شهری را که در آن زندگی می‌کنید چقدر می‌شناسید؟ قطعا چند رستوران خوب و مسیرهای مخفی برای فرار از ترافیک می‌شناسید، ولی بعید است که جزئیات هر گوشه و کنار شهر را بدانید. همین موضوع درباره کهکشانی که در آن زندگی می‌کنیم صدق می‌کند.
خانه آسمانی ما مکانی الهام‌بخش پر از ستاره‌ها، ابرنواخترها، سحابی‌ها، انرژی و ماده تاریک است ولی بسیاری از جنبه‌های آن حتی برای دانشمندان ناشناخته باقی مانده است. اگر می‌خواهید جایگاه خود را در جهان بهتر بشناسید، ۱۱ حقیقت روشن‌گر را در این مقاله درباره کهکشان راه شیری توضیح می‌دهیم. پس با ما همراه باشید.
قبل اینکه لامپ‌ها و چراغ‌های برقی همه جا را پر کنند، همه افراد روی زمین آسمان شب را بی‌هیچ مزاحمتی می‌دیدند. مردمان باستان نام‌های مختلفی روی ساختار ابرمانند کهکشان راه شیری گذاشته‌اند، ولی منشا نامی که امروز بیشتر استفاده می‌کنیم یونانی است.
در نوشته‌های فارسى پيش از اسلام و دوره اسلامى، كمابيش عبارت راه كاهكشان به كار رفته، چنان كه در بندهش، واژه راه كاوُسان به معناى كهكشان آمده است و التفهيم ابوريحان بيرونى كهن‌ترين منبع نجومى فارسى است كه عبارت راه كاهكشان در آن به كار رفته است. راه كاهكشان به صورت نوارى كم نور در آسمان تاريك شب ديده مى‌شود و چون به كاهِ ريخته شده در مسير شباهت دارد، به اين نام خوانده مى‌شود. در تمدنهاى كهن، باورهاى متفاوتى درباره آن وجود داشته است. اكديان راه كاهكشان را «مار بزرگ»، ژاپنیها و چينیها آن را «رود نقره‌اى آسمان» و روميان آن را «كمربند آسمانى» مى‌ناميدند.
در افسانه‌های یونانی، وقتی هرکول نوزاد بود، پیش الهه هرا برده شد تا در خواب به او شیر بدهد. وقتی هرا از خواب بیدار شد و تکان خورد، شیر سینه‌اش در آسمان‌ها ریخت و راه شیری به‌وجود آمد. به نظر مى‌رسد در متون قدیمی نجوم دوره اسلامى، در ترجمه از يونانى، آن را راه شيرى نيز مى‌ناميدند.
احتمالا پيش از اسلام، شناخت مردم ايران از راه كاهكشان تحت تاثير اسطوره‌هاى بابلى آن بوده. تنها افزوده به روايت بابلى، در نوشته‌های ايرانى آن است كه ايرانيان پيش از اسلام، كمربند مقدس زردشتيان (كُستى يا ايوَنگهان) را شبيه چرخش راه كاهكشان در آسمان و چرخش كستى به دور كمر افراد را گونه‌اى استعارى از راه كاهكشان مى‌دانسته‌اند. در دوران باستان، مردم شرق ايران راه كاهكشان را نماد آسمانى رود سيحون و هنديان آن را راه بهشت مى‌دانستند. در نجوم عاميانه، در ايران، راه كاهكشان را راه مكه نيز مى‌ناميدند، احتمالا چون در اغلب مناطق ايران، بخش پرنورتر راه كاهكشان، هنگام غروب يا مدتى پيش از آن، جهت مكه را در افق جنوب غربى به كاروان‌ها نشان مى‌داد.
شمردن ستاره‌ها کار خسته‌کننده‌ای است و اخترشناسان بر سر بهترین راه برای انجام آن بحث می‌کنند. تلسکوپ‌ها فقط درخشان‌ترین ستاره‌های کهکشان ما را می‌بینند و بسیاری از آنها توسط گاز و غبار پنهان شده‌اند. یکی از روش‌های تخمین تعداد ستاره‌های کهکشان راه شیری، بررسی سرعت گردش ستاره‌ها در آن است که معیاری از کشش گرانشی و در نتیجه جرم کهکشان به ما می‌دهد.
اگر جرم کهکشانی را بر میانگین اندازه ستاره تقسیم کنید، پاسخ سوال به دست می‌آید. مشکل این است که اعداد همه تقریبی هستند. ستاره‌ها از نظر اندازه بسیار متفاوت هستند و فرضیه‌های زیادی برای تخمین تعداد ستارگان ساکن در کهکشان راه شیری وجود دارد.
