نجوم و رصد ستارهها در نگاه اول سخت بهنظر میرسد ولی کافی است چند مرحله ساده را دنبال کنید تا از تماشای زیباییهای آسمان شب لذت ببرید. آیا به تماشای ستارهها و کشف آسمان شب علاقه دارید ولی نمیدانید از کجا شروع کنید؟ در این مقاله ۱۰ درس ساده را به شما یاد میدهیم تا بهراحتی قدم در دنیای نجوم بگذارید. پس با ما همراه باشید.
تنها چیزی که برای شروع نیاز دارید چشمانتان است، ولی باز هم باید از قبل برنامه‌ریزی کنید. مهم‌ترین کاری که باید انجام دهید پیدا کردن مکانی تاریک است که بخش زیادی از آسمان از آن قابل‌مشاهده باشد. ماه، سیاره‌ها و هزاران ستاره از اجرام درخشان آسمان شب هستند. اجرام کم‌نور بسیار بیشتر هستند، ولی آلودگی نوری مانع دیدن آنها می‌شود.
تقریبا ۴۰ دقیقه طول می‌کشد تا چشمانتان به‌طور کامل به تاریک عادت کنند. بنابراین از نگاه کردن به نورهای روشن خودداری کنید و اگر چاره‌ای ندارید، قبل از شروع مشاهده از عینک آفتابی استفاده کنید.
لباس راحت و چندلایه بپوشید. وقتی برای مدت طولانی می‌نشینید یا دراز می‌کشید، بیشتر از چیزی که فکرش را می‌کنید سردتان می‌شود. چیزی برای نشستن، نوشیدنی و خوراکی هم بردارید. در نهایت اعضای خانواده یا دوستانتان را دعوت کنید تا تجربه لذت‌بخش‌تری داشته باشید.
آسمان شب برای مبتدیها گیجکننده است. نقاط نور تصادفی در پسزمینه تاریک ظاهر میشوند و بعد از چند ساعت موقعیت خود را تغییر میدهند.
آسمان در ساعت‌های مختلف متفاوت بهنظر می رسد، زیرا زمین در حال چرخش است ولی الگوهای ستارهها نسبت به یکدیگر یکسان می‌ماند. این یعنی اگر فقط یک الگو را بشناسید، می‌توانید بقیه را پیدا کنید.
بهترین راهنما صورتواره ملاقه بزرگ است، زیرا بزرگ و روشن است و در تمام طول سال در شمال دیده می‌شود. این صورتواره دو ستاره راهنما به نام‌های مراق و دبه دارد که به پیدا کردن ستاره قطبی شمالی کمک می‌کنند. ستاره شمالی تقریبا دقیقا بالای محور زمین در قطب شمال قرار دارد، بنابراین برخلاف بقیه آسمان حرکت نمی‌کند و جهت شمال را نشان می‌دهد.
وقتی تجربه بیشتری کسب به‌دست آوردید و شروع به استفاده از تلسکوپ کردید، اجرام دیگری در این صورتواره وجود دارند که تماشای آنها خالی از لطف نیست.
نقشه آسمان ابزاری عالی برای پیدا کردن ستارهها، صورت‌های فلکی و اجرام اعماق آسمان است. بااین‌حال بعید است که جای سیاره‌ها را نشان دهد. زیرا برخلاف ستارهها همیشه در یک زمان مشخص در سال در یک نقطه مشخص ظاهر نمی‌شوند.
نقشه آسمان ممکن است در ابتدا گیجکننده بهنظر برسد. شاید بپرسید که چرا وارونه است و جای شرق و غرب در آن فرق می‌کند؟ دلیل ساده است: نقشه آسمان برخلاف بیشتر نقشه‌ها چیزی را نشان می‌دهد که بالای سرتان است نه زیر پایتان. اگر آن را طوری بالای سرتان بگیرید که شمال در جهت درست باشد، متوجه می‌شوید که شرق و غرب در جای درست هستند.
اگر می‌خواهید از نقشه آسمان برای نگاه کردن به سوژه‌ها در جهت‌های مختلف استفاده کنید، آن را طوری نگه دارید که لبه پایینی مطابق با جهت قطب‌نما باشد. با این روش آسمان را همان‌طور که از آن افق و بالای سرتان بهنظر میرسد، نشان می‌دهد.
