نقد و بررسی دستگاه پُلاري ويكسن
آرزوی داشتن مقر عکاسی نجومی سبک باعث شد به فکر ساختن مقر بارندوری برای خودم بیفتم که شاید خطاهای بسياري داشته باشد ولی بهآسانی میتوان حملش کرد. فردای آن روز آغاز به گردآوری دادههای نهایی برای ساخت بارندور کردم. ناگهان ناخواسته صفحهی مقر پُلاري شرکت ویکسن روبهرویم ظاهر شد و از همان لحظه بود که ...
متن و عکسها از مهدی زمانی
حمل و نقل طولانی مدت ابزارهای سنگین عکاسی نجومی همیشه کمردرد و خستگی بسیار به همراه دارد. فرض کنید برای ثبت آسمان پرستاره بر فراز طبیعت دست نخورده میخواهید چهار ساعت در میان کوه و جنگل پیادهروی کنید؛ برای چنین سفری چه ابزارهایی با خود میبرید؟ اگر بیشتر شب، ماه در آسمان نباشد ممکن نیست که در هر صورت مقر مخصوص عکاسی نجومی با خودم نبرم. تنها من برای بیشتر عکسهایم از این دستگاه استفاده نمیکنم بلکه بیشتر تصاویر پرستارهی عکاسان سبک توآن هم با استفاده از این گونه مقرها ثبت میشود.
سال پیش سبکترین و کمحجمترین مقر عکاسی نجومی را شرکت ویکسن ژاپن در نمایشگاه ابزارهاي نجومی در آمریکا معرفی كرد. با دیدن ماکت این مقر باز هم کسی تصور نمیکرد که ویکسن بتواند مقری با دقت مناسب در چنین ابعادی به بازار ارایه کند. چندی پس از آن، خبر فروش این مقر روی وبسایت ویکسن تمام عکاسان نجومی را شوکه کرد. بسیاری در وبلاگهای تخصصی دقت مناسب این دستگاه را زیر سوال بردند و بسیاری هم، که حتی هنوز دستگاه را نخريده بودند، خرید آن را به دیگران پیشنهاد میکردند. در این میان مقر کوچکاندام ویکسن در محصولات برتر سال 2011 مجلهي اسکایاند تلسکوپ قرار گرفت و همه را متعجب کرد. چندی پس از آن بالاخره نخستین گزارش حرفهای از پُلاري منتشر شد - ولی در همان مجله اسکایاند تلسکوپ. به علت همکاری با برخی نشریات میدانستم که باز هم نمیتوان به گزارشهای آزمون ابزارهای هیچ نشریهای اطمینان کامل کرد، چرا که هر نشریه برای چاپ چنین مقالهای یا مبلغی از شرکت سازنده دریافت میکند یا نویسنده، آن ابزار را با تخفیف فراوان خریده است. همان چیزی که همیشه از آن متنفر بودم سرم آمد: دو دل شدم، اما دل را به دریا زدم و مقر پُلاري را سفارش دادم.
تا کنون سه مقر مخصوص عکاسی نجومی با لنز عکاسی وارد ایران شده است که وزنی مناسب برای حمل و نقل دارند. اِستارترَکِر، اَستروترَکر و پُلاري ثبت اجرام سماوی کمنور برفراز منظرهای دلنشین را برای ما امکانپذیر کردهاند. شاید افراد بسیار کمی در ایران از این مقرها استفاده کنند ولی به نظر من چنین مقرهایی برای هر عکاس نجومی که میخواهد در سبک تصاویر توآن کار کند بسیار اهمیت دارد. برای آنکه بتوانم این سه مقر موجود در ایران را با هم مقایسه کنم مجبور شدم چندین شب از آنها آزمونهای متفاوت بگیرم. در نتیجهی نهایی آزمونهای دشوارم به ترتیب رتبهی سوم تا اول را از نظر دقت در بزرگنماییهای بالا و تحمل وزن سنگین اینطور دادم: اَستروترَکر، اِستارترَکِر، و پُلاري.
به هرچیزی وصل نمیشه!
پُلاري باید روی سهپایهی مخصوص خودش، که ویکسن با همکاری وِلبُن آن را ساخته است، یا سهپایهی مخصوص عکاسی ماکرو نصب شود. در اینگونه از سهپایهها بازوی اتصال دوربین به سهپایه بیرون از بدنهی سهپایه طراحی شده است که امكان میدهد بتوان بدون نیاز به سرسهپایه، مقر را در هرزاویهای ثابت نگه داشت.
استفاده از سهپایهی مخصوص پُلاري که شرکت ویکسن به بازار ارایه کرده است دقت دستگاه را بسیار زیاد میکند ولی پرداخت هزینهی آن برای همه آسان نیست. سهپایههای سنگینوزن مخصوص ماکرو با اینکه میتوانند دقت دستگاه را حتی بالاتر ببرند، حملونقل را دشوارتر میکنند.
اکنون در بازار ایران دو سهپایه بهجز سهپایهی مخصوص ویکسن با مقر پُلاري سازگارند. یکی از آنها سهپایهی ماکرو سری بازالت شرکت گیتزو ایتالیا است که شخصاً آن را ترجیح میدهم ولی قیمتش باورنکردنی است. یکی دیگرهم سهپایهی ماکرو سری تیتانیوم شرکت جیوتوس است که سبک ولی مقاوم است.
اگر سهپایهی مخصوص پُلاري را نخريدهاید برای اتصال دستگاه به سهپایه باید از پیچ سرسهپایهی استاندارد 4/1 اینچ استفاده کنید که کوچکتر از پیچهای سرسهپایهی رایج در ایران است ولی پیدا کردن آن کار دشواری نیست. البته سهپایههای حرفهای یا دو پیچ اتصال به کلگی دارند یا یکی که یک سوی آن 4/1 اینچ و سوی دیگر 2/1 اینچ است.
باید یک کلگی توپی (بالهد) سبک هم روی مقر پُلاري نصب شود تا رابط بین دوربین و مقر باشد. پیچ درون پُلاري برای اتصال به این كلگي باز هم از نوع 4/1 اینچ است و برای متصل کردن آن به بالهدهای رایج در ایران باید از پیچ رابط 2/1اینچ به 4/1 اینچ استفاده کرد.
قطبی شو!
قطبی شو! باورش دشوار است ولی قطبیکردن مقر پُلاري برای عکاسی با لنزهای واید به آسانی گفتن همين دو کلمه است. من در نخستین امتحان قطبی کردن پُلاري فقط10 ثانیه زمان گذاشتم.
پُلاري از چهار روش گوناگون برای دقتهای متفاوت قطبی میشود. روش نخست استفاده از روزنهای است که در گوشهای از بدنهی آن طراحی شده است تا در سریعترین زمان ممکن بتوان مقر را برای عکاسی با لنزهای بسیار واید آماده کرد. پیش از استفاده از پُلاري با خودم فکر میکردم: «مگر دیدن ستارهی قطبی از دورن یک روزنه میتواند مقر را به دقت قطبی کند؟» ولی دقت بالای قطبی شدن مقر در کوتاهترین زمان ممکن با استفاده از ترفندی ساده من را شگفتزده کرد.
این دستگاه با وزن کم خود میتواند دوربین DSLR را با لنز 200 میلیمتري بهخوبی تحمل کند. این به مفهوم کاربری عکاسی از ژرفای آسمان هم هست چراکه بسیاری از عکاسان میدان دید باز با استفاده از لنزهای 200 میلیمتري تصاویر ژرف نجومی خود را ثبت میکنند. حتی برخی هم از نوردهیهای بلند-مدت با این لنز برای کشف سیارکهای جدید استفاده میکنند. ولی برای ورود به مرز عکاسی ژرف از آسمان پرستارهی شب به دقت بیشتری نسبت به عکاسی با لنزهای واید نیاز است؛ دقتی بسیار بیشتر.
شرکت ویکسن با تغییری جزیی در پُلارسکوپهای مثال زدنی مقرهای غولآسای خود پُلارسکوپ بیهمتایی برای مقر پُلاري معرفی کرده است. این پُلارسکوپ مکان قطب سماوی را برای هر دو قطب شمال و جنوب سماوی نشان میدهد و باعث کارآمد بودن مقر زیر آسمان نیمکرهی جنوبی زمین میشود. شاخص دقیقی روی پُلارسکوپ طراحی شده است تا کاربر بهآسانی بتواند از تراز بودن مقر در هنگان قطبیکردن آن مطمئن شود؛ نداشتن این ویژگی زمان قطبی کردن مقرهای اِستارترَکِر و اَستروترَکر را طولانیتر میکند بهویژه زمانی که برای تغییر کادر خود مکان سهپایه را تغییر میدهیم. فوکوسری هم برای پُلارسکوپ طراحی شده است که بهجز بهتر دیدن ستارههای کمنور در آن به افرادی که چشمهای ضعیفی دارند امكان میدهد تا بدون استفاده از عینک مقر خود را قطبی کنند. ولی جالب است که با این همه امکانات گوناگون این پُلارسکوپ مانند همتایان دیگرش منبع نوری برای دیدن خطوط راهنمای درونش ندارد.
شکار خورشیدگرفتگی هزاران کیلومتر دورتر از خانه، یکی از مواقعي است که بیشتر عکاسان نجومی از مقرهای کوچک استفاده میکنند. تا پیش از وجود پُلاري، قطبی کردن مقرهای کوچک در نور روز ماجرایی ناخوشايند بود. برای قطبی کردن روز با اینگونه مقرها عکاسان معمولاً از دستگاههای GPS و شاخصهای مخصوص شیب روی سهپایههای آتلیهای استفاده میکردند؛ بماند که در آخر هم هر چند دقیقه باید حرکت دستگاه را اصلاح میکردند. جذابترین بخش مقر پُلاري برای جویندگان کسوف وجود قطبنمای دقیق و شاخص مخصوص شیب (حرکت عمودی) در بدنهی خود دستگاه است. سرعت حرکت مخصوص عکاسی از خورشید هم قابلیتی ستودنی است که در کنار قابلیتهای گفته شده این مقر را برای عکاسی از خورشیدگرفتگی بیهمتا میکند.
نگران نباش، همین جاست!
به سفر که میروید، تمام مدت دلتان پیش وسایلی است که به علت بسیار حساس بودنشان هر لحظه ممکن است صدمه ببینند. مقر اگر کوچک هم باشد باز قرار دادن آن در کیف دوربین در قسمت بار ناممکن به نظر میرسد؛ البته شاید پیش از دیدن حجم بسیار کم پُلاري این جمله درست بود! مقرهای کوچک به علت ریز بودن دندهها و پیچهایی که در ساخت آنها به کار رفته است به ضربه بسیار حساساند. برای رفع اين اشكال، برخی از کیفهای آلومینیومی مجهز به ضربهگیر استفاده میکردند که تقريباً هموزن خود دستگاه بود و برخی دیگر آن را در بقچهای ميپيچيدند و مانند کودک خود همهجا میبردند. هماندازه بودن مقر پُلاري با دوربین، این امكان را میدهد که با قرار دادن آن در کنار دوربین در کیف مخصوص دوربین خیال شخص آسوده شود.
البته قرار دادن اين مقر در کیفهای کمری هم امکانپذیر است؛ آرزویی که شخصاً همیشه هنگام پیادهرویهای طولانی برای پیدا کردن سوژهی زمینی مناسب داشتم.
سرعت یعنی این!
آیا تا کنون شنیدهاید کسی با کمکردن سرعت خود مسابقهای را ببرد؟ باید بگویم که ویکسن در واقع چنین مسابقهای را برده است! در کنار سرعتهای مخصوص خنثی کردن حرکت ظاهری آسمان، که به اصطلاح به آن 1X گفته میشود، و سرعت مخصوص ماه و خورشید، جای سرعت دیگری روی مقرهای کوچک خالی بود تا اینکه ویکسن در پُلاري سرعت ½ x را معرفی کرد. سرعتی نصف سرعت معمول حرکت ظاهری آسمان که بیشک به شاخهی عکاسی نجومی با زمینه بسیار کمک کرده است.
همانطور که میدانیم مقرها براي خنثی کردن حرکت ظاهری آسمان به كار ميروند و عکاسان نجومی برای ثبت زمینه مجبورند نوردهی عکسها را زیاد بالا نبرند چرا که روی مقر، زمینه است که در این مدت حرکت میکند و تار میشود. تار شدن زمینه جذابیت آن را کم میکند. ولی با سرعت ½ X میتوان حد میانهای را در نظر گرفت که نه ستارهها مانند خط ثبت شوند و نه زمینه زیاد محو به نظر برسد.
نکتهای که من در ابتدا آن را مسخره میکردم و هنوز هم کامل آن را درک نکردهام قرار گرفتن چیزی معروف به «کلید چراغ» در کنار سرعتهای گوناگون روی چرخهی مخصوص سرعتها و خاموش کردن پُلاري است. تنها چیزی که به صورت تجربی از پیش میدانستم این بود که بهتر است دستگاه کمی پیش از آغاز حرکتش روشن شود و پس از آن آغاز به کار کند تا خطاهای ابتدایی آن از بین برود. زمانی که دستگاه را ابتدا روی «فقط چراغ روشن» گذاشتم و یک دقیقه پس از آن از سرعت دلخواهم استفاده کردم فهميدم تجربهی گذشتهام بیشتر از هرجایی روی این مقر جواب میدهد.
همهچیز خواره!
برخی از موتورها باتری مصرف میکنند، برخی برق و برخی دیگر هم با اتصال به رایانه شارژ ميشوند. پُلاري توانایی تغذیه از همهی این منابع را دارد: با دو باتری قلمی 3 ولت گرفته تا اتصال به برق یا رایانه از طریق سیم USB. این توانايي بسیار مفید است چرا که اگر دسترسی به برق یا رایانه نداشته باشید با بردن 4 باتری قلمی، فقط با یک بار تعویض باتری، میتوانید تمام شب با اطمینان خاطر از پُلاري استفاده کنید. با برداشتن دریچهی مخزن باتری دستگاه، کلید کوچکی جلب توجه میکند که برای تغییر جهت حرکت مقر استفاده میشود. درواقع این کلید برای کاربرانی است که میخواهند تنظیمات دستگاه را از نیمکرهی شمالی به نیمکرهی جنوبی تغییر بدهند ولی کاربری دیگری هم دارد ...
استفاده از پُلاري ارتفاع دوربین از سطح زمین را افزایش میدهد ولی با برعکس کردن بدنهی پُلاري روی سهپایه میتوان ارتفاع دوربین را تا 20 سانتیمتر پایینتر آورد تا از آسمان پرستاره برفراز گیاهها و سوژههای زمینی کوتاه عکس گرفت. برای اجرای این ترفند پیش از روشن کردن دستگاه باید کلید تغییر جهت حرکت مقر را از شمال به جنوب تغییر داد.
با آزمونهای تکمیلی دريافتم كه دقت حرکت پُلاري از دیگر مقرهای کوچک در بازار ایران کمتر است ولی این اختلاف دقت در بزرگنماییهای بالا و لنزهای بسیار زوم مشخص میشود. نکتهای که هميشه باید توجه داشت این است که آیا همیشه دقت زیاد دستگاه نیاز است؟ برای چه هدفی و ثبت چه تصویري داریم از چنین دستگاهی استفاده میکنیم؟ اگر قرار است تصاویری با میدان دید بسیار باز بگیرم پس بهتر است پول و سلامتی خودم را خرج دقت بالای مقر عکاسی نکنم بلکه بهجای آن چیزی بخرم که بتوانم هميشه به همراه داشته باشم و در هر موقعیتی از آن استفاده کنم. مانند بیشتر عکاسان نجومی دنیا که پسزمینههای زمینی زیبا را هم به تصاویر آسمانی خود اضافه میکنند باید بگویم: نمیتوانم در میان وسایل خودم پُلاري نداشته باشم.