اگر در حال خواندن این مقاله هستید، احتمالا به‌تازگی تلسکوپ خریده‌اید یا قصد آن را دارید. صرف‌نظر از اینکه در کدام دسته قرار می‌گیرید، این راهنما نمایی کلی از لوازم جانبی تلسکوپ را ارائه می‌دهد. در این مقاله به شما نشان می‌دهیم که راه‌های زیادی برای بهبود قابلیت‌های تلسکوپ وجود دارد و اینکه بهترین استفاده از تلسکوپ راحت‌تر و ارزان‌تر از چیزی است که فکر می‌کنید.
از فیلترهایی که به رصد اجرام آسمانی کمک می‌کنند تا هم‌خط کننده‌هایی که دقت دستگاه را بالا می‌برند، این راهنما اهداف و مزایای لوازم جانبی تلسکوپ را توضیح می‌دهد تا از اولین قدم‌های خود در نجوم بیشترین بهره را ببرید. با ما همراه باشید.
فیلترها از ساده‌ترین و کاربردی‌ترین لوازم جانبی تلسکوپ هستند. انواع مختلفی از فیلترها وجود دارد، از جمله فیلتر آلودگی نوری، فیلترهای ماه، فیلترهای خورشیدی، فیلترهای رنگی سیاره‌ای و فیلترهای سحابی. فیلترهای نجومی به‌طور کلی در دو دسته «پهن باند» یا «باند باریک» تقسیم‌بندی می‌شوند. اگرچه انواع متنوعی از فیلترهای نجومی وجود دارد، اصل اساسی عملکرد آن‌ها یکسان است. فیلترها طول موج‌های خاص شناسایی‌شده منابع نوری ناخواسته را حذف می‌کنند تا تصویری که می‌بینید واضح‌تر و روشن‌تر باشد.
فیلترهای رنگی سیاره‌ای پهن باند هستند و رنگ‌های طول موج‌های خاص را در طیف مرئی حذف می‌کنند تا کنتراست تصویر از طریق تاکید و تصحیح طول‌موج‌های مهم بهتر شود. مثلا فیلتر سیاره‌ای قرمز طول موج‌های مرتبط با رنگ قرمز را در طیف مرئی برجسته کرده و بقیه را حذف می‌کند. این عملکرد به‌ویژه برای مشاهده سیاره‌هایی مثل مریخ، مشتری و زحل بسیار مفید است.
| بیشتر بخوانید: راهنمای عکاسی نجومی برای مبتدیان چطور شروع کنید |
مجموعه‌های فیلترهای سیاره‌ای رنگی اصلی معمولا شامل فیلترهای قرمز، زرد، آبی و خنثی هستند. بااین‌حال، طیف گسترده‌ای از فیلترهای رنگی سیاره‌ای برای نیازهای مختلف وجود دارد که می‌توانید به‌صورت جداگانه بخرید.
فیلترهای رنگی تکی از طریق سیستم شماره‌گذاری خاصی شناسایی می‌شوند (مثلا، #23A(قرمز) و #80A (آبی)) و مناسب بودن آن‌ها به گشودگی تلسکوپتان بستگی دارد. توصیه می‌کنیم هرچقدر قطر شیئی تلسکوپتان کمتر باشد، فیلتری را انتخاب کنید که توانایی بیشتری در انتقال نور مرئی داشته باشد.
فیلترهای خورشید روشنایی و گرمای بیش از حد خورشید را مسدود می‌کنند تا از چشمان شما در برابر آسیب محافظت کنند. در مقابل، فیلترهای ماه درخشندگی ماه را کاهش می‌دهند تا تصویر شفافی از دهانه‌های ماه و سایر ویژگی‌های جالب آن فراهم کنند. هنگام رصد خورشید باید از فیلترهای خورشیدی استفاده کنید. زیرا تلسکوپ‌ها برای جمع‌آوری نور طراحی شده‌اند و نور زیادی که از خورشید جمع می‌کنند، بدون‌شک به چشمانتان آسیب می‌رساند.
فیلترهای آلودگی نوری برای علاقه‌مندان نجوم که در مناطق شهری با آلودگی نوری بالا زندگی می‌کنند طراحی شده‌اند. منابع نور مصنوعی با اضافه کردن روشنایی ناخواسته به منظره، تجربه رصد را مختل می‌کنند. فیلترهای آلودگی نوری این مشکل را با مسدود کردن طول موج‌های مربوط به نور مصنوعی حل می‌کنند. این فیلترها بسیار کارآمد هستند و بیشتر توسط افرادی استفاده می‌شوند که در مناطق آلوده نوری زندگی می‌کنند یا می‌خواهند عملکرد تلسکوپ خود را در مناطق تاریک تقویت کنند.
فیلترهای باند باریک همان‌طور که از نام آن‌ها مشخص است، اجازه می‌دهند فقط بخش باریکی از طول موج‌های طیف مرئی وارد تلسکوپ شود. به این ترتیب، با آلودگی نوری مقابله می‌کنند و جزئیات سحابی‌های سیاره‌ای را در آسمان شب بهبود می‌بخشند. فیلترهای خاص‌تر مثل Oxygen III برای مشاهده اجرام آسمانی یا سیاره‌‌های خاص، مثلا سحابی سیاره‌نما، ایده‌آل هستند. رایج‌ترین فیلترهای باند باریک اکسیژن III (OIII)، اچ آلفا (Ha) و گوگرد II (SII) هستند.
طیف گسترده‌ای از آداپتورهای چشمی با کاربردهای بسیار متفاوت وجود دارد. آداپتورها به‌طور کلی در دو اندازه استاندارد (۱.۲۵ و ۲ اینچی) عرضه می‌شوند، بنابراین هنگام خرید آن باید اندازه چشمی موردنیازتان را در نظر بگیرید.
آداپتور شما را قادر می‌کند اندازه چشمی ۱.۲۵ اینچی را به ۲ اینچی یا برعکس تبدیل کنید. چشمی‌های ۲ اینچی مزایای مختلفی دارند، مثلا معمولا میدان دید وسیع‌تری فراهم می‌کنند. بااین‌حال، ویژگی‌های آن‌ها بستگی به تولیدکننده و کیفیت ساخت دارد.
یکی از روش‌های تعیین اینکه آیا میدان دید با چشمی ۲ اینچی بزرگتر می‌شود یا نه، مقایسه مشخصات میدان دید واقعی با چشمی مرجع ۱.۲۵ اینچی است. همچنین عوامل دیگری مثل مشخصات تلسکوپ و توانایی پشتیبیانی از چشمی نیز مهم هستند. بعضی تلسکوپ‌ها از چشمی ۱.۲۵ اینچی استفاده می‌کنند یا قادر به پشتیبانی از آن هستند، در حالیکه مدل‌های پیشرفته‌تر با چشمی ۲ اینچی تقویت می‌شوند.
عدسی بارلو بهترین دوست ستاره‌شناسان است. چشمی‌های بارلو معمولا بزرگنمایی ۲ یا ۳ برابر دارند و بزرگنمایی چشمی را به‌همین اندازه افزایش می‌دهند. برای بزرگنمایی بیشتر نیازی به خرید تلسکوپ جدید ندارید. لنز بارلو شما را قادر می‌کند با هزینه‌ای کم بزرگنمایی بیشتری داشته باشید.
در ساختار تلسکوپ‌های بازتابی و ترکیبی از آینه استفاده شده است، در نتیجه تصاویری را تولید می‌کنند که وارونه یا برعکس هستند. چشمی مستقیم‌کننده یا چپقی مستقیم‌کننده این مشکل را حل می‌کند.
با کمک آن‌ها می‌توانید تصویر را به‌صورت مستقیم ببینید که برای رصد مناظر زمینی عالی است. فراموش نکنید چشمی مستقیم‌کننده و چپقی مستقیم‌کننده متمایز هستند. در واقع، آن‌ها کار یکسانی را به روش‌های متفاوت انجام می‌دهند.
چپقی مستقیم‌کننده را می‌توان به‌عنوان آداپتوری توصیف کرد که از آینه داخلی برای چرخاندن تصویر استفاده می‌کند و زاویه (معمولا ۴۵ یا ۹۰ درجه) می‌سازد و بین چشمی و تلسکوپ قرار می‌گیرد.
در مقابل، چشمی مستقیم‌کننده از عدسی رله برای چرخاندن تصویر بدون نیاز به ایجاد زاویه استفاده می‌کند. نکته اصلی هنگام خرید منشور یا چشمی مستقیم‌کننده زاویه‌ای است که می‌خواهید از تلسکوپ استفاده کنید. به‌طور کلی، اگر تلسکوپ شکستی دارید، به چپقی زاویه‌دار نیاز دارید. اما اگر از تلسکوپ بازتابی استفاده می‌کنید، باید دنبال چشمی مستقیم‌کننده باشید.
