با شروع پاییز، آندرومدا در آسمان شب پدیدار می‌شود. این صورت فلکی که با نام "زن برزنجیر" نیز شناخته می‌شود، یک ستاره مشترک به نام سرةالفرس با صورت فلکی اسب بزرگ دارد. در این مقاله به بررسی تاریخچه، الگوهای ستاره‌ای و اجرام آسمانی برجسته صورت فلکی آندرومدا می‌پردازیم. پس با ما همراه باشید.
آندرومدا نوزدهمین صورت فلکی بزرگ از ۸۸ صورت فلکی است که با اسب بزرگ، ذات‌الکرسی، برساوش، مثلث و حوت مرز مشترک دارد. بطلمیوس ستاره‌شناس یونانی این صورت فلکی را در قرن دوم فهرست‌بندی کرد.
در اساطیر یونان باستان، آندرومدا دختر زیبای پادشاه سفئوس (قیفاوس) و ملکه کاسیوپیا (ذات الکرسی) بود. از آن‌جایی که ملکه مغرور بود و ادعا می‌کرد که آندرومدا از تمام حوری‌های دریایی نروس زیباتر است، پوزئیدون خدای دریا تصمیم گرفت از او انتقام بگیرد.
بنابراین، هیولای دریایی ستئوس (قیطس) را آزاد کرد تا حکومت سفئوس را نابود کند. بااینحال، قربانی کردن آندرومدا حکومت و مردم آن را نجات می‌داد. بنابراین، پادشاه دخترش را به صخره‌ای در دریا زنجیر کرد تا ستئوس او را بخورد. خوشبختانه، پرسئوس (برساوش) با استفاده از سر مدوسا، هیولا را به سنگ تبدیل کرد و آندرومدا را نجات داد.
آندرومدا چند ستاره جذاب برای رصد دارد. از جمله:
سُرةالفرس (Alpheratz) یا آلفا-آندرومدا سامانه ستاره‌ای دوتایی به رنگ آبی مایل به سفید است. این غول ۹۷ سال نوری از ما فاصله دارد و درخشندگی آن تقریبا ۲۰۰ برابر خورشید است. سرةالفرس با قدر 2.06 یکی از درخشان‌ترین ستاره‌های آندرومدا است و سر آن را نشان می‌دهد. همچنین، ستاره گوشه شمال شرقی مربع پاییزی در اسب بزرگ است.
جنب‌المسلسله (Mirach) یا بتا-آندرومدا قدر ظاهری ۲.۰۶ مشابه سرةالفرس دارد. این غول سرد و قرمز در فاصله ۲۰۰ سال نوری از زمین قرار گرفته است. جنب‌المسلسله در انگلیسی تا حدودی اشتباه نام‌گذاری شده است. در ابتدا قرار بود Mizar به معنای کمر باشد، ولی چند غلط املایی باعث شد به Mirach تبدیل شود. این ستاره (Mizar یا عناق) در حال حاضر به‌عنوان ستاره میانی در دسته ملاقه‌ی دب اکبر شناخته می‌شود.
| بیشتر بخوانید: چند ستاره در کیهان وجود دارد؟ |
عَناق‌الارض (Almach) یا گاما-آندرومدا منظومه چهار ستاره‌ای خیره‌کننده‌ای است که تقریبا ۳۵۰ سال نوری از ما فاصله دارد. عناق‌الارض اگرچه با چشم غیرمسلح به‌عنوان منظومه تک‌ستاره‌ای به‌نظر می‌رسد، با تلسکوپی کوچک به‌صورت ستاره‌ای زرد طلایی در کنار ستاره‌ای کم‌نورتر و مایل به آبی دیده می‌شود که تقریبا ۱۰ ثانیه قوسی از هم فاصله دارند.
رصدگران معمولا این جفت را با ستاره دوگانه مشهورتر منقار (Albireo ، بتا-دجاجه) مقایسه می‌کنند. بااینحال، ستاره دوم آبی‌رنگ گاما-آندرومدا منظومه ستاره‌ای سه‌گانه است که در تلسکوپ‌های با دهانه بزرگ، در دید ثابت، دیده می‌شود و می‌تواند به همدم‌هایی با قدرهای ۵.۱+ و ۶.۳+ تفکیک شود.
صورت فلکی آندرومدا خانه چند جرم عمق آسمان است. از قبیل:
کهکشان بزرگ آندرومدا، M31، مشهورترین جرم آسمانی آندرومدا است. این کهکشان مارپیچی نزدیک‌ترین کهکشان به کهکشان راه شیری است که فقط ۲.۵ میلیون سال نوری از ما فاصله دارد و دورترین جسمی است که می‌توانیم با چشم غیرمسلح از زمین ببینیم.
کهکشان آندرومدا روزگاری به‌عنوان جزئی از کهکشان راه شیری در نظر گرفته می‌شد و سحابی مارپیچی نام داشت. تا اینکه ادوین هابل با اندازه‌گیری دقیق فاصله آن متوجه شد که بسیار فراتر از کهکشان ما قرار دارد. این کهکشان با قدر ظاهری ۳.۴ در شب‌های پاییزی بدون ماه، به‌صورت لکه نوری مه‌آلود از مکان‌های با آسمان تاریک با چشم غیرمسلح قابل‌مشاهده است.
M31 از زمین بزرگ دیده می‌شود و حدود ۱×۳ درجه یا شش برابر اندازه ماه کامل است! دانشمندان اعتقاد دارند که سن این کهکشان بین ۵ تا ۱۰ میلیارد سال است و تقریبا یک بیلیون (1012) ستاره دارد که بیش از مقدار تخمین‌زده‌شده در کهکشان راه شیری است.
حداقل ۱۳ کهکشان کوتوله دور کهکشان آندرومدا می‌گردند. درخشان‌ترین کهکشان‌های همراه آن، M110 و M32، با تلسکوپ‌های آماتوری قابل‌مشاهده هستند.
برای پیدا کردن کهکشان آندرومدا، از جنب‌المسلسله خطی فرضی به‌سمت سومین ستاره درخشان به نام مو-آندرومدا بکشید. خط فرضی را تقریبا به همان اندازه ادامه دهید تا به کهکشان آندرومدا برسید.
NGC 752 که با نام کالدول ۲۸ نیز شناخته می‌شود، خوشه باز با قدر ششم است که در ۵ درجه جنوبی و کمی غرب ستاره عناق‌الارضِ چهارگانه قرار دارد. این خوشه توسط کارولین هرشل در سال ۱۷۸۳ کشف شد و برادر معروفش ویلیام هرشل آن را در سال ۱۷۸۶ فهرست‌بندی کرد.
NGC 752 خوشه‌ای بزرگ است که در فاصله ۱۴۰۰ سال نوری از ما قرار دارد و شامل مجموعه‌ای از ۶۰ تا ۷۰ ستاره است که از قدر ۹ روشن‌تر نیستند.
NGC 891 کهکشان مارپیچی لبه‌ای معروف است که شبیه بشقاب‌پرنده به‌نظر می‌رسد و توسط ویلیام هرشل در سال ۱۷۸۴ کشف شد.
این کهکشان در تلسکوپ‌های کوچک به‌‌شکل لکه نوری ضعیف با قدر ۱۰ به‌نظر می‌رسد. NGC 891 در تلسکوپ های بزرگ‌تر، در یک میدان ستاره‌ای بزرگ قابل‌مشاهده است و خط غبار تاریک مشخص آن صفحه کهکشانی را از هم جدا می‌کند.
NGC 7662 سحابی سیاره‌ای کوچک اما درخشان با قدر ۸.۳ است که توسط ویلیام هرشل در سال ۱۷۸۴ کشف شد.
این سحابی با نام مستعار گلوله برفی آبی هدف آسمانی محبوبی است که به‌راحتی در تلسکوپ‌های کوچک قابل‌مشاهده است. تلسکوپ ۶ اینچی با بزرگنمایی ۱۰۰ برابر آن را به‌صورت قرصی آبی نشان می‌دهد، در حالیکه تلسکوپ‌های با دهانه بزرگ‌تر رنگ و جزئیات بیشتری را نشان می‌دهند.
یک ستاره مرکزی کم‌نور متغیر در هسته این سحابی قرار دارد که قدر آن بین ۱۲ تا ۱۶ تخمین زده می‌شود.
آسمان پاییز فصلی انتقالی است که ستاره‌های درخشان و صورت‌های فلکی متمایز فصل‌های زمستان، بهار و تابستان را ندارد. بااینحال، چند اجرام آسمانی قابل‌توجه در صورت فلکی اسب بزرگ و آندرومدا وجود دارد که می‌توانید آن‌ها از طریق دوربین دوچشمی یا تلسکوپ رصد کنید. پس از اینکه زمستان از راه برسد، می‌توانید آندرومدا را تماشا کنید.
https://www.celestron.com/blogs/knowledgebase/fall-constellation-spotlight-Andromeda
