خرید اولین تلسکوپ

[vc_row][vc_column][vc_column_text]امروزه، مدل‌های مختلفی از تلسکوپ‌های کوچک آماتوری وجود دارند که حتماً می‌توانید گزینۀ مناسب خودتان را در بین آن‌ها بیابید. اما چگونه می‌توانید تشخیص دهید که کدام یک مناسب‌ترند؟

نویسندگان: اِد تینگ و آلن مَک‌روبِرت
مترجم: اویس محمودی

با این‌که دوربین‌های دوچشمی ابزارهای خوبی هستند، اما باید اقرار کنید که تلسکوپ را ترجیح می‌دهید! احتمالاً تاکنون مدتی را همانند یک تازه‌کار به تماشای آسمان گذرانده‌اید و می‌توانید چند صورت فلکی را تشخیص دهید، چگونگی یافتن اجرام کم‌نور با کمک دوربین دوچشمی و نقشۀ آسمان را فراگرفته‌اید و با تلسکوپ‌های شبه-اسباب‌بازی نیز کار کرده‌اید. شاید در یک یا دو برنامۀ رصد آسمان هم شرکت کرده باشید. حالا می‌خواهید تصمیم مهمی بگیرید. تبلیغات زیبای مجلۀ "اِسکای اَند تلسکوپ" (Sky & Telescope) و سایت‌های مختلف اشتیاق شما را برانگیخته‌اند و می‌خواهید یک تلسکوپ بخرید!
امروزه انواع مختلفی از تلسکوپ‌ها وجود دارند که انتخاب مناسب‌ترین گزینه از بین آن‌ها ممکن است کمی سخت باشد. آیا تلسکوپ بزرگی که توانایی جمع‌آوری نور زیادی را دارد مورد نظرتان است؟ یا تلسکوپ کوچکی که حمل و نگه‌داری آن راحت‌تر باشد برای‌تان مناسب‌تر است؟ آیا بهتر است تلسکوپی از نوع بازتابی بخرید؟ یا یک شکستی؟ و یا حتی یک تلسکوپ ترکیبی که در آن هم عدسی وجود دارد و هم آینه؟ آیا می‌خواهید با حرکت دادن تلسکوپ با دست چرخش آسمان از شرق به غرب را جبران کنید، و یا می‌خواهید یک موتور این کار را انجام دهد؟ آیا تصمیم ندارید در آینده عکس‌برداری نجومی انجام دهید؟ آیا یک تلسکوپ کامپیوتری که قابلیت نشانه‌گیری خودکار دارد را ترجیح می‌دهید یا به‌نظر شما استفاده از نقشۀ آسمان راحت‌تر از دفترچۀ راهنمای این‌گونه تلسکوپ‌هاست؟
شاید وسوسه شده‌اید و می‌خواهید همین حالا یک تلسکوپ بخرید. با این وجود بهتر است پیش از خرید، کمی در این رابطه مطالعه کنید تا تعداد گزینه‌هایی که با آن‌ها روبه‌رو هستید را کم کنید. در این مقاله به توضیح مواردی می‌پردازیم که باید پیش از خرید تلسکوپ به‌ آن‌ها توجه کنید.
خرید تلسکوپ شباهت زیادی با خرید اتومبیل، تلویزیون، یا دوربین فیلم‌برداری دارد. بسیاری از مدل‌ها با کاربرد مورد نظر شما تطابق دارند، در حالی که خیلی‌های دیگر شاید اصلا به کارتان نیایند. راه حل این است که براساس نیازتان خرید کنید.

