راهنمای رصد ماه
همه ما از نگاه کردن به ماه لذت میبریم. ماه زیبا و آرامبخش و همزمان اسرارآمیز و ترسناک است. ماه در طول تاریخ الهامبخش افسانههای زیادی بوده است. بعضی از فرهنگها معتقد بودند که قمر ما قدرتهای فریبندهای دارد که میتواند بر رفتار فرد اثر بگذارد. همچنین گفته میشود موجودات افسانهای مثل گرگینهها و خونآشامها زیر نور ماه کامل پرسه میزنند.
ماه به شکلگیری زندگی کمک میکند و برای محیط زیست روی زمین حیاتی است. موجودات شبزی کوچک از نور طبیعی آن برای پیدا کردن غذا استفاده میکنند. این نور همچنین به کسانی که گم شدهاند، کمک میکند راه برگشت را پیدا کنند.
گاهی ماه از جلوی خورشید میگذرد و بهطور موقت بخشهایی از جهان را در تاریکی وحشتناک فرو میبرد. از زمانی که انسانها برای اولین بار روی زمین ظاهر شدند، مجذوب ماه شدند و تا زمانی که ماه در آسمان وجود داشته باشد، چنین خواهد بود.
ماه نقش بزرگی در زندگی ما دارد. اگر تازه پا به دنیای نجوم گذاشتهاید یا از علاقهمندان ماه هستید، این مقاله کمک میکند تا با نزدیکترین همسایه آسمانی زمین در فضا بیشتر آشنا شوید. پس همراهمان بمانید.
رصد ماه
ماه سادهترین و محبوبترین هدف رصدی برای شروع سفر نجومی است. این تنها جرم آسمانی است که میتوانید جزئیات سطح آن را بدون هیچ کمک نوری ببینید.
هر شب، با استفاده با چشم غیرمسلح، هلال ماه را زیر نظر بگیرید. ویژگیهای سطحی مانند دریاهای خاکستری تیره و ارتفاعات بازتابندهی سفید، بهراحتی بدون کمک نوری قابلمشاهده هستند.
دوربین دوچشمی کوچک ×۷ یا ×۸ بهراحتی با حداقل لرزش در دست نگه داشته میشود و جزئیات بسیار بیشتری از جمله دهانهها را نشان میدهد. دوربین دوچشمی بزرگتر ×۱۵ یا ×۲۰ بزرگنمایی بالاتری ارائه میدهد، ولی بیشتر مستعد لرزش است و برای ثابتترین نماها باید روی سهپایه نصب شود.
اگر با تلسکوپ به ماه نگاه کنید، عوارض سطحی را با جزئیات باورنکردنی خواهید دید. از آنجایی که ماه بسیار بزرگ و درخشان است، برای لذت بردن از تماشای آن به گرانترین تجهیزات نیاز ندارید.
حتی تلسکوپ ۶۰ میلیمتری کوچک مبتدی با بزرگنمایی ۷۰ برابر، مناظر خیرهکنندهای را نشان میدهد و شما را ساعتها مشغول نگه میدارد!
همانطور که ماه در مدار خود دور زمین حرکت میکند، متوجه میشوید که نور خورشید از زوایای مختلف به سطح آن برخورد میکند و اندازه سایهها را تغییر میدهد. دهانهها و رشتهکوهها وقتی بهلطف سایههای بزرگ بهخوبی مشخص میشوند، جزئیات چشمگیرتری را نشان میدهند.
بهترین زمان برای رصد سطح ماه چند روز بعد از تربیع اول است. در این زمان، دهانههای ماه از ناحیه جنوبی آن آشکارتر میشوند. جزئیات بهویژه در نزدیکی سایهمرز (خط جداکننده شب و روز در سطح ماه) ظاهر میشوند.
این در تضاد با این باور قدیمی است که ماه کامل بهترین زمان برای رصد ماه است. اگرچه ماه در طول فاز کامل بسیار زیبا است، بهترین زمان برای مشاهده عوارض سطحی آن نیست. به این دلیل که وقتی نور خورشید مستقیم به ماه برخورد میکند، بیشتر عوارض سطحی آن را با تابش خیرهکننده شدید خود پنهان میکند.
ماه کامل در تلسکوپ میتواند بهطرز آزاردهندهای روشن باشد. در این صورت بهتر است از فیلتر ماه، فیلتر چگالی خنثی یا فیلتر پلاریزه برای کاهش تابش خیرهکننده استفاده کنید.
عوارض سطحی مانند رگههای پرتابشده از دهانه تایکو با فیلترهای زیر بهراحتی قابلتشخیص هستند:
برترین اهداف رصد ماه
نقشه دقیق ماه مانند نقشه ماه سلسترون، ابزار ارزشمندی است که کمک میکند تا بهسرعت اهداف کلیدی ماه را شناسایی کرده و آنها را با دقت تماشا کنید.
رشته کوه آپنین
نام این رشتهکوه از کوهستان آپنین در ایتالیا گرفته شده است و زمانی شکل گرفت که حوضچه دریای رگبارها نزدیک به چهار میلیارد سال پیش ایجاد شد.
طول رشته کوه آپنین حدود 600 کیلومتر است و بیش از سه هزار قله دارند. بلندترین قله کوه هویگنس است که ارتفاع آن از دامنه تا قله به 5500 متر میرسد. برای کاوش در این منطقه از تلسکوپ با بزرگنمایی بالا استفاده کنید.