برای دیدن نقشه آسمان در تاریکی بهتر است از نور قرمز استفاده کنید که دید در شب را خراب نمی‌کند. اپلیکیشن‌های رصد ستاره و چرخه ستاره‌یاب ابزار دیگری هستند که به جهتیابی در آسمان شب کمک می‌کنند.
| برای اطلاع از مقاله شواهد فرود انسان روی ماه روی لینک کلیک کنید. |
فاصله بین اجرام در آسمان شب برحسب زاویه و با استفاده از درجه قوس اندازه‌گیری می‌شود که تاحدودی شبیه زوایای طول و عرض جغرافیایی در کره زمین است. یک درجه معادل ۳۶۰/۱ دایره است. اگر مشت‌تان را به‌سمت آسمان دراز کنید، تقریبا معادل ۱۰ درجه است. سه انگشت تقریبا ۵ درجه و انگشت کوچک ۱ درجه از آسمان را می‌پوشاند.
فرض کنید می‌خواهید سوژه کم‌نوری را پیدا کنید که بر اساس نقشه آسمان حدود ۱۵ درجه در جهت معین از ستاره‌ای پرنور و شناخته‌شده‌تر قرار دارد. بهراحتی می‌توانید از انگشتانتان به‌عنوان خط‌کش برای اندازه‌گیری فاصله در آسمان شب استفاده کنید.
وقتی وارد دنیای نجوم شوید، خیلی زود متوجه خواهید شد که ظاهر آسمان شب در طول زمان تغییر می‌کند.در نجوم ستارهها موقعیت خود را نسبت به یکدیگر حفظ می‌کنند، ولی به نظر میرسد حرکت می‌کنند.
زمین هر 24 ساعت یک بار دور محور خود می‌چرخد، بنابراین آسمان هر ساعت 15 درجه به‌سمت غرب می‌چرخد. همچنین زمین هر ۳۶۵ روز یک بار دور خورشید می‌چرخد، بنابراین موقعیت ستارهها هر شب در یک ساعت مشخص کمی متفاوت است.
ساعت 9 شب در یک نقطه بایستید و ستاره‌ای را تماشا کنید که از بالای پشت‌بام به‌سمت شرق طلوع می‌کند. اگر دوباره ساعت 10 شب به آن نگاه کنید، 15 درجه بالاتر خواهد بود. چهارده روز بعد به موقعیتی که ساعت 9 داشت نزدیک می‌شود، زیرا در نجوم آسمان هر شب 1 درجه به‌سمت غرب حرکت کرده است. مشاهده این تغییر کمک می‌کند حرکت سیاره زمین و تاثیر آن بر منظره آسمان شب را بهتر درک کنید. توصیه می‌کنیم از اهداف ساده شروع کنید و کم‌کم به سمت سوژه‌های سخت‌تر بروید.
ساده‌ترین چیزهایی که می‌توانید پیدا کنید الگوهای تشکیل‌شده توسط گروه‌های ستاره‌های درخشان است. کل آسمان به 88 الگو تقسیم شده است که به آنها صورت فلکی می‌گویند. بعضی از صورت‌های فلکی بسیار درخشان هستند و هزاران سال است که آنها را می‌شناسیم.
وقتی صورت‌های فلکی روشن‌تر را پیدا کنید، مکان‌یابی آن‌هایی که کم‌نورتر هستند راحت‌تر می‌شود. همچنین پیدا کردن سوژه‌های کم‌نورتر مثل کهکشان‌ها و خوشه‌های ستاره‌ای در علم نجوم را با استفاده از تکنیک پرش ستاره‌ای آسان می‌کند.
زیر آسمان بسیار تاریک، می‌توانید کهکشان آندرومدا (M31) را با چشم غیرمسلح ببینید، حتی اگر ندانید دقیقا کجا قرار دارد. برای پیدا کردن آن از ملاقه بزرگ شروع کنید. با کمک ستاره‌های راهنما ستاره قطبی را پیدا کنید و از آن به صورت فلکی ذات‌الکرسی برسید.
دیدن این صورت فلکی راحت است، زیرا درخشان‌ترین ستاره‌های آن یک W را تشکیل میدهند. وقتی به آن‌جا رسیدید، از مثلث کمتر مسطح W به‌عنوان فلش استفاده کنید. راس این فلش به‌سمت M31 است که در فاصله حدود ۱۵ درجه قرار دارد.
پرش ستاره‌ای برای مشاهده سوژه‌هایی مثل M31 با چشم غیرمسلح است که در آسمان بسیار تاریک بهراحتی دیده میشوند. اگر آلودگی نوری زیاد باشد یا بخواهید اجرام کم‌نورتر را پیدا کنید، به دوربین دوچشمی یا تلسکوپ خوب نیاز دارید.