تلسکوپ واقعاً چیست؟
تلسکوپ دو کار انجام می‌دهد. اولین کار تلسکوپ جمع‌آوری مقدار زیادی از نور مناظر دوردست است تا بتواند تا آن‌جا که ممکن است، تصویری واضح از این مناظر تشکیل دهد. دومین کاری که تلسکوپ انجام می‌هد، بزرگ کردن تصویر است تا مناظر و اجرام بهتر دیده شوند. پیش از این شما با در نظر گرفتن هزینه‌ای که دیگران کرده‌اند، به توافقی بین ویژگی‌هایی که می‌خواهید و هزینه‌ای که می‌خواهید بپردازید، رسیده‌اید.
تصویری که تلسکوپ تشکیل می‌دهد، درون لولۀ تلسکوپ و دقیقاً در جایی که با چشم به آن نگاه می‌کنید ایجاد می‌شود. برای امتحان کردن آن، از یک مجموعه عدسی قابل تعویض کوچک، به نام چشمی استفاده کنید. می‌توانید با تعویض عدسی‌ها، به هر مقدار بزرگ‌نمایی یا توانی که می‌خواهید برسید. بیشتر افراد گمان می‌کنند که بهتر است با بیشترین بزرگ‌نمایی شروع کنند. این اشتباه است. آن‌چه واقعاً به‌دنبالش هستید، خوب دیدن مناظر است. و این با بزرگ دیدن فرق دارد.
بهتر است این‌گونه به مسئله نگاه کنید: برای یافتن چیزی در یک اتاق تاریک یا در یک شب تاریک به یک چراغ‌قوه نیاز دارید، نه یک عدسی. هر چه "گشودگی دهانۀ" تلسکوپ بیشتر باشد (قطر عدسی یا آینۀ اصلی تلسکوپ)، مقدار بیشتری نور جمع‌آوری می‌کند و در نتیجه تصویری که درون تلسکوپ دیده می‌شود، واضح‌تر خواهد بود. اما هر چه شما بزرگ‌نمایی را از یک مقدار بیشینه بیشتر کنید، تصویر تیره‌تر و ناواضح‌تر می‌شود.
گذشته از توان جمع‌آوری نور، دیگر ویژگی مهم تلسکوپ "توان تفکیک" است. توان تفکیک تعیین‌کنندۀ بیشترین بزرگ‌نمایی مفید، حتی برای چشم‌اندازهایی که در روز می‌بینیم و اجرام درخشانی چون ماه و سیاره‌ها است که نور زیادی گسیل می‌کنند. توان تفکیک به قطر دهانۀ تلسکوپ هم بستگی دارد. به‌طور کلی اگر قطر دهانه دو برابر شود، توان تفکیک هم دو برابر می‌شود. دست‌کم تا یک مقدار ویژه‌ای از قطر دهانه این نکته صادق است.
با در نظر گرفتن همۀ این‌ها، حالا می‌خواهید تلسکوپی بخرید که تا آن‌جا که بودجۀ شما اجازه می‌دهد، بزرگ‌ترین عدسی یا آینۀ اصلی را داشته باشد! اما باید به این نکته توجه کنید که حتی اگر بتوانید چنین تلسکوپی بخرید، باید توانایی بلند کردن و حمل آن‌را نیز داشته باشید. حتی شاید لازم باشد آن‌را از پله بالا و پایین ببرید. باید بتوانید آن‌را برپا کنید و در پایان یک روز طولانی، حتی اگر خسته باشید، آن‌را جمع کنید. اگر این کارها برایتان طاقت‌فرسا باشد، احتمالاً از تلسکوپ‌تان استفاده نخواهید کرد.
این‌که چقدر منجم خوبی هستید، به بزرگی تلسکوپ‌تان بستگی ندارد. بلکه به مقدار استفادۀ شما از آن بستگی دارد.
حتی باید به فکر جایی برای نگه‌داری آن هم باشید.
با در نظر گرفتن مواردی که به آن‌ها اشاره شد، برای بسیاری از تازه‌کارها تلسکوپی با گشودگی دهانۀ 3 تا 8 اینچ بسیار مناسب است. اما لزومی ندارد گشودگی دهانۀ تلسکوپ‌تان حتماً در این محدوده قرار گیرد.

آیا درست است که بگوییم بزرگ‌نمایی مهم است؟

مهم است، اما نه همیشه. بسیاری از اجرام اصلی موجود در لیست رصدی تازه‌کارها کاملاً بزرگ هستند (گستردگی کل سحابی جبار تقریباً دو برابر قطر ماه است) و برای تماشای چنین اجرامی باید از بزرگ‌نمایی‌های کم استفاده کنید تا میدان دیدتان بزرگ باشد. اما در بقیۀ اوقات، مثلاً برای دیدن جزییات روی سطح ماه و سیاره‌ها، و یا برای تفکیک ستاره‌های نزدیک به هم در یک دوتایی باید بزرگ‌نمایی را افزایش دهید.