چپقی ستاره‌ای وسیله‌ای جانبی است که به چشمی متصل می‌شود و تصویر و محل نگاه کردن را ۹۰ درجه می‌چرخاند. این قابلیت به‌ویژه برای تماشای سوژه‌هایی که بالای سر قرار دارند مفید است و فشاری را که به گردن وارد می‌شود، کاهش می‌دهد.
چشمی زوم از لوازم جانبی بسیار کاربردی است که با استفاده از آن می‌توانید بزرگنمایی تلسکوپ را بدون عوض کردن چشمی آن تغییر دهید. خرید چشمی زوم برای افرادی ضروری است که ترجیح می‌دهند وقتی می‌خواهند بزرگنمایی را کم یا زیاد کنند یا تفاوت‌‌های بین بزرگنمایی‌های مختلف را ببینند، چشمی‌ها را تعویض نکنند.
تغییر چشمی تلسکوپ به پلوسل باعث بهبود کیفیت دید می‌شود. چشمی پلوسل برای ایجاد میدان دید وسیع‌تر و کیفیت تصویر بهتر نسبت به چشمی‌های استاندارد طراحی شده است و عملکرد تلسکوپ را ارتقا می‌دهد. بااین‌حال، بهایی که باید پرداخت کنید فاصله آسایش کمتر است که باعث می‌شود چشمی پلوسل برای همه به یک اندازه جذاب نباشد.
اگر میدان دید وسیع‌تری نسبت به چشمی پلوسل می‌خواهید، چشمی میدان دید باز بهترین گزینه است. میانگین میدان دید ظاهری چشمی‌های پلوسل ۵۲-۵۰ درجه است. در مقابل، چشمی‌های میدان دید باز می‌توانند میدان دید ظاهری تا ۸۲ درجه ارائه کنند. چشمی‌های میدان دید باز در دو اندازه ۱.۲۵ و ۲ اینچی عرضه می‌شوند.
به‌دلیل وجود عدسی در چشمی‌های تلسکوپ، چشمی‌های معمولی ممکن است دچار انحراف رنگی شوند و دید را مختل کنند. انحراف رنگی به‌صورت تغییر رنگ، تاری یا دانه‌دانه بودن تصویر در نزدیکی لبه‌ها ظاهر می‌شود. چشمی‌های ED (پراکندگی بسیار کم) امکان انحراف رنگی را از بین می‌برند و تصویری واضح و روشن فراهم می‌کنند.
بعضی برندها کیت‌های چشمی و فیلتری را ارائه می‌کنند که شامل چشمی‌هایی با فواصل کانونی متفاوت (برای بزرگنمایی‌های مختلف) و فیلترهای متنوع برای کاربردهای مختلف هستند. این کیت‌ها برای مبتدیانی که می‌خواهند چشمی‌ها و فیلترهای مختلف را بدون تحقیق و با قیمت پایین امتحان کنند، گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه هستند. این مجموعه‌ها در جعبه مخصوص عرضه می‌شوند که نگهداری و انبار کردن آن‌ها را راحت می‌کند. بعضی از مجموعه‌ها حتی شامل بارلو هستند که بزرگنمایی تمام چشمی‌های کیت را دو یا چند برابر می‌کند.
اگرچه تغییر دادن مقر تلسکوپ ارتقاء بسیار گران‌قیمتی است، بهبود چشمگیری در عملکرد دستگاه و کیفیت تصویر ایجاد می‌کند.
مقر سمت-ارتفاعیِ ساده (AZ)، ابتدایی‌ترین نوع پایه است و هیچ عملکرد اضافی جز پشتیبانی فیزیکی از لوله تلسکوپ ارائه نمی‌کند. یک درجه بالاتر، مقر استوایی است که توانایی خنثی کردن چرخش زمین را نیز دارد. این قابلیت برای عکاسان نجومی یا کسانی که می‌خواهند برای مدت طولانی‌تری به جرمی آسمانی یا سیاره خیره شوند که باید در خط دید بماند، بسیار مفید خواهد بود.
| بیشتر بخوانید: ده حقیقت جالب درباره ماه |
مقرهای پیشرفته‌تر، مثل مقر سمت-ارتفاعی کامپیوتری و مقر استوایی گوتو کامپیوتری، مجهز به سیستم‌های رایانه‌ای مختلف هستند و عملکرد بیشتری را به تلسکوپ اضافه می‌کنند.
این مدل‌ها امکان ردیابی طولانی‌تر اجرام آسمانی یا سیاره‌ها را فراهم می‌کنند و همچنین کمک می‌کنند بر اساس اطلاعات ارائه‌شده، اجرام آسمانی دیگر را پیدا کنید. اگر به‌تازگی پا به عرصه نجوم گذاشته‌اید، این مقرها لوازم جانبی شگفت‌انگیزی هستند که حتما باید بخرید.
خرید رابط دوربین عکاسی DSLR به تلسکوپ برای افرادی که قصد دارند عکاسی نجومی را امتحان کنند، ضروری است. رابط دوربین به تلسکوپ که به‌عنوان رابط T عکاسی نیز شناخته می‌شود، دوربین DSLR را از طریق یک پایه T شکل به چشمی تلسکوپ وصل می‌کند تا بتوانید عکس‌های شگفت‌انگیزی با تلسکوپتان بگیرید و آن‌ها را برای همیشه ذخیره کنید.
در نتیجه، هر زمان که بخواهید می‌توانید دوباره این عکس‌ها را تماشا کنید یا آن‌ها را به دوستان و اعضای خانواده نشان دهید. قبل از خرید رابط T عکاسی و پایه T مطمئن شوید که با دوربین و تلسکوپتان سازگار هستند.
اگر می‌خواهید تصویربرداری از سیاره‌ها، ماه یا دیگر اجرام آسمانی را امتحان کنید، به دوربین تصویربرداری نجومی نیاز دارید. با استفاده از دوربین تصویربرداری نجومی می‌توانید از تصویری که در تلسکوپ می‌بینید عکس بگیرید و آن را از طریق کابل USB در رایانه مشاهده و ذخیره کنید.
دوربین‌های تصویربرداری نجومی یا به‌بیان دقیق‌تر دوربین‌های CCD همیشه لوازم جانبی گران‌قیمتی بوده‌اند و چند هزار دلار قیمت دارند. با پیشرفت سنسورهای تصویربرداری، اکنون می‌توانید یک دوربین تصویربرداری نجومی CMOS به قیمت کمتر از هزار دلار بخرید که ارزان‌تر از دوربین DSLR معمولی است.
دوربین‌های CCD همچنان استاندارد صنعتی در حوزه عکاسی نجومی هستند و قیمت آن‌ها این را نشان می‌دهد. بااین‌حال، دوربین‌های CMOS اگرچه به‌اندازه دوربین‌های CCD قوی نیستند، عکس‌های قابل‌توجهی از آسمان شب ارائه می‌کنند.
دوربین‌های CCD به دلیل طراحی‌شان گران‌تر هستند ولی تصاویری با وضوح و روشنایی بالاتر ارائه می‌کنند. در مقابل، دوربین‌های CMOS عملکرد تقریبا مشابهی بدون هزینه بالا دارند.
جوینده به شما کمک می‌کند هدف را به‌راحتی در آسمان بیابید. جوینده‌ها بزرگنمایی کمتر و میدان دید وسیع‌تری دارند که باعث می‌شود بخش بیشتری را از آسمان شب را نسبت به تلسکوپ ببینید. جوینده‌ها انواع مختلفی دارند. مثلا جوینده‌های با بزرگنمایی و گشودگی بیشتر برای رصد اعماق آسمان مناسب هستند. همچنین جوینده‌هایی که دو خط متقاطع یا تورک (Reticle) روشن دارند، دقت را هنگام هدف‌گیری تلسکوپ در شب افزایش می‌دهند.
جوینده‌ها در طرح‌های مستقیم و زاویه‌دار ۴۵ و 90 درجه ارائه می‌شوند. جوینده‌های زاویه‌دار برای مشاهده اجرامی که مستقیما بالای سر ناظر قرار دارند ایده‌آل هستند و فشاری را که به گردن وارد می‌شود کاهش می‌دهند.
موتور ردیاب دنبال کردن اجرام را با مقر استوایی آسان‌تر می‌کند. اگر مقر استوایی دارید که قطبی شده است، شاید لازم باشد تلسکوپ را به‌صورت دستی حرکت دهید تا سوژه از دید خارج نشود. موتور ردیاب این کار را به‌طور خودکار در فواصل زمانی از پیش تعیین‌شده انجام می‌دهد. بنابراین بعد از اینکه تلسکوپ را قطبی کردید، کار دیگری جز لذت بردن از مناظر ندارید!
از آنجایی که آسمان پر از انواع اجرام آسمانی کوچک وبزرگ، نورانی و کم‌نور است. برای هرکدام از این اجرام شاید نیاز به تلسکوپی متفاوت باشد تا بتوان از آن بهتر عکاسی کرد. تلسکوپ‌های سریع میدان دید باز دارند و تلسکوپ‌های کند بزرگنمایی زیادی دارند. با کاهش نسبت کانون تلسکوپ، آن را به تلسکوپی سریع‌تر با مبدان دید بزرگتر تبدیل می‌کنیم.
این وسیله جانبی به تلسکوپ اجازه می‌دهد تا با دو نسبت کانونی کار کند. در نتیجه می‌توانید عکس‌های نجومی با وضوح بالا را بدون افت کیفیت و سریع‌تر بگیرید. فراموش نکنید هر تلسکوپی با کاهنده نسبت کانونی خاصی سازگار است. بنابراین قبل از خرید حتما تحقیق کنید.
هم‌خط کردن تلسکوپ‌های بازتابی برای بسیاری از مبتدی‌ها پیچیده و سخت به‌نظر می‌رسد. انجام آن برای حفظ عملکرد تلسکوپ حیاتی است. زیرا با گذشت زمان، مکانیسم‌های داخلی تلسکوپ از حالت بهینه فاصله می‌گیرد و توانایی دستگاه برای تولید منظره‌های زیبا به‌تدریج مختل می‌شود.
با استفاده از انواع مختلف هم‌خط کننده می‌توانید تلسکوپتان را در کمترین زمان تنظیم کنید، از جمله هم‌خط کننده چشایر (Cheshire) و هم‌خط کننده لیزری. هم‌خط کننده چشایر از سوراخ چشمی و رنگ‌های روشن برای ساده کردن فرایند هم‌خط کردن استفاده می‌کند، در حالیکه مدل لیزری مجهز به نشانه‌گیر لیزری است.
منبع تغذیه یکی دیگر از لوازم جانبی تلسکوپ است که فقط کسانی که موتور ردیاب یا تلسکوپ کامپیوتری دارند می‌توانند از آن استفاده کنند. منبع تغذیه در واقع باتری خارجی ۱۲ ولتی است که می‌توانید از آن برای تغذیه تلسکوپ بیرون از خانه استفاده کنید. اگر معمولا از تلسکوپ کامپیوتری در خانه یا نزدیک پریز برق استفاده می‌کنید، می‌توانید به جای آن از آداپتور برق ۱۲ ولت استفاده کنید.
آداپتورهای موبایل از لوازم جانبی نسبتا جدید اما بسیار محبوب بین مبتدیان و حرفه‌ای‌ها هستند. رابط گوشی هوشمند شما را قادر می‌کند دوربین گوشی را به چشمی تلسکوپ وصل کنید و عکس بگیرید یا به‌سادگی تصاویر را روی صفحه نمایش موبایل تماشا کنید.
این رابطه‌ها برای خانواده‌هایی که نمی‌خواهند بچه‌هایشان به تلسکوپ دست بزنند یا عکاسان نجومی مبتدی که نمی‌خواهند هزینه‌های زیادی را صرف خرید دوربین‌های DSLR یا تصویربرداری نجومی کنند، عالی هستند. بعضی از رابط‌های اتصال موبایل به تلسکوپ مجهز به دانگل بلوتوثی هستند تا بتوانید از راه دور عکس بگیرید!
در این راهنما، تقریبا تمامی لوازم جانبی تلسکوپ را که ممکن است بخواهید تهیه کنید، خلاصه کردیم. از آنجایی که لوازم جانبی تلسکوپ بسیار متنوع هستند، بهتر است ابتدا آنچه را که از تماشای نجومی می‌خواهید در نظر بگیرید و بعد سرغ لوازم جانبی بروید که به برآورده کردن آن کمک می‌کنند.
| برای دانلود PDF مقاله بر روی لینک راهنمای_خرید_لوازم_جانبی_تلسکوپ کلیک کنید |