دوربین‌های دوچشمی مقداری بزرگنمایی به شما میدهند ولی مهم‌تر از آن، دید را تا حد زیادی روشن می‌کنند. در شرایط ایده‌آل، شاید بتوانید چند هزار ستاره را با غیرمسلح ببینید، ولی با استفاده از دوربین دوچشمی بیش از ۱۰۰ هزار ستاره خواهید دید.
دو عدد برای توصیف دوربین‌های دوچشمی به‌کار می‌رود. ۲۵×۱۰، ۳۵×۷، ۵۰×۷ و ۵۰×۱۰ از ترکیب‌های رایج هستند. عدد اول ضریب بزرگنمایی و عدد دوم دیافراگم یا قطر لنز جلویی برحسب میلی‌متر است.
اندازه دیافراگم میزان روشنایی تصویر را مشخص می‌کند و افزایش آن حتی به‌میزان خیلی کم تاثیر زیادی روی روشنایی می‌گذارد. تصاویری که با دوربین دوچشمی ۵۰×۷ دیده میشوند دو برابر روشن‌تر از تصاویر دوربین ۳۵×۷ هستند.
اگر دیافراگم را بر بزرگنمایی تقسیم کنید، مردمک خروجی به‌دست می‌آید که در واقع قطر دایره نوری است که از دوربین وارد چشم می‌شود. مردمک چشم وقتی به تاریکی عادت کرده است می‌تواند تا 7 میلی‌متر باز شود. بنابراین دوربین ۵۰×۱۰ با مردمک خروجی ۵ میلی‌متری برای بیشتر افراد ایده‌آل است.
اگر تجربه استفاده از دوربین دوچشمی را ندارید، کمی زمان می‌برد تا به آن عادت کنید. تمرین کردن را با ماه شروع کنید. اول به ماه نگاه کنید، بعد دوربین دوچشمی را روی چشمانتان بگذارید و تصویر را فوکوس کنید. وقتی سر پا هستید، انگشتان شست را روی استخوان‌های گونه قرار دهید. هنگام نشستن یا دراز کشیدن، می‌توانید بیشتر وزن دوربین را روی صورتتان بندازید.
اگر تصویر کاملا ثابت می‌خواهید، براکت‌های L شکل بخرید که هر دوربین دوچشمی را به‌خوبی به سه‌پایه دوربین وصل می‌کنند. با این کار بیشترین جزئیات را می‌بینید و می‌توانید آن را با دیگران به اشتراک بگذارید.
حتی با چشم غیرمسلح می‌توانید چیزهای شگفت‌انگیز زیادی را در آسمان شب ببینید، اما دوربین دوچشمی جهان هستی را برایتان باز می‌کند. با گذشت زمان و تمرین، سیارک‌ها، رنگ‌های ظریف ستارهها، سحابی‌ها، کهکشان‌هایی مانند M31 و موارد دیگر را خواهید دید. بااین‌حال دوربین محدودیت‌هایی دارد.
اگرچه دوربین‌های دوچشمی به شما اجازه میدهند سوژه‌های کم‌نورتر را ببینید، دید را باریک می‌کنند. اگر می‌خواهید صورت‌های فلکی را به‌طور کامل ببینید، بهتر است با چشم غیرمسلح به آنها نگاه کنید.
دوربین‌های دوچشمی همه چیز را نزدیک‌تر می‌کنند، اما آن‌قدر بزرگنمایی ندارند که جزئیات سیاره‌ها را نشان دهند. همچنین در حالیکه مناظر شگفت‌انگیزی را از کل ماه ارائه میدهند، جزئیات دقیق مثل دهانه‌ها یا دره‌ها را نشان نمی‌دهند.
برای تماشای آنها به تلسکوپ‌های بزرگ نیاز دارید، ولی تلسکوپ‌ها هم بعضی چیزها را نشان نمی‌دهند. مثلا حتی در بزرگترین مدل‌ها هم ستارهها به‌شکل نقطه‌های نورانی دیده میشوند، زیرا بسیار دور هستند.
چشمانتان و یک دوربین دوچشمی کافی است تا تمام عمر سرگرم شوید. با چشم غیرمسلح می‌توانید شهاب‌سنگ‌ها و بارش‌های شهابی، شفق قطبی، دنباله‌دارهای درخشان، صورت‌های فلکی و کهکشان راه شیری را در آسمان ببینید. با دوربین دوچشمی می‌توانید چیزهای بیشتری ببینید، مثلا دهانه‌ها و دریاهای ماه، ستاره های دوتایی و چندگانه، خوشه‌های کروی، سحابی‌ها و کهکشان‌ها. پس همین حالا شروع کنید تا از عظمت و زیبایی جهان هستی لذت ببرید.