1 7 1 — **راهنمای بزرگنمایی**
کهکشان آندرومدا و اجرام بزرگ اعماق آسمان: 15 تا 100 برابر
سحابی حلقه و اجرام کوچک اعماق آسمان: 75 تا 200 برابر
ماه در حالت کامل: 25 برابر
ماه نمای نزدیک از دهانه‌ها: 100 تا 300 برابر
سیاره‌ها جزییات روی سطح: 80 تا 300 برابر

به‌راحتی می‌توانید مقدار توان بزرگ‌نمایی تلسکوپ را بیابید. ابتدا فاصلۀ کانونی چشمی را که برحسب میلی‌متر روی لولۀ اپتیکی چشمی نوشته شده است، بیابید. سپس فاصلۀ کانونی تلسکوپ را نیز برحسب میلی‌متر پیدا کنید. برای این منظور یا در دفترچۀ راهنما، و یا در نزدیکی عدسی جلویی به‌دنبال حرف "F" یا "F.L" بگردید که احتمالاً روی یک برچسب نوشته شده است. بزرگ‌نمایی را می‌توانید به‌راحتی با تقسیم کردن فاصلۀ کانونی تلسکوپ بر فاصلۀ کانونی چشمی به‌دست آورید.

آن‌چه در هنگام انتخاب تلسکوپ اهمیت دارد

به محض آشنایی با مشخصات تلسکوپ، متوجه خواهید شد که بسیار ساده‌اند. مهم‌ترین مشخصه توانایی بزرگ‌نمایی نیست، بلکه گشودگی دهانۀ عدسی یا آینۀ اصلی است که اهمیت بیشتری دارد. عدد مهم دیگر فاصلۀ کانونی تلسکوپ است (با F یا F.L. نشان می‌هند) که همان‌طور که در شکل زیر می‌بینید، با آن می‌توان بزرگ‌نمایی تلسکوپ را محاسبه کرد. هر دو این اعداد اغلب برحسب میلی‌متر بیان می‌شوند (هر 4/25 میلی‌متر معادل یک اینچ است).

بزرگ‌نمایی تلسکوپ را می‌توانید با تقسیم فاصلۀ کانونی آینه یا عدسی اصلی بر فاصلۀ کانونی چشمی‌ای که استفاده می‌کنید، برحسب همان واحدهای مورد استفاده برای فاصله‌های کانونی به‌دست آورید (مثل میلی‌متر).
نسبت کانونی (یا عددf/) عبارت است از حاصل تقسیم فاصلۀ کانونی تلسکوپ بر گشودگی دهانه. برای یک مقدار معین گشودگی دهانه، تلسکوپی با نسبت کانونی کوچک (مثلاً f/5) در مقایسه با تلسکوپی با نسبت کانونی بزرگ (مثلاً f/10) میدان دید وسیع‌تر و بزرگ‌نمایی کمتری دارد.

مثلاً بزرگ‌نمایی تلسکوپی با فاصلۀ کانونی 1000 میلی‌متر که یک چشمی 25 میلی‌متری روی آن قرار دارد، 40 برابر (1000 تقسیم بر 25) است. اگر به‌جای چشمی 25 میلی‌متری از یک چشمی 10 میلی‌متری روی همان تلسکوپ استفاده کنیم، بزرگ‌نمایی تلسکوپ 100 برابر (1000 تقسیم بر 10) خواهد شد و اگر از یک چشمی 5 میلی‌متری استفاده کنیم، بزرگ‌نمایی 200 برابر خواهد شد.
در ابتدای کار از بزرگ‌نمایی‌های بالا استفاده نکنید. افزایش بزرگ‌نمایی، نه تنها سبب می‌شود اجرام و مناظر بزرگ‌تر دیده شوند، بلکه تأثیر اثرات نامطلوبی چون لرزش پایۀ تلسکوپ، واپیچش نور در جو زمین (که "دید" نامیده می‌شود) و هرگونه نقص کوچکی که ممکن است در قطعات اپتیکی وجود داشته باشد را نیز زیادتر خواهد کرد. همچنین هر چه بزرگ‌نمایی بیشتر باشد، بخش کوچک‌تری از آسمان در چشمی قابل مشاهده خواهد بود. این ایراد سبب می‌شود که هرچه بزرگ‌نمایی بیشتر شود، دنبال کردن و یافتن اجرام در آسمان سخت‌تر شود. هر چه بزرگ‌نمایی کم‌تر باشد، تصویر واضح‌تر، روشن‌تر، پایدارتر و میدان دید وسیع‌تر خواهد بود. همواره با بزرگ‌نمایی کم شروع کنید و پس از آن‌که جرم مورد نظرتان را پیدا کردید و در مرکز میدان دید قرار دادید، بزرگ‌نمایی را افزایش دهید.