آریستارخوس
آریستارخوس که نام خود را از ستارهشناس یونانی «آریستارخوس ساموسی» گرفته است، دهانهای برخوردی با بازتاب بسیار دیدنی است که در شمال غربی سمت نزدیک ماه قرار دارد.
این ساختار جوان تقریبا ۴۵۰ میلیون سال قدمت دارد و درخشانترین ساختار بزرگ در سطح ماه محسوب میشود. کنار آریستارخوس دنبال بزرگترین شیار یا دره سینوسی به نام دره شروتر بگردید. شکل آن مثل قورباغهای با دم بلند است.

کلاویوس
کلاویوس که به نام کشیش یسوعی «کریستوفر کلاویس» نامگذاری شده، دومین ساختار بزرگ در ماه و از قدیمیترین آنها است.
این دهانه که در ارتفاعات جنوبی و در نزدیکی دهانه تیکو واقع شده است، بیش از 230 کیلومتر قطر دارد و در دوربین دوچشمی و تلسکوپهای کوچک در تربیع اول و آخر بهتر دیده میشود. رصدخانه استراتوسفری اخترشناسی فروسرخ (SOFIA) مولکولهای آب را در کف دهانه کلاویوس شناسایی کرد.

کوپرنیک
کوپرنیک که به افتخار ستارهشناس «نیکلاوس کوپرنیک» نامگذاری شده است، یکی از معروفترین دهانههای برخوردی ماه با مجموعهای از رگههای درخشان است که تا 800 کیلومتر امتداد دارد. پهنای کوپرنیک 93 کیلومتر و عمق آن 3800 متر است. لبه بیرونی آن شکل ششضلعی قابلتوجهی به آن میدهد.
نزدیک مرکز آن کوهی به ارتفاع 1200 متر قرار دارد. از دوربین دوچشمی برای تشخیص این دهانه استفاده کنید، ولی تلسکوپ نمای بسیار دقیقتری را فراهم میکند.

X و V روی ماه
شکلهای X و V روی ماه خطای باصره کوچک و عجیبی روی ماه هستند که فقط وقتی نور خورشید در زمان مناسب روی سطح ماه میتابد، دیده میشوند.
X بهعنوان دهانه پرباخ یا صلیب ورنر نیز شناخته شده و در حدود تربیع اول در نزدیکی سایهمرز بین دهانههای کارا، پرباخ و بلانکینوس ظاهر میشود.
X فقط زمانی قابلمشاهده است که خورشید در این منطقه طلوع کند؛ فقط چهار ساعت کوتاه! V که همزمان با X رخ میدهد در شمال در منطقه دریای بخارها ظاهر میشود.
V کمی بزرگتر از X است و روی خط سایهمرز قرار دارد. خود را به چالش بکشید تا هر دو حرف را همزمان تشخیص دهید!

دریای بحرانها
دریای بحرانها دریای بزرگی به وسعت 105 کیلومتر است که در اثر برخورد سیارک در شمال شرقی دریای آسایش بهوجود آمده است.
دریای بحرانها تنها دریای اصلی است که به هیچ سیستم دریایی بزرگ دیگری در سمت جلوی ماه وصل نیست. این ساختار با دوربین دوچشمی قابلمشاهده است، ولی در تلسکوپ بهتر دیده میشود.

پتاویوس
پتاویوس که به نام دهانه ساعت نیز شناخته میشود، دهانهی برخوردی دوجداره غیرمعمول است که در نزدیکی جنوب شرقی ماه قرار دارد و چند روز پس از ماه نو بهترین زمان برای دیدن آن است. این دهانه شیاری بلند و مستقیم دارد که شبیه عقربه بلند ساعت است. شکاف کوچکتر دیگر در آن مثل عقربه کوتاه ساعت است. ساعت چند است؟ با تلسکوپ ببینید ساعت چند است!

افلاطون
این دهانه برخوردی بزرگ پر از گدازه که به افتخار افلاطون فیلسوف یونان باستان نامگذاری شده است قطری حدود 109 کیلومتر دارد و در نزدیکی بخش شمالی ماه دیده میشود. افلاطون یکی از تاریکترین و صافترین کفها را دارد. «یوهانس هولیوس»، ستارهشناس لهستانی، به آن لقب دریاچه سیاه بزرگتر را داده است.
بیشتر بخوانید: فاصله زمین تا ماه چقدر است؟ |
از تلسکوپی کوچک با بزرگنمایی ۱۰۰ برابر برای مشاهده بخش مثلثشکل در لبه غربی استفاده کنید که بهنظر میرسد با برخورد یک سیارک به دهانه شکسته شده است.

دیوار راست
دیوار راست یا روپس رکتا، گسل سطحی خطی در مقیاسی بزرگ است که بیش از 100 کیومتر طول، بین ۲ تا 3 کیلومتر عرض و از 240 تا 300 متر ارتفاع دارد.
این ساختار هدف آسانی برای تلسکوپهای کوچک است و تقریبا یک یا دو روز پس از تربیع اول بهصورت خط سیاه کوچکی (سایه) در کف دریای ابرها ظاهر میشود.
وقتی نور خورشید در نزدیکی تربیع آخر از طرف مقابل به آن برخورد میکند، سفید بهنظر میرسد. دیوار راست یکی از اهداف بسیار محبوب منجمان آماتور است.

شیلر
شیلر دهانهای دراز با ظاهری غیرعادی شبیه رد کفش است. این دهانه در لبه جنوب غربی ماه قرار دارد، منطقهای که سرشار از دهانههای برخوردی است. شیلر حدود 180 کیلومتر طول دارد و لبه آن کاملا مشخص است. این دهانه بهدلیل شکل و نزدیکی به لبه جنوبی ماه هدف خوبی برای رصد با تلسکوپ است.

خلیج رنگینکمان
خلیج رنگینکمان یا ایریدیوم، دهانه برخوردی سیارکی به شکل حرف C است که با دشت گدازهای وسیع به نام دریای بارانها ادغام شده است.
این دهانه در لبه شمال غربی ماه قرار دارد و نزدیک به 400 کیلومتر را در بر میگیرد. لبه نیمدایره آن از رشتهکوهی به نام رشته کوه ژورا تشکیل شده است.

تیکو
تیکو که به نام ستارهشناس دانمارکی «تیکو براهه» نامگذاری شده است، دهانهای جوانتر است که حدود ۱۰۸ میلیون سال پیش شکل گرفت و یکی از برجستهترین دهانههای روی ماه محسوب میشود.
این دهانه مثل دکمه یا گلسینهای روشن روی ماه است. برجستهترین ویژگی تیکو که در ارتفاعات جنوبی ماه قرار دارد، رگههای درخشان مواد پرتابشده است که بیش از 2500 کیومتر پخش شدهاند و مثل آویزی خیرهکننده بهنظر میرسند.
داخل این دهانه کوه مرکزی مثلثیشکلی وجود دارد که ارتفاع آن نزدیک به 1600 متر است. تیکو و رگههای آن در طول ماه کامل با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ بهتر دیده میشود.

حقایق ماه
زمین فقط یک قمر با ویژگیهای بسیار جالب دارد.
- ماه کمی بعد از زمین یعنی حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش شکل گرفت. چند نظریه درباره چگونگی تشکیل آن وجود دارد. برخی از دانشمندان عقیده دارند که ماه وقتی از نزدیک زمین عبور میکرد، توسط نیروی گرانش به دام افتاد. بااینحال بیشتر دانشمندان امروزی این نظریه را مطرح میکنند که در اوایل به وجود آمدن منظومه شمسی، سیارهای سرگردان بهاندازه مریخ با زمین برخورد کرد. این فرضیه که بهعنوان برخورد تیا شناخته میشود، ممکن است منجر به پرتاب مقادیر عظیمی از پسماندهای بخارشده به فضا شده باشد که در نهایت متراکم شدند و ماه را تشکیل دادند.
- مانند بسیاری از اجرام منظومه شمسی، ماه نیز در مداری بیضیشکل دور زمین میگردد. ماه در نزدیکترین نقطه (حضیض) به 363105 کیلومتری زمین میرسد و در دورترین نقطه (اوج) 405696 کیلومتر از زمین فاصله دارد. فاصله متوسط زمین تا ماه تقریبا 384400 کیلومتر است.
- قطر ماه 3474 کیلومتر است، تقریبا بهاندازه فاصله تهران تا شهر برلین.
- ماه نزدیکترین همسایه ما در منظومه شمسی است. اگرچه ممکن است بهنظر اندازه خورشید باشد، اصلا اینطور نیست. قطر خورشید حدود ۴۰۰ برابر بزرگتر از قطر ماه است و حدود ۴۰۰ برابر دورتر است!
- ماه تنها ماهواره طبیعی زمین و پنجمین قمر بزرگ منظومه شمسی است. این سیاره حتی از سیاره کوتوله پلوتو نیز بزرگتر است.
- تقریبا رد هیچ فرسایشی روی عوارض سطح ماه دیده نمیشود، زیرا باد یا آبوهوا در آن وجود ندارد. رد پای فضانوردانی که در دهههای ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ روی ماه گام گذاشتند، هنوز باقی مانده است و جایی نخواهد رفت. مگر اینکه شهابسنگی به آنها برخورد کند یا فضانوردان آینده آنها را لگد کنند.
- جو ماه را اگزوسفر مینامند. اگرچه هیچ اکسیژنی برای تنفس انسان ندارد، لایه بسیار نازکی از گازها از جمله سدیم و پتاسیم دارد که در جو زهره، زمین یا مریخ یافت نمیشود.
- در ۲۶ اکتبر ۲۰۲۰، ناسا اعلام کرد که رصدخانه استراتوسفری اخترشناسی فروسرخ (SOFIA) وجود آب را در سمت روشن ماه شناسایی کرده است. پیش از این تصور میشد که سطح ماه کاملا خالی از آب است، بهجز در نواحی دهانه قطبی تاریک آن که نور خورشید هرگز به آن نفوذ نمیکند.
- دمای ماه بسته به اینکه کدام سمت آن در نور خورشید یا تاریکی قرار دارد از گرمای شدید تا بسیار سرد متغیر است. دما میتواند به 127 درجه سانتیگراد برسد و تا منفی 173 درجه سانتیگراد پایین بیاید.
- جزر و مد در زمین، بالا و پایین رفتن سطح دریاها و اقیانوسها، در نتیجه جاذبه گرانشی ماه و خورشید رخ میدهد. گرانش ماه آبهایی را که سمت آن هستند، بالا میکشد. در حالیکه آبهای طرف مقابل زمین بالا نمیآیند که منجر به جزر و مد میشود. وقتی خورشید، ماه و زمین همه در یک راستا قرار میگیرند، جزر و مد بهاری رخ میدهد که شدیدترین جزر و مد ممکن است. جزر و مد بهاری در طول ماه نو و کامل رخ میدهد. جزر و مد مربعی زمانی رخ میدهد که خورشید و ماه در طول تربیع اول و آخر ماه، زاویه ۹۰ درجه نسبت به زمین تشکیل میدهند. بالا آمدن اقیانوسها یکدیگر را خنثی میکنند و جزر و مد ضعیفتر میشوند. دفعه بعد که هلال ماه را تماشا میکنید، میدانید که در اقیانوسها چه خبر است.
- چیزی به نام سمت تاریک ماه وجود ندارد. سمت جلویی و پشتی ماه مقدار مساوی از نور خورشید را دریافت میکنند. بااینحال از روی زمین فقط میتوانیم یک طرف ماه را ببینیم. ماه دقیقا ۲۷.۳ روز طول میکشد تا یک بار دور زمین بگردد و دقیقا هر ۲۷.۳ روز یک چرخش را حول محور خود کامل میکند. به این قفل کشندی یا قفل گرانشی میگویند. گاهی قسمت کوچکی از سمت تاریک (تقریبا ۵ درصد) بهدلیل جنبش یا نوسان ماه هنگام چرخش قابلمشاهده است. در کل میتوانیم حدود ۵۹ درصد از سطح ماه را ببینیم.
- اگرچه ۲۷.۳ روز طول میکشد تا ماه یک گردش را کامل کند، ۲۹.۵ روز طول میکشد تا از ماه نو دوباره به ماه نو تبدیل شود. زیرا زمین نیز در مدار خود دور خورشید حرکت میکند.
- در سال ۱۹۵۹، فضاپیمای شوروی، لونا ۳، اولین تصاویر را از سمت دور ماه مخابره کرد و آن را برای اولین بار به ما نشان داد. در سال ۱۹۶۸، فضانوردان آپولو ۸ اولین انسانهایی بودند که هنگام چرخش دور ماه، سمت دور آن را از نزدیک دیدند.
- ایالات متحده شش ماموریت آپولو با خدمه را به ماه فرستاد و در مجموع ۱۲ فضانورد از سال ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۲ روی سطح آن فرود آمدند: آپولو ۱۱، ۱۲، ۱۴، ۱۵، ۱۶ و ۱۷. آپولو ۱۳ قرار بود روی ماه فرود بیاید اما انفجاری بزرگ به اتاقک آن آسیب زد. در عوض، هر سه فضانورد آپولو ۱۳ دور ماه چرخیدند و سالم به زمین برگشتند.
مشاهده لیست محصولات
پدیدههای ویژه ماه برای کاوش
بیشتر رصدگران آماتور ماه را بهعنوان اولین هدف رصدی خود انتخاب میکنند. ماه بزرگ و روشن است و تقریبا تمام شبها بهراحتی پیدا میشود. آیا میدانستید پدیدههای قمری مختلفی وجود دارند که بهطور منظم یا گاهگاه رخ میدهند و میتوانید آنها را از حیاط خانهتان ببینید؟ از جمله:
زمینتاب
زمینتاب زمانی اتفاق میافتد که نور خورشید از سطح زمین روی ماه منعکس میشود و دوباره به زمین برمیگردد. نور ضعیف زمینتاب میتواند تاحدودی سمت شب سطح ماه را روشن کرده و بعضی از عوارض سطح ماه را آشکار کند.
زمینتاب چند روز قبل و بعد از ماه نو، در طول افزایش یا کاهش هلال پس از غروب یا قبل از طلوع خورشید در گرگ و میش مشاهده میشود. بهتر است از دوربین دوچشمی یا تلسکوپ استفاده کنید.

هاله ماه
هاله ماه در اثر شکست نور ماه توسط بلورهای یخ در ابرهای نازک و بلند پرسان ایجاد میشود. این پدیده میتواند در هر فصلی ظاهر شود و دایرهای ۲۲ درجهای پیرامون کوژماه یا ماه کامل کامل ایجاد میکند.
هاله معمولا سفید رنگ است، اما گاهی ممکن است رنگهای رنگینکمانی کمرنگ داشته باشد. طبق افسانههای عامیانه، حلقه پیرامون ماه یعنی بارندگی در راه است. این باور تاحدودی درست است. زیرا ابرهای پرسان معمولا قبل از طوفان دیده میشوند، ولی همیشه اینطور نیست. این پدیده جذاب را با چشمانتان تماشا کنید.

اختفا
اختفاهای ماه زمانی اتفاق میافتد که ماه از مقابل جرمی دور مانند سیاره یا ستاره عبور میکند. ماه مدام ستارهها را پنهان میکند، ولی این پنهانسازیها بهدلیل درخشندگی بسیار زیاد ماه قابلمشاهده نیستند.
گاهی ماه از مقابل ستارهای درخشان مانند سماک اعزل یا دبران و سیارههایی مانند مریخ یا مشتری عبور میکند. این رویدادها بهبهترین شکل از طریق تلسکوپ دیده میشوند و بسیار سرگرمکننده هستند. ستاره یا سیاره پشت ماه ناپدید شده و بعد از مدت کوتاهی دوباره ظاهر میشود.

مقارنه
مقارنه ماه زمانی اتفاق میافتد که ماه در فاصله نزدیک یک ستاره یا سیاره درخشان قرار میگیرد. این رویداد معمولا در آسمان عصر یا صبح رخ میدهد.
بیشتر بخوانید: چرا دیگر به ماه نمیرویم؟ |
رایجترین مقارنهها در طول هلالهای در حال افزایش یا کاهش رخ میدهد. مقارنهای معروف در سال ۲۰۰۸ اتفاق افتاد، زمانی که ماه، مشتری و زهره کنار هم قرار گرفتند و بسته به موقعیت مکانی بیننده، چهرهای خندان یا غمگین را تشکیل دادند.

خورشیدگرفتگی
خورشیدگرفتگی تنها زمانی میتواند اتفاق بیفتد که ماه نو باشد و بین خورشید و زمین قرار بگیرد تا سایه خود را روی زمین بیندازد. بااینحال خورشیدگرفتگی در هر ماه نو رخ نمیدهد. زیرا مدار ماه نسبت به مدار زمین تمایل دارد. بنابراین سایه ماه معمولا از بالا یا زیر زمین عبور میکند.
سه نوع خورشیدگرفتگی وجود دارد که عبارتاند از کلی، حلقوی (حلقه آتش) و جزئی. به یاد داشته باشید تنها زمانی که میتوان خورشیدگرفتگی را با چشم غیرمسلح مشاهده کرد، در حالت کلی است. تحت هیچ شرایطی نباید خورشیدگرفتگی حلقوی یا جزئی را بدون عینک خورشیدی ایمن یا از طریق فیلتر خورشیدی مناسب رصد کنید.

ماهگرفتگی
ماه گرفتگی فقط میتواند در حین ماه کامل، زمانی رخ دهد که زمین بین خورشید و ماه قرار میگیرد و ماه داخل سایه زمین میشود. کسانی که در سمت شب زمین باشند، میتواند خسوف را ببینند و برای تماشای آن نیازی به محافظت از چشم نیست.
سه نوع ماه گرفتگی وجود دارد، یعنی کامل، جزئی و نیمسایهای. برخلاف خورشیدگرفتگی که گرفت کامل فقط چند دقیقه طول میکشد، گرفت کامل در طول خسوف کامل میتواند بیش از ۹۰ دقیقه طول بکشد.
زمین همچنین سایه روشنتری به نام نیمسایه روی ماه میاندازد. در بیشتر خسوفهای نیمسایه، سایه خیلی نامحسوس است، بهطوری که بیشتر مردم متوجه وقوع ماهگرفتگی نمیشوند.

بزرگ دیدن ماه
وقتی طلوع ماه را تماشا میکنیم، زمانی که به افق نزدیک است معمولا بزرگتر از زمانی که بالای سر است بهنظر میرسد. این پدیده آسمانی به بزرگ دیدن ماه معروف است. تماشای ماه بزرگی که بر فراز ساختمانها، بالای درختان یا کوههای دور بالا میآید، خیلی جذاب است. اما دلیل این خطای دید چیست؟
یک نظریه این است که ماه بزرگتر بهنظر میرسد، زیرا اجرام زمینی کوچکتری اطراف آن وجود دارد. وقتی ماه در بالای آسمان است، چیزی جز ستارهها یا سیارهها برای مقایسه با آن وجود ندارد. روانشناسان به این نتیجه رسیدهاند که بزرگ دیدن ماه صرفا ترفند تخیل ما است.
مهم نیست ماه در کجای آسمان باشد، اندازه آن همیشه یکی است. دفعه بعد که ماه را دیدید، چند عکس از آن بگیرید و بعد از چند ساعت دوباره این کار را انجام دهید. خودتان میبینید که اندازه ماه در هر دو تصویر یکسان است. همچنین میتوانید یک گیره کاغذ را بهشکل ماه خم کرده و چند ساعت بعد آن را مقایسه کنید.

چهرههای روی ماه
وقتی به ماه کامل نگاه میکنید، مناطق روشن و تاریک زیادی را میبینید. مناطق روشنتر زمینهای بلند و مناطق تاریکتر دریاوار نامیده میشوند.
شاید شما هم چهرههای مختلفی را روی سطح ماه میبینید، زیرا مغز انسان برای تشخیص اشکال صورت در محیط اطراف آموزش دیده است. دفعه بعد که ماه را تماشا میکنید، از آن لذت ببرید! اگر به تخیلتان اجازه دهید، ممکن است اشکال منحصربهفرد دیگری مانند خرگوش، فانوس و غیره را ببینید!

هلالهای ماه
همانطور که ماه دور زمین میچرخد، نور خورشید به قسمتهای مختلف آن برخورد میکند و باعث میشود شکل آن تغییر کند. ماه چرخهای از هلالها را از ماه نو تا ماه کامل و دوباره به ماه نو پشت سر میگذارد. این چرخه حدود ۲۹.۵ روز طول میکشد و میتوان آن را به هشت مرحله تقسیم کرد:
- ماه نو: زمانی که ماه بین زمین و خورشید قرار دارد و قابلمشاهده نیست.
- هلال افزایشی: ماه پس از غروب بهشکل هلال نازکی از نور دیده میشود و شروع به دور شدن از خورشید میکند.
- تربیع اول: ماه به بزرگ شدن ادامه میدهد و نیمهروشن بهنظر میرسد.
- گوژماه افزایشی: ماه بزرگتر و روشنتر شده و چیزی بین تربیع اول و ماه کامل ظاهر میشود.
- ماه کامل (بدر): زمانی که خورشید و ماه در دو طرف مقابل زمین قرار دارند و صورت ماه کاملا روشن است.
- گوژماه کاهشی: ماه شروع به کوچک شدن میکند و چیزی بین ماه کامل و تربیع آخر ظاهر میشود.
- تربیع آخر: ماه همچنان به کوچک شدن ادامه میدهد و نیمهروشن بهنظر میرسد.
- هلال کاهشی: در حالیکه به خورشید نزدیک میشود، قبل از سپیدهدم بهصورت هلال نازکی از نور دیده میشود.

نامهای ماهانه ماه
در کشور ماه به دلیل استفاده همزمان از تقویم هجری قمری، برای چرخههای ماهیانهی ماه، نامهای مشخصی داریم که هر ۲۹.۵ روز یک ماه زیبا، درخشان و کامل هدیه میگیریم. اما در فرهنگ امروزی اغلب کشورهای، استفاده از تقویمهای قمریشان بسیار کم شده. در چند دهه اخیر در ایالات متحده شروع به استفاده از نوعی نامگذاری ماههای قمری سرخپوستی شده، زمانی که بومیان آمریکا از ماه برای پیگیری زمان و تغییرات فصلی آبوهوا استفاده میکردند.
بیشتر بخوانید: ماه چطور به وجود آمده است؟ |
از سال ۱۹۵۵، محبوبترین نامهای ماه بهطور رسمی به سالنامه آلماناک کشاورزان در ایالات متحده اضافه شد. مثلا ماه برداشت که در نزدیکترین زمان به اعتدال پاییزی اتفاق میافتد، بهدلیل نور اضافی ماه در عصرهای پاییز مشهور است. نور اضافی به کشاورزان هنگام برداشت محصولات تابستانی کمک میکرد.
نام ماههای کامل در طول سال در این تقویم ریشه گرفته از سرخپوستها عبارتاند از:
- ماه ژانویه: ماه گرگ، ماه پس از یول، ماه پیر، ماه یخی، ماه برفی
- ماه فوریه: ماه برفی، ماه گرسنه، ماه طوفانی، ماه عفیف
- ماه مارس: ماه کرم، ماه کلاغ، ماه صمغ، ماه لاغر
- ماه آپریل: ماه صورتی، ماه دانه، ماه علف جوانه، ماه تخم مرغ، ماه ماهی
- ماه می: ماه گل، ماه شیر، ماه کاشت ذرت
- ماه ژوئن: ماه توت فرنگی، ماه مرغزار، ماه رز، ماه عسل
- ماه جولای: ماه قوچ، ماه علوفه، ماه رعد
- ماه آگوست: ماه خاویار، ماه ذرت، ماه قرمز، ماه ذرت سبز، ماه دانه
- ماه سپتامبر: ماه برداشت، ماه ذرت کامل
- ماه اکتبر: ماه شکارچی، ماه خون، ماه خوشبین
- ماه نوامبر: ماه سگآبی، ماه یخزده
- ماه دسامبر: ماه سرد، ماه بلوط، ماه شبهای طولانی
نامهای دیگر ماه
علاوهبر نامهای سنتی ماه کامل، نامهای منحصربهفردی برای رویدادهای مختلف آن وجود دارد.
ماه آبی
ماه آبی در واقع آبی نیست، بلکه دومین ماه کامل است که در طول یک ماه تقویمی ظاهر میشود. از آنجایی که ماه کامل هر ۲۹.۵ روز اتفاق میافتد و بیشتر ماهها ۳۰ روزه هستند، ممکن است در یک ماه دو ماه کامل داشته باشیم. همچنین یک ماه آبی فصلی وجود دارد که زمانی رخ میدهد که در یک فصل نجومی چهار ماه کامل وجود داشته باشد.
ماه خونی/سرخ
اگرچه ماه آبی نمیشود، میتواند رنگ دیگری به خود بگیرد. ماه سرخ یا خونی نام دیگری برای ماهگرفتگی کامل است. وقتی ماه بهطور کامل از سایه تاریک زمین عبور میکند، به رنگ قرمز زنگزده بهنظر میرسد و بههمین دلیل ماه خونی یا سرخ نامیده میشود.
اَبَرماه
ابرماه ماه کاملی است که با حضیض منطبق است (نزدیکترین فاصله ماه از زمین در مدار بیضوی خود). ابرماه کمی بزرگتر از ماه کامل متوسط است که از زمین مشاهده میشود.
ماه کامل در حضیض تقریبا ۱۴درصد از نظر قطر بزرگتر از اوج (زمانی که در دورترین فاصله از زمین است) بهنظر میرسد. اصطلاح ابرماه در سال ۱۹۷۹ توسط اخترشناس آمریکایی «ریچارد نول» ابداع شد.
نکات مفید برای رصد ماه
توجه به نکتههای زیر تجربه رصد ماه را لذتبخشتر میکند.
از اپلیکیشنهای نجوم و نقشه آسمان استفاده کنید
استفاده از نقشه دقیق ماه یک راه عالی برای یادگیری مکان این جرم شگفتانگیز یا اجرام آسمانی دیگر در هر زمان از سال است.
نقشه ماه ابزار یادگیری قدیمی است ولی کارتان را راه میاندازد. مدرنترین و آموزندهترین ابزارهای امروزی را میتوانید در برنامههای نجومی مانند اپلیکیشن SkyPortal پیدا کنید.
این برنامه افلاکنما در اپ استور یا گوگل پلی در دسترس است. SkyPortal اطلاعات زیادی در اختیارتان قرار میدهد، از جمله توضیحات صوتی و نوشتاری درباره اجرام مختلف. مختصات آسمانی، نقشه لحظهای آسمان، زمانهای طلوع و غروب و پارامترهای فیزیکی و مداری.
شرایط دید ثابت حیاتی است
شرایط دیدن ثابت هنگام رصد اجرامی مانند سیارهها، ماه یا ستارههای دوتایی حیاتی است. اجرام اعماق آسمان مانند سحابیها و کهکشانها کمتر تحتتاثیر شرایط بد دیدن قرار میگیرند.
از شبهایی که جو متلاطم است و ماه مثل حبابی درخشان در چشمی تلسکوپ ظاهر میشود، خودداری کنید. با بزرگنمایی کم شروع کنید و در صورت ثابت ماندن تصویر، بزرگنمایی را افزایش دهید. در شرایط مناسب رصد، از نمای عوارض سطحی ماه شگفتزده خواهید شد.
تلسکوپ را خنک کنید
تلسکوپ را حدود یک ساعت قبل از رصد بیرون بیاورید تا با دمای محیط خنک شود. برای اینکه تصویر مخدوش نشود، تلسکوپ باید با دمای هوای بیرون به تعادل گرمایی برسد. خنک شدن تلسکوپهایی با آینهها و عدسیهای بزرگ ممکن است بیشتر طول بکشد.
حتما همخط سازی کنید
اگر تلسکوپ نیوتنی یا اشمیت کاسگرین دارید، مطمئن شوید که اپتیک تلسکوپ همخط سازی شده است. وقتی صحبت از تشخیص جزئیات سیارهای بهمیان میآید، همخط سازی تفاوت زیادی ایجاد میکند.
اگر اپتیک کمی از همخطی خارج شده باشد، فرصت دیدن واضحترین جزئیات را از دست خواهید داد. عادت کنید که بعد از خنک شدن تلسکوپ، همخط بودن آن را بررسی و تنظیم کنید. بیشتر تلسکوپهای شکستی معمولا نیازی به همخط سازی ندارند.
سخن پایانی
خیلی خوششانس هستیم که چنین ماه زیبایی داریم. تصور شبها بدون اینکه ماه بر ما بتابد دشوار است. امروزه بیشتر از هر زمان دیگری درباره ماه میدانیم. از دهه ۱۹۵۰ ماموریتهای بیشماری برای مطالعه ماه فرستاده شد و دوازده فضانورد آپولو با موفقیت روی سطح آن قدم زدند و صدها کیلوگرم سنگ و خاک را برای تجزیه و تحلیل به زمین آوردند. بااینحال همیشه چیزهای بیشتری برای آموختن وجود دارد.
ماه با مناظر جذاب خود منتظر است تا توسط نسل جدید ستارهشناسان آماتور و فضانوردان آینده کاوش شود. دفعه بعد که ماه را رصد میکنید، به آنچه گالیله برای اولین بار از طریق تلسکوپ ساده خود دید فکر کنید. شکی نیست که اگر تصویر ماه را در تلسکوپهای امروزی میدید شگفتزده میشد!
https://www.celestron.com/blogs/knowledgebase/the-ultimate-guide-to-observing-the-moon