ماهواره گایا آژانس فضایی اروپا موقعیت یک میلیارد ستاره را در کهکشان ما ترسیم کرده است و دانشمندان اعتقاد دارند که این فقط ۱درصد از کل را نشان می‌دهد. بنابراین، شاید کهکشان راه شیری حدود ۱۰۰ میلیارد ستاره داشته باشد.
|
اخترشناسان هنوز مطمئن نیستند که وزن کهکشان ما دقیقا چقدر است. تخمین‌ها از ۷۰۰ میلیارد تا ۲ بیلیون (1012) برابر جرم خورشید متغیر هستند.
برآورد دقیق کار راحتی نیست، زیرا بیشتر جرم کهکشان راه شیری، شاید ۸۵ درصد آن، به شکل ماده تاریک است که نوری از خود منتشر نمی‌کند و مشاهده مستقیم آن غیرممکن است.
مطالعه‌ای جدید اشاره کرد که جرم عظیم کهکشان راه شیری با قدرت گرانشی زیادی کهکشان‌های کوچک‌تری را که دور آن می‌چرخند، به‌سمت خود می‌کشد و جرم آن حدود ۹۶۰ میلیارد برابر جرم خورشید است.
چند مطالعه نشان داده‌اند که کهکشان راه شیری و همسایگانش در جای دورافتاده‌ای از کیهان زندگی می‌کنند. از دور، ساختار بزرگ مقیاس کیهان مثل شبکه کیهانی عظیمی به‌نظر می‌رسد که در آن رشته‌های ریسمانی مناطق متراکم را که با فضاهای عظیم و عمدتا خالی از هم جدا شده‌اند، به هم وصل می‌کند.
تاکید در جمله آخر باید روی عمدتا خالی باشد، زیرا به‌نظر می‌رسد کهکشانی خودمان ساکن خلاء کی‌بی‌سی (Keenan, Barger and Cowie) است. این خلاء به نام سه ستاره‌شناس که آن را در سال ۲۰۱۳ شناسایی کردند، نام‌گذاری شده است.
گروه دیگری از دانشمندان با بررسی حرکت کهکشان‌ها در شبکه کیهانی تایید کردند که ما در یکی از مناطق خالی بزرگ شناور هستیم.
در قلب کهکشان ما غولی گرسنه در کمین است، سیاهچاله‌ای بزرگ با وزنی معادل ۴ میلیون خورشید. دانشمندان از وجود آن مطمئن هستند، زیرا مسیر حرکت ستارگان در مرکز کهکشان راه شیری نشان می‌دهد که دور چیزی با جرم بسیار بالا می‌چرخند که قابل مشاهده نیست.
در سال‌های اخیر، اخترشناسان رصدهای تلسکوپ‌های رادیویی متعدد را با هم ترکیب کرده‌اند تا تصویری کلی از محیط اطراف سیاهچاله که مملو از گاز و غبار در حال چرخش است، به دست بیاورند. این پروژه که تلسکوپ افق رویداد نام دارد، توانست تصویر سیاهچاله مرکز کهکشان M87 را ثبت کند.
به گفته رصدخانه جنوبی اروپا، هنگامی که «فردیناند ماژلان»، کاشف پرتغالی در قرن شانزدهم از نیمکره جنوبی عبور کرد، او و خدمه‌اش جزو اولین اروپایی‌هایی بودند که خوشه‌های ستاره‌ای دایره‌ای را در آسمان شب گزارش کردند.
این خوشه‌ها در واقع کهکشان‌های کوچکی هستند که مثل سیاره‌هایی که به دور ستاره‌شان می‌گردند، دور کهکشان راه شیری ما می‌گردند. این کهکشان‌ها ابرهای ماژلانی کوچک و بزرگ نامیده شده‌اند.
کهکشان‌های کوتوله بسیاری دور کهکشان ما می‌گردند و گاهی توسط کهکشان راه شیری عظیم ما بلعیده می‌شوند. داده‌های جدید ماهواره گایا نشان داد که میلیون‌ها ستاره در کهکشان ما در مدارهای باریک و سوزن‌مانند مشابهی حرکت می‌کنند که نشان می‌دهد همه آنها از کهکشان کوتوله قدیمی به نام «سوسیس گایا» سرچشمه گرفته‌اند.
در فضای عمدتا خالی بین ستارگان کهکشان راه شیری روغن کثیفی در گردش است. مولکول‌های آلی روغنی معروف به ترکیبات کربن‌آلیفاتیک در انواع خاصی از ستاره‌ها تولید می‌شوند و سپس به فضای بین‌ستاره‌ای نشت می‌کنند.
اخیرا مطالعه‌ای نشان داد که این مواد چربی‌مانند می‌توانند بین یک چهارم تا نیمی از کربن بین‌ستاره‌ای راه شیری را تشکیل دهند که پنج برابر بیشتر از چیزی است که قبلا تصور می‌شد.
بااین‌حال، این یافته جدید دلیلی برای خوش‌بینی است. از آن‌جایی که کربن یکی از اجزای سازنده موجودات زنده است، یافتن آن به وفور در سراسر کهکشان می‌تواند نشانه وجود حیات در سایر منظومه‌های ستاره‌ای باشد.
متاسفانه کهکشان ما برای همیشه اینجا نخواهد بود. ستاره‌شناسان می‌دانند که در حال حاضر با سرعتی حدود ۴۰۰ هزار کیلومتر در ساعت به‌سمت همسایه خود، کهکشان آندرومدا حرکت می‌کنیم. بیشتر تحقیق‌ها نشان می‌دهند وقتی برخورد رخ دهد، حدود ۴ میلیارد سال دیگر، کهکشان بزرگ‌تر آندرومدا کهکشان ما را می‌بلعد و زنده می‌ماند.
بااین‌حال، در مطالعه اخیر، ستاره‌شناسان آندرومدا را وزن کردند و متوجه شدند که تقریبا معادل ۸۰۰ میلیارد خورشید یا تقریبا برابر با جرم راه شیری است. این یعنی نمی‌توانیم مطمئن باشیم کدام کهکشان از برخورد آسیب کمتری خواهد دید.
چه کسی می‌دانست که کهکشان‌های جهان گاهی ستاره‌هایشان را با هم عوض می‌کنند؟ محققان اخیرا در جستجوی ستاره‌های پرسرعت بودند که پس از برهمکنش با سیاه‌چاله‌ی غول‌پیکر کهکشان راه شیری با سرعت بسیار زیاد به بیرون پرتاب می‌شوند.
چیزی که آنها پیدا کردند عجیب‌تر بود. بیشتر ستاره‌های پرسرعت به‌جای دور شدن از کهکشان ما به‌سمت آن حرکت می‌کردند. ستاره‌شناسان می‌گویند این ستاره‌ها می‌توانند از کهکشان دیگری باشند که با سرعت از کهکشان راه شیری می‌گذرند.
گروهی دیگر اعتقاد دارند که این ستاره‌های عجیب ممکن است از ابر ماژلانی بزرگ یا کهکشان دوردست دیگری سرچشمه گرفته باشند.
تصور کنید متوجه شده‌اید در اتاق خواب‌تان که قبلا هزاران بار آن را دیده‌اید، یک فیل وجود دارد که قبلا متوجه آن نشده بودید. این تقریبا همان چیزی است که در سال ۲۰۱۰ برای دانشمندان اتفاق افتاد.
آنها ساختارهای غول‌پیکری را که قبلا هرگز دیده نشده بودند، کشف کردند که ۲۵۰۰۰ سال نوری در بالا و پایین کهکشان کشیده شده بودند. این اجرام که پرتو گاما منتشر می‌کنند، به‌خاطر تلسکوپی که آنها را پیدا کرد حباب‌های فرمی نامیده می‌شوند.
گروهی از دانشمندان شواهدی را جمع‌آوری کردند که نشان می‌دهد این حباب‌ها پیامد رویدادی پرانرژی بین ۶ تا ۹ میلیون سال پیش هستند، یعنی زمانی که سیاهچاله عظیم در مرکز کهکشان توده عظیمی از گاز و غبار را بلعید و این ابرهای غول‌پیکر درخشان را آروغ زد.
در دهه گذشته، اخترشناسان تلاش کرده‌اند نورهای عجیبی را که از کیهان دور به‌سمت ما می‌آیند، شناسایی کنند.
این سیگنال‌های مرموز که به‌عنوان انفجارهای رادیویی سریع (Fast Radio Bursts مخفف به صورت FRBs) شناخته می‌شوند، توضیحی ندارند که برای همه قانع‌کننده باشد. با وجود اینکه محققان بیش از ۱۰ سال است که از آنها خبر دارند، تا همین اواخر فقط ۳۰ نمونه FRB را ضبط کرده بودند.
اخیرا طی مطالعه‌ای دانشمندان استرالیایی موفق به یافتن بیست FRB دیگر شدند. در حالیکه منشا این نورهای عجیب همچنان مشخص نیست، این گروه توانست تشخیص دهد که نور از چند میلیارد سال نوری گاز و غبار عبور کرده است و FRB ها از راه بسیار دور می‌آیند.
همچنین میتوانید مقاله فوق را از منبع مطالعه فرمایید: منبع