4 5 1 — تلسکوپ‌های رباتی (یا گوُتو، GoTo) مجهز به کامپیوتر و بانک‌داده‌هایی هستند که آن‌ها را قادر می‌سازند با دریافت فرمان، اجرام را در آسمان بیابند. با این حال، در عمل فقط برخی از آن‌ها پس از اتصال به برق به‌سرعت قابل استفاده هستند. بیشتر این‌گونه تلسکوپ‌ها را ابتدا باید با استفاده از ستاره‌های درخشان هم‌خط کنید.

یک قانون کلی وجود دارد که براساس آن بیشینۀ بزرگ‌نمایی مناسب برای هر اینچ از گشودگی دهانه، 50 برابر است (یا به بیان دیگر بزرگ‌نمایی دو برابر برای هر میلی‌متر از گشودگی دهانه). بنابراین نباید از یک تلسکوپ 3 اینچ برای بزرگ‌نمایی بیش از 150 برابر، و از یک تلسکوپ 6 اینچ برای بزرگ‌نمایی بیش از 300 برابر استفاده کرد. لازم به ذکر است که این قانون برای شبی با آسمان کاملاً پایدار، و دید کاملاً عالی صادق است. در شب‌های معمولی، پیش از آن‌که به بیشنه بزرگ‌نمایی مذکور برسید، لکه‌های تاریک و روشن (مترجم: اثر واپیچش نور در جو زمین) نمایان می‌شوند. در بیان این قانون همچنین فرض شده است تلسکوپ از اپتیکی با کیفیت فوق‌العاده، و پایه‌ای محکم و بدون لرزش بهره می‌برد. و در هر حال، جو زمین حتی تلسکوپ‌های خیلی بزرگ را هم تا بیشنه بزرگ‌نمایی 300 یا 400 برابر محدود می‌کند. اگر روی بسته‌بندی یک تلسکوپ عبارتی مثل “625x” (625 برابر) نوشته شده است، بدان معناست که می‌خواهند به شما حقه بزنند. نباید از این‌گونه شرکت‌ها تلسکوپ بخرید.

تلسکوپ‌های کامپیوتری چگونه کار می‌کنند؟

امروزه تلسکوپ‌های الکترونیکی می‌توانند کارهای جالبی انجام دهند. داده‌های مربوط به زمان، تاریخ، و مکان خود را وارد کنید (یا بگذارید یک جی‌پی‌اس که درون مقر قرار دارد این کار را انجام دهد)، کارهای مربوط به هم‌خطی ابتدایی را انجام دهید یا کمی به تلسکوپ زمان دهید تا خودش مقادیر اولیه را وارد کند، و سپس نام جرم مورد نظرتان را وارد کنید. خواهید دید که تلسکوپ به سمت آن جرم نشانه‌گیری می‌کند. با فشار یک دکمۀ دیگر اطلاعات جالبی در مورد جرم مورد نظرتان روی صفحۀ نمایش کنترل دستی پدیدار می‌شود. بیشتر تلسکوپ‌های کامپیوتری یک دستور tour (یا گردش در آسمان) دارند که با اجرای آن تعدادی از اجرام آسمانی که مناسب زمان و مکان رصد شما هستند، به شما پیشنهاد می‌شود. حتی می‌توانید یک نرم‌افزار تشخیص صدا بخرید تا با کمک آن با تلسکوپ صحبت کنید، و... بله! تلسکوپ هم به شما جواب خواهد داد!
احتمالاً این ویژگی‌ها به‌نظر جالبند، اما در مورد پایه‌هایی که به اندازۀ کافی محکم و پایدار نیستند، یا چرخ‌دنده‌ها و بخش‌هایی که به اندازۀ داده‌های درون کامپیوتر دقیق نیستند، باید بیشتر دقت کنید. قطعات لازم برای آن‌که تلسکوپ بتواند داده‌ها را به‌خوبی پردازش کند، ارزانند. اما قطعات مکانیکی که کیفیت خوبی داشته باشند، گران هستند و این نکته سازندگان را وسوسه می‌کند برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها کیفیت لازم را در ساخت قطعات مکانیکی لحاظ نکنند. شاید نرم‌افزار دقیق باشد، اما نقص‌های مکانیکی جزئی ممکن است سبب شوند تلسکوپ نتواند اجرام را درون میدان دید قرار دهد. و اگر جرم مذبور خیلی کم‌نور باشد (تقریباً هر آن‌چه که در محدودۀ بیشینۀ قدرت یک تلسکوپ قابل رؤیت است)، نخواهید فهمید که آیا تلسکوپ نتوانسته است جرم را به‌خوبی نشانه‌گیری کند، و یا جرم مورد نظر آن‌قدر کم‌نور بوده که تنها پس از چند دقیقه دقیق نگاه کردن درون میدان دید قادر به مشاهدۀ آن در تاریکی آسمان خواهید شد.

در یکی از انواع تلسکوپ‌های گوتو، با این‌که قطعات الکترونیکی کامپیوتری وجود دارد، ولی موتور ندارند. برای یافتن یک جرم آسمانی با این‌گونه تلسکوپ‌های در اصطلاح "دستی"، باید در حالی‌که به راهنمای جهت‌یاب صفحۀ نمایش نگاه می‌کنید، لولۀ تلسکوپ را با دست حرکت دهید. کارکرد این تلسکوپ‌ها سریع‌تر، و قیمت‌شان کم‌تر است. بااین‌حال از آن‌جایی که موتور ندارند، نمی‌توانند اجرام را در آسمان دنبال کنند. در نتیجه باید دائماً به لولۀ تلسکوپ ضربه بزنید تا بتوانید چرخش آسمان را جبران کنید.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width="1/3"][vc_column_text]

6 1 1 1 — **تلسکوپ بازتابی.**
**مزایا:**
۱. به ازاء هر اینچ گشودگی دهانه، کمترین قیمت را در بین دیگر تلسکوپ‌ها دارد.
۲. طراحی آن ساده، و تنظیم و اصلاح آن نیز راحت است.
۳. از آن‌جایی که برای رصد کردن باید از بالای لوله استفاده شود، ظاهری جمع‌وجور دارد.
۴. تصویری که درون آن دیده می‌شود، واقعی است (آینه‌ای نیست).
**معایب:**
۱. آینه‌ها را باید هر از گاهی هم‌خط کرد.
۲. چون لولۀ آن باز است، احتمال نشستن غبار روی قطعات اپتیکی زیاد است.
۳. اغلب در بین انواع دیگر تلسکوپ‌ها که گشودگی دهانۀ یکسانی دارند، بزرگ‌ترین لوله را دارد.

[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width="1/3"][vc_column_text]

6 2 1 1 — **تلسکوپ شکستی.**
**مزایا:**
۱. در بین انواع دیگر تلسکوپ‌ها که گشودگی دهانۀ یکسانی دارند، بهترین کارکرد را دارد.
۲. ساختمان لولۀ اپتیکی آن محکم است.
۳. اغلب نیاز نیست کاربر آن‌را تنظیم کند.
۴. کمترین حساسیت را به تغییر دما دارد.
**معایب:**
۱. بیشترین قیمت را در بین دیگر انواع تلسکوپ‌ها با گشودگی دهانۀ برابر دارد.
۲. برای رصد از پشت چشمی، باید از یک پایۀ بلند استفاده شود.
۳. تصویری که درون آن دیده می‌شود، آینه‌ای است (در بیشتر موارد).

[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width="1/3"][vc_column_text]

6 3 1 — **تلسکوپ ترکیبی.**
**مزایا:**
۱. در بین دیگر انواع تلسکوپ‌ها با گشودگی دهانۀ برابر، جمع‌وجورترین نوع تلسکوپ است.
۲. ارتفاع چشمی، کمترین میزان تغییر را دارد.
۳. قطعات لولۀ اپتیکی آن به هم محکم چسبانده شده‌اند.
**معایب:**
۱. قیمت آن نسبتاً زیاد است.
۲. دائماً باید هم‌خط شود.
۳. زمان لازم برای هم‌دما شدن آن با محیط بیشتر از دیگر انواع تلسکوپ‌هاست.
۴. تصویری که درون آن دیده می‌شود، آینه‌ای است (در بیشتر موارد).

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]تلسکوپ‌های کامپیوتری زمانی مختص منجم‌هایی بودند که یا ثروتمند بودند، و یا خیلی جاه‌طلب. بااین‌حال با گذشت زمان قیمت‌شان کم‌تر شد. با آن‌که با این تلسکوپ‌ها رصد آسمان خیلی سریع‌تر شده است، اما همچنان هیچ جایگزینی برای شناخت آسمان و مهارت یافتن اجرام در آسمان وجود ندارد.

استقرار تلسکوپ چگونه است؟

8 3 1 — از نظر ظاهر استقرار تلسکوپ به دو شکل است. در نوع سمت-ارتفاعی (شکل سمت راست) تلسکوپ می‌تواند در راستاهای بالا و پایین، و چپ و راست حرکت کند، نصب‌شان سریع، و کار کردن با آن‌ها راحت است. از طرف دیگر، در استقرار استوایی (شکل چپ) می‌توان تنها با حرکت دادن تلسکوپ حول یک محور اجرام را در آسمان دنبال کرد. بااین‌حال در این نوع استقرار برای آن‌که تلسکوپ به‌درستی کار کند، محور پایینی مقر باید در راستای قطب شمال سماوی (ستارۀ قطبی) قرار گیرد.

مطمئناً دوست دارید از اپتیک‌هایی با کیفیت فوق‌العاده خوب استفاده کنید. اپتیک‌هایی که برای رصدهای نجومی مورد استفاده قرار می‌گیرند، در مقایسه با ابزارهایی که در روز برای مشاهدۀ مناظر به‌کار برده می‌شوند، نیازمند کیفیت بالاتری هستند. اما استفاده از پایه‌ای قوی، استوار و محکم که تلسکوپ روی آن به‌نرمی حرکت کند نیز به همان اندازه اهمیت دارد. بنابراین ابتدا به پایۀ تلسکوپ اشاره می‌کنیم. هیچ چیز ناراحت‌کننده‌تر از تصویری نیست که لرزش دارد. و به همان اندازه هیچ چیز زیباتر از میدان دیدی که کاملاً بی‌حرکت باشد، وجود ندارد. در نتیجه یک پایۀ خوب باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد.
پایه‌های تلسکوپ در دو دسته قرار می‌گیرند: سمت-ارتفاعی (alt-az) و استوایی.
عبارت سمت-ارتفاعی بیان‌گر این نکته است که لولۀ تلسکوپ در راستای بالا و پایین، و چپ و راست حرکت می‌کند. با آن‌که این‌گونه پایه‌ها ساده‌ترین و ارزان‌ترین نوع پایه برای تلسکوپ‌ها محسوب می‌شوند، برای آن‌که بتوان اجرام را با چرخش آسمان در مرکز میدان دید چشمی نگاه داشت، تلسکوپ باید یا با نیروی محرکۀ یک موتور و یا با نیروی ناشی از دستان رصدگر حول هر دو محور به‌طور همزمان بگردد.
یک نوع رایج پایه‌های سمت-ارتفاعی که در برنامه‌های رصد به وفور دیده می‌شوند، پایه‌های دابسونی‌اند که جعبه‌های ساده، پایدار و قابل چرخشی هستند که در ارتفاع کم از سطح زمین قرار می‌گیرند. لولۀ تلسکوپ در بالا قرار می‌گیرد و با کمک دو دیسک عمودی بزرگ که در دو سمت آن قرار دارند، در راستای بالا و پایین می‌چرخد .پایه‌های دابسونی از آن‌جایی که هم خیلی مقرون به صرفه‌اند و هم بسیار محکم‌اند، بسیار رایج شده‌اند. نه پایه‌های باریکی همانند سه‌پایه‌ها دارند، و نه هیچ بخش عمودی باریکی که سبب تکان خوردن آن‌ها شود.

نوع اصلی دیگر، پایه‌های استوایی‌اند. در این نوع استقرار به‌جای آن‌که تلسکوپ در راستای بالا و پایین، و چپ و راست حرکت کند، به اندازۀ یک زاویۀ معین طوری انحراف دارد (پس از هم‌خط کردن) که بتواند بدون در نظر گرفتن این‌که به سمت چه نقطه‌ای در آسمان نشانه رفته است، در راستای شمال-جنوب و شرق-غرب سماوی حرکت کند. این ویژگی هنگامی مفید خواهد بود که بخواهید با استفاده از یک نقشۀ آسمان، که جهت‌گیری آن براساس شمال-جنوب و شرق-غرب سماوی است، اجرام را دنبال کنید. پایه‌های استوایی می‌توانند با کمک یک موتور ساده که تلسکوپ را تنها حول یکی از محورها می‌گرداند، چرخش آسمان را جبران کنند تا اجرام درون میدان دید ثابت باقی بمانند. با این‌گونه پایه‌ها، حتی اگر موتور نداشته باشند، جبران چرخش آسمان با دست بسیار راحت‌تر از پایه‌های سمت-ارتفاعی است. تنها کافی است تلسکوپ را حول یکی از محورها (و نه هر دو محور) بگردانید.
پایه‌های استوایی در مقایسه با پایه‌های سمت-ارتفاعی بزرگ‌تر، سنگین‌تر و گران‌ترند و اگر می‌خواهید از قابلیت‌های آن‌ها به‌خوبی استفاده کنید، در هنگام نصب آن‌ها نیز باید دقت بیشتری به خرج دهید (یکی از محورها باید در راستای ستارۀ قطبی قرار گیرد). هر چیزی هزینه‌ای دارد.
پایه‌ها اغلب همراه تلسکوپ به‌فروش می‌رسند. اما برخی از تلسکوپ‌ها (به‌ویژه شکستی‌های با کیفیت بالا) به تنهایی و بدون پایه فروخته می‌شوند. اگر می‌خواهید یک پایۀ سمت-ارتفاعی برای یک شکستی کوچک و کوتاه تهیه کنید می توانید پایه های عکاسی سومیتا را از آسمان شب تهیه کنید که بسیار محکم و در عین حال اقتصادی هستند و یا استقرار سمت ارتفاعی AZ3 و یا AZ4 را درخواست کنید. اگر می‌خواهید پایۀ استوایی خودتان را بخرید، می‌توانید مدل EQ-5 شرکت اسکای واچر را امتحان کنید. مدل EQ-2 شرکت اسکای واچر برای تلسکوپ‌های کوچک و متوسط مناسب است.

بررسی وضعیت آمادگی تلسکوپ

1. جوینده: آیا قطر عدسی جلویی آن حداقل 30 میلی‌متر است (ترجیحاً باید بیشتر باشد)؟ آیا میدان دید جوینده وسیع، روشن، و واضح است؟ آیا می‌توانید به‌راحتی خط‌های نازک وسط میدان دید جوینده را روی هدفی که تلسکوپ به سمت آن نشانه رفته است منطبق کنید؟
2. درون چشمی: آیا میدان دید، حتی هنگامی که پیچ تنظیم وضوح را با دست گرفته‌اید، ثابت است؟ لرزش‌ها باید آن‌قدر کم باشند که در هنگام تنظیم دقیق وضوح مزاحمتی برای‌تان ایجاد نکنند. چشم‌انداز درون چشمی باید در نزدیکی کناره‌های میدان دید روشن و واضح باشد. همۀ چشمی‌ها را بررسی کنید.
3. ارتفاع و زاویۀ چشمی باید در وضعیت مناسبی باشند تا چه درحالت نشسته و چه در حالت ایستاده بتوانید به‌راحتی رصد کنید.
4. یک آزمایش دیگر برای بررسی میزان لرزش: به تلسکوپ یک ضربه وارد کنید و ببینید که آیا لرزش به سرعت متوقف می‌شود یا نه. این آزمایش را در حالی‌که از درون چشمی دارای بیشترین بزرگ‌نمایی نگاه می‌کنید، انجام دهید.
5. باید بتوانید تلسکوپ و پایه را به‌راحتی حمل کنید، چه با هم و چه جدا از هم (ترجیحاً با هم حمