن لنز و در انتهای دیگر چشمی قرار گرفته است.
شکستیها از نظر اندازه محدود هستند. زیرا هرچه لنز بزرگتر باشد، لوله موردنیاز برای کیفیت تصویر بهینه طولانیتر است.
بازتابیها با استفاده از آینه بهجای لنز این مشکل را حل میکنند. در این تلسکوپها، نور از انتهای باز وارد میشود و سپس به آینه اصلی در پایین برخورد میکند. سپس نور بهسمت بالای لوله منعکس میشود و به آینه کوچکتر و ثانویه برخورد میکند. در نهایت نور از لوله وارد چشمی میشود.
این طراحی طول لوله موردنیاز را به نصف کاهش میدهد. در نتیجه آینه میتواند بسیار بزرگتر باشد، بدون اینکه نیاز به لوله بلندتر باشد. تلسکوپهای ترکیبی در چند دهه گذشته محبوبیت زیادی پیدا کردهاند. آنها ترکیبی از شکستیها و بازتابیها هستند و از عدسی برای جمعآوری نور استفاده میکنند.
نور جمعآوریشده بهسمت آینه اولیه پایین میرود و بعد بهسمت بالای لوله که آینه ثانویه کوچکتر در آن قرار دارد منعکس میشود. نور دوباره بهسمت پایین منعکس میشود و در نهایت به چشمی میرسد.
انتخاب به خودتان بستگی دارد. شکستیها تصاویر واضحتری را تولید میکنند، اما محدودیت اندازه دارند. بازتابیها در اندازههای بزرگتر عرضه میشوند، ولی آینههای آنها باید هر از گاهی دوباره تراز شوند. ترکیبیها بهترین ویژگیهای هر دو نوع را دارند، ولی معمولا گرانتر هستند.
انواع مقر تلسکوپ
همچنین دو نوع مقر اصلی برای تلسکوپ وجود دارد. مقر تلسکوپ را به سه پایه یا پایه وصل میکند و برای حرکت دادن آن استفاده میشود. مقر alt-azimuth ابتداییترین مدل است، زیرا تلسکوپ را فقط بهصورت عمودی یا افقی حرکت میدهد. با استفاده از این مقر، هدایت دستگاه بهسمت هدف بسیار آسان است.
تلسکوپهای Alt-azimuth بهطور سنتی همیشه به یک سهپایه استاندارد وصل میشدند، ولی اخیرا مقر دابسونی محبوبیت بیشتری پیدا کرده است. این مقرها نیز alt-azimuth هستند اما بهطور خاص برای بازتابیهای بزرگ طراحی شدهاند. دستگاه روی یک مقر جعبه مانند قرار میگیرد که میچرخد و امکان حرکت افقی و عمودی را فراهم میکند.
مقر نوع دوم پیچیدهتر است. بهبیان ساده، مقر استوایی به تلسکوپ زاویه میدهد تا بتواند بهراحتی هدف را هنگام بالا و پایین رفتن در آسمان ردیابی کند. در حالیکه تلسکوپ alt-azimuth باید بهآرامی بهصورت افقی و عمودی حرکت داده شود تا جسم در معرض دید باقی بماند، مقر استوایی فقط به تنظیم افقی نیاز دارد. نقطه ضعف مقرهای استوایی این است که نصب و استفاده از آنها برای مبتدیان دشوار است، زیرا به وزنههای تعادل نیاز دارند.
نکتههای مهم هنگام انتخاب تلسکوپ مناسب
چند نکته دیگر وجود دارد که باید هنگام خرید تلسکوپ در نظر بگیرید. برای شروع، باید اندازه دیافراگم آن را بدانید. دیافراگم قطر عدسی (در شکستی) یا آینه (در بازتابی) است و هرچه بزرگتر باشد قطعا بهتر است. هرچه دیافراگم بزرگتر باشد، تلسکوپ قادر به جمعآوری نور بیشتری خواهد بود. هرچه تلسکوپ نور بیشتری را جمعآوری کند، جسم کمنورتری را میتواند تشخیص دهد و جزئیات بیشتری را نمایش میدهد.
مثلا دیافراگمهای بزرگتر جزئیاتی را در سیارهها و کهکشانها نشان میدهند که با تلسکوپهای کوچکتر نمیتوانید ببینید. از این نظر مدل بازتابی نسبت به شکستی برتری دارد، زیرا در شکستیها اندازه عدسی محدود است.
اگر تازهکار هستید، بهتر است یک مدل ساده انتخاب کنید، مثل تلسکوپ شکستی یا بازتابی با مقر سهپایه alt-azimuth یا بازتابی با مقر دابسونی. مثلا، تلسکوپ شکستی سلسترون StarSense Explorer LT 80AZ با برنامه Smartphone Assist گزینهای عالی برای مبتدیان است. زیرا مجهز به فناوری ابتکاری StarSense Celestron است که اجازه میدهد از گوشی هوشمند خود برای هدایت تلسکوپ بهسمت هدف استفاده کنید.
از طرف دیگر، تلسکوپ بازتابی نیوتنی Zhumell Z100 با مقر قابلحمل Alt-Azimuth بهاندازه کافی کوچک و سبک است که تقریبا هر جایی میتوانید آن را ببرید و دیافراگم ۱۰۰ میلیمتری دارد.
همچنین فاصله کانونی تلسکوپ را که برحسب میلیمتر اندازهگیری میشود، بررسی کنید. این فاصلهای است که نور باید از نقطه ورود به تلسکوپ تا خروج از آن از طریق فوکوسر (جایی که چشمی در آن قرار دارد) طی کند.
چشمیها نیز فاصله کانونی دارند و برای محاسبه بزرگنمایی که استفاده میکنید، باید هر دو عدد را بدانید. بهسادگی، فاصله کانونی تلسکوپ را بر فاصله کانونی چشمی تقسیم کنید. مثلا اگر فاصله کانونی دستگاه ۱۰۰۰ میلیمتر باشد و از چشمی با فاصله کانونی ۱۰ میلیمتر استفاده کنید، بزرگنمایی ۱۰۰ برابر (۱۰۰ = ۱۰/۱۰۰۰) دریافت خواهید کرد. بهطور مشابه، اگر از چشمی ۲۰ میلیمتری استفاده کنید، بزرگنمایی ۵۰ برابر را دریافت خواهید کرد.
مشاهده لیست محصولات
به چه لوازم جانبی نیاز دارید؟
در نهایت، به لوازم جانبی ضروری و باکیفیت نیاز دارید. ماه در تلسکوپ روشنایی خیرهکنندهای دارد که میتواند قدرت دید در شب شما را مختل کند. برای حل این مشکل از فیلتر ماه با چگالی خنثی استفاده کنید. این وسلیه به پایین چشمی پیچ میشود و بخش زیادی از نور را حذف میکند که باعث میشود تجربه رصد ماه بسیار راحتتر باشد. فیلتر ماه سلسترون ۱.۲۵ گزینهای عالی و ارزان است که ۸۲درصد از نور ماه را حذف میکند تا بدون کور شدن ماه را تماشا کنید.
یکی دیگر از لوازم جانبی ضروری لنز بارلو است. این قطعه کوچک بزرگنمایی هر چشمی را که از آن استفاده میکنید افزایش میدهد. در نتیجه دامنه بزرگنماییهای را که دارید، بدون هیچ هزینهای دو برابر میکند.
بارلوهای موجود بزرگنمایی را ۲، ۳ و ۵ برابر افزایش میدهند، ولی ۲ برابر محبوبترین مدل است. مثلا لنز بارلو دو برابر سلسترون Omni Series 1.25 بسیار پرفروش است و با هر تلسکوپی که از چشمیهای ۱.۲۵ اینچی استفاده میکند، سازگار است.
مطمئن نیستید از کجا شروع کنید؟ خرید کیت لوازم جانبی Celestron Observer بهترین روش برای بهدست آوردن تمام لوازم جانبی ضروری است. این مجموعه شامل دو چشمی با فواصل کانونی ۱۷ و ۶ میلیمتر، یک لنز بارلو ۲ برابر، فیلتر ماه، دو فیلتر رنگی برای بهبود جزئیات سیارهای و یک پارچه مخصوص تمیز کردن است. هر تلسکوپ و لوازم جانبی را که انتخاب کنید، هزاران سوژه دیگر بهجز ماه و سیارهها برای مشاهده وجود دارد که لذت بیاندازهای را نصیبتان میکند.
۱۰ سوژه عالی برای تماشا با تلسکوپ
در حالیکه پیدا کردن بعضی از اجرام آسمانی راحت است، ممکن است برای پیدا کردن بعضی دیگر به برنامه مخصوص یا نقشه آسمان نیاز داشته باشید.
ستارههای دوگانه و چندگانه
فهرست ما با سه ستاره چندگانه شروع میشود. آنها با چشم غیرمسلح یک ستاره منفرد بهنظر میرسند، ولی با تلسکوپ میبینید که از دو یا چند ستاره مجزا تشکیل شدهاند. سرپیشین در صورت فلکی دوپیکر، عناق و سها در دب اکبر و منقار در ماکیان سه نمونه عالی برای مشاهده با تلسکوپهای کوچک هستند.
سحابیها
دو سحابی از دو نوع مختلف وجود دارد. مورد اول سحابی شکارچی است که از نوع پراکنده محسوب میشود. این سحابی و سایر موارد مشابه جایی هستند که ستارهها در آن شکل میگیرند و بعد وارد کیهان میشوند. مورد دوم سحابی حلقه است که در دسته سحابیهای سیارهای قرار دارد. این سحابیها برخلاف سحابیهای پراکنده جایگاه پایان زندگی ستاره هستند.
وقتی ستاره میمیرد، پوستههای گاز و غبار را به بیرون پرتاب میکند که سپس منبسط شده و در فضا پراکنده میشوند. آنها به این دلیل به سحابی سیارهای معروف هستند که هنگام رصد با تلسکوپ مثل سیاره بهنظر میرسند.
خوشههای ستارهای
در مجموع چهار خوشه ستارهای از دو نوع مختلف وجود دارد. نوع اول بهعنوان خوشههای ستارهای باز شناخته میشوند. آنها معمولا ستارههای جوان و داغ به رنگ آبی روشن هستند که از یک سحابی به وجود آمدهاند و هنوز در فضا نزدیک یکدیگر قرار دارند.
دو خوشه ستارهای باز در فهرست ما خوشه جغد و مسیه ۴۱ (M41) هستند، ولی تماشای خوشه پروین و کندو نیز خالی از لطف نیست. خوشه پروین و کندو با چشم غیرمسلح قابلمشاهده هستند. اگرچه بهترین گزینه برای رصد آنها دوربین دوچشمی است، تماشای آنها با تلسکوپ با قدرت کم نیز لذتبخش خواهد بود.
خوشه پروین در نزدیکی صورت فلکی گاو قرار دارد و از اواخر پاییز تا اوایل بهار بهتر دیده میشود. خوشه کندو در صورت فلکی خرچنگ قرار دارد و از اواسط زمستان تا اواسط بهار قابلمشاهده است.
نوع دوم، خوشه ستارهای کروی است. این خوشهها ظاهر کرویشکل دارند و معمولا شامل صدها هزار ستاره قدیمیتر هستند. دو خوشه کروی فهرست ما عبارتاند از مسیه ۳ (M3) در صورت فلکی تازیها و خوشه کیستون در صورت فلکی هرکول.
صورتهای فلکی فصل پاییز
صورتهای فلکی در تمامی شبهای سال قابلمشاهده نیستند. بعضی از ستارگان و اجرام آسمانی در فصول خاص بهتر دیده میشوند. با در نظر گرفتن این موضوع، با صورتهای فلکی که میتوانید در پاییز ببینید شروع میکنیم.
یک صورت فلکی کج وجود دارد که در طول ماههای پاییز بر فراز افق شمالی ظاهر میشود. کاسیوپیا یا ذاتالکرسی از صورتهای فلکی دورقطبی است که از ستارههای نسبتا درخشان تشکیل شده است. ذاتالکرسی در بهار مثل یک W لهشده زیر ستاره قطبی بهنظر میرسد، ولی در تابستان در سمت راست آن مثل 3 دراز دیده میشود.
خوشه جغد، NGC 457، در نزدیکی مرکز این صورت فلکی قرار دارد و اگر با دوربین دوچشمی به آن نگاه کنید ستارههای اپسیلون ذاتالکرسی (Gamma Cassiopeiae) و رکبه الذات الکرسی (Delta Cassiopeiae) را نیز خواهید دید. این خوشه بهقدری روشن است که میتوانید با دوربین دوچشمی آن را تشخیص دهید، ولی تلسکوپ برای تماشای آن بهتر است.
بیشتر بخوانید: مبانی تماشای ستارگان تلسکوپ و آسمان شب |
برای پیدا کردن خوشه جغد، حتی بزرگنمایی کم ۳۵ برابر کافی است. ستاره دوتایی فی ذاتالکرسی مثل یک جفت ستاره درخشان طلایی کمرنگ بهنظر میرسد و چشمان جغد را نشان میدهد. اگر با دقت نگاه کنید، صدها ستاره کم نورتر را خواهید دید که بالها و بدن پرنده را تشکیل میدهند.
در نزدیکی کاسیوپیا، دخترش آندرومدا قرار گرفته است. در اساطیر یونانی، آندرومدا توسط پرسئوس و اسب پرندهاش، پگاسوس، از دست هیولای دریایی نجات یافت که هر دو در مجاورت این صورت فلکی دیده میشوند.
آندرومدا خانه یکی از همسایگان کهکشانی ما، مسیه ۳۱ (M31) یا کهکشان آندرومدا است. این کهکشان حدود ۲.۵ میلیون سال نوری از ما فاصله دارد و اگر آلودگی نوری کم باشد، ممکن است بتوانید آن را با چشم غیرمسلح ببینید. در واقع، کهکشان آندرومدا دورترین چیزی است که با چشم غیرمسلح دیده میشود.
یک تلسکوپ کوچک کهکشان آندرومدا را بهصورت لکهای مهآلود با هسته درخشان نشان میدهد. اگر با دقت نگاه کنید، ممکن است خطی از گرد و غبار تیره را در امتداد لبه جنوب شرقی و یکی یا هر دو کهکشان کوچک ماهوارهای M32 و M110 را ببینید.
صورتهای فلکی فصل زمستان
اگر با صورت فلکی شکارچی آشنا هستید، در یافتن سه هدف زمستانی که معرفی میکنیم مشکلی نخواهید داشت. یکی از آنها، مسیه ۴۲ (M42) یا سحابی شکارچی است که درست زیر سه ستاره کمربند شکارچی قرار دارد. این سحابی با چشم غیرمسلح، حتی در آسمان حومه شهر، بهصورت لکهای کوچک و مهآلود قابلمشاهده است ولی قابلمقایسه با منظرهای که تلسکوپ نشان میدهد نیست.
سحابی شکارچی خیرهکننده است، ولی برای دیدن آن به بزرگنمایی کم (یا چشمی میدان وسیع) نیاز دارید. این سحابی کمی شبیه ابری است که با نور مهتاب روشن شده اما برخلاف ابرهای معمولی در آسمان، ممکن است بتوانید رنگ مایل به سبز آن را تشخیص دهید.
همچنین سه یا چهار ستاره ریز و درخشان را در مرکز خواهید دید. این ستارهها که بهعنوان خوشه ذوزنقه شناخته میشوند، ستارگان داغ و جوانی هستند که در خود سحابی شکارچی متولد شدهاند. برای پیدا کردن هدف دوم میتوانید از سه ستاره کمربند شکارچی استفاده کنید. اگر خط صافی در امتداد آنها بکشید به شباهنگ، درخشانترین ستاره در آسمان شب میرسید.
چند درجه پایینتر از آن نیز مسیه ۴۱ (M41)، یک خوشه ستارهای باز، قرار گرفته است. این خوشه بزرگ و پراکنده عمدتا از ستارههای آبی-سفید با درخشندگی یکسان تشکیل شده است. بااینحال، چند ستاره نارنجی نیز در آن بهچشم میخورد که برجستهترین آنها خارج از مرکز قرار دارد.
اجازه دهید به صورت فلکی شکارچی برگردیم. از اگر پای شکارچی یا رجل الجبار خط منحنی به کمربند آن بکشیم و آن را تا ابطالجوزا یا شبانشانه امتداد دهیم، میتوانیم صورت فلکی دوپیکر را پیدا کنیم. سرپیشین (بتای دوپیکر) دومین ستاره درخشان این صورت فلکی و سوژهای بسیار عالی برای رصد با تلسکوپ کوچک است.
مطمئن شوید چشمی که استفاده میکنید بزرگنمایی حداقل ۱۰۰ برابر فراهم میکند. با تلسکوپ مناسب میبینید که ستاره سرپیشین در واقع دو ستاره سفید است که یکی از آنها کمی درخشانتر از دیگری است.
سوژههای فصل بهار
اگر ستارههای چندتایی را دوست دارید، سوژه آسان دیگری وجود دارد که در بهار بهتر دیده میشود. اگرچه در بیشتر زمانهای سال قابلمشاهده است. به ستاره وسط دسته دب اکبر نگاه کنید. این مئزر است که اگر با دقت نگاه کنید، ممکن است ستاره کوچکی را در نزدیکی آن ببینید.
همراه مئزر با نام ستاره سها شناخته میشود و بهراحتی حتی در آسمان حومه شهر قابلمشاهده است. این دو ستاره برای تماشا با دوربین دوچشمی عالی هستند و محبوبیت زیادی بین ستارهشناسان مبتدی دارند.
برای تماشای بهتر این دو ستاره یک تلسکوپ کوچک با بزرگنمایی کم ۲۷برابر کافی است. مئزر بهوضوح به یک جفت ستاره آبی-سفید تقسیم شده است که یکی از آنها بهطور قابلتوجهی درخشانتر از دیگری است. ستاره سها در همان میدان دید قابلمشاهده است. همچنین ستاره کمنورتری را میبینید که یک مثلث مسطح بین آنها تشکیل میدهد.
هدف بعدی مسیه ۳ (M3)، یک خوشه کروی است که در صورت فلکی تازیها قرار دارد. درخشانترین ستاره این صورت فلکی، کور کارولی، سوژه خوبی برای رصد با تلسکوپ کوچک است. این ستاره چندتایی در مجاورت ستاره قائد قرار دارد که انتهای دسته دب اکبر را مشخص میکند.
M3 در مرز صورت فلکی دیگری به نام گاوران قرار دارد. پیدا کردن این خوشه کمی سخت است، ولی تقریبا بین ستاره درخشان و مسی ژوبیندار در گاوران و کور کارولی در تازیها قرار دارد. برای پیدا کردن این هدف ممکن است به نقشه آسمان یا برنامه نیاز داشته باشید. همچنین اگر ابتدا منطقه را با دوربین دوچشمی بررسی کنید، شانس بیشتری خواهید داشت.
M3 با یک تلسکوپ کوچک و بزرگنمایی کم ۳۵ برابر بهصورت تکه نوری کوچک، درخشان و مهآلود در مرکز مثلث بین سه ستاره دیده میشود. هسته آن کوچک، ولی روشن است و همچنین شاید متوجه شوید که کمی حالت بیضی دارد. با بزرگنمایی بیشتر مثلا ۱۰۰ برابر، بعضی از ستارهها در اطراف لبهها قابلمشاهده میشوند.
مشاهده لیست محصولات
هرکول، شلیاق و قو
اگرچه M3 یکی از بهترینها در نوع خود است، مسیه ۱۳ (M13) که در صورت فلکی هرکول قرار دارد، از آن بهتر است. برخلاف M3، پیدا کردن این خوشه نسبتا آسان است. M13 بهعنوان خوشه کیستون نیز شناخته میشود، زیرا بخشی از ساختار چهارگوشی است که نیمه پایینی بدن هرکول را نشان میدهد.
این خوشه را میتوانید ابتدا با دوربین دوچشمی پیدا کرده و بعد تلسکوپ را بهسمت آن تنظیم کنید. بزرگنمایی ۳۵ برابر لکه دایرهای سفید رنگ پریدهای را نشان میدهد که هسته روشن آن تا حدودی تا لبه خوشه گسترش یافته است.
در شرایط مناسب، ممکن است بتوانید بعضی از ستارههای این خوشه را نیز ببینید. ولی بیشتر وقتها به بزرگنمایی ۱۰۰ برابر نیاز خواهید داشت. اگر با دقت به نگاه کردن ادامه دهید، زنجیرهای از ستارگان را خواهید دید که از هسته بیرون میآیند.
همسایه هرکول در آسمان شلیاق است. درخشانترین ستاره آن کرکس نشسته یا آلفا است که پنجمین ستاره درخشان آسمان شب محسوب میشود. صورت فلکی شلیاق خانه مسیه ۵۷ (M57)، سحابی حلقه، است. این سحابی سیارهای در واقع پوسته گاز و غباری است که توسط ستارهای در حال مرگ در فاصله ۲۶۰۰ سال نوری از ما پرتاب شده است.
سحابی حلقه بین گاما شلیاق و بتا شلیاق قرار دارد و بهراحتی پیدا میشود. این سحابی با بزرگنمایی ۳۵ برابر قابلمشاهده است، بنابراین بهتر است با ضعیفترین چشمی منطقه را بررسی کنید، زیرا بزرگترین میدان دید را در اختیارتان قرار میدهد.
سحابی حلقه با بزرگنمایی کم بهصورت یک بیضی ریز، خاکستری روشن و مهآلود دیده میشود. اگر میخواهید شکل حلقه متمایز آن را ببینید، باید بزرگنمایی را تا حدود ۱۰۰ برابر افزایش دهید. همچنین باید از نگاهکناری استفاده کنید ( ترفند نگاه کردن به چیزی از گوشه چشم).
با نگاه کردن مستقیم به ناحیه دیگری در میدان دید، میتوانید بهطور غیرمستقیم سحابی حلقه را با کمک دید جانبی خود مشاهده کنید. از آنجایی که دید جانبی به نور حساستر است، به شما امکان میدهد تا جزئیات بیشتری را نسبت به نگاه مستقیم به چیزی ببینید. در نتیجه روشی عالی برای شناسایی و مشاهده اجرام کمنورتر، مانند کهکشانها و سحابیهای سیارهی است.
آخرین سوژه فهرست ما نیازی به ترفند خاصی ندارد، زیرا تقریبا با هر تلسکوپ و تقریبا هر بزرگنمایی بهراحتی میتوان از آن لذت برد. صورت فلکی ماکیان یا قو در کنار شلیاق قرار دارد. این صورت فلکی بهراحتی پیدا میشود. زیرا شبیه صلیب است و درخشانترین ستاره آن، دنب، نسبتا آشکار است.
دنب دم قو را نشان میدهد، در حالیکه بتا ماکیان سر قو را نشان میدهد و در پایین صلیب قرار دارد. با بزرگنمایی کم و فقط ۲۰ برابر، میتوانید دو ستاره را در مجاورت یکدیگر ببینید. یکی از آنها طلایی درخشان و دیگری آبی کبود است.
اگرچه در این فهرست فقط ۱۰ سوژه را برای تماشا با تلسکوپ معرفی کردیم، امیدواریم اشتیاق شما را برای تماشای هزاران چیز دیگری که در آسمان شب وجود دارد برانگیزد. بسیاری از اجرام و پدیدههای آسمانی بهراحتی حتی با یک تلسکوپ کوچک قابلمشاهده هستند و ساعتها لذت را در چشمی فراهم میکنند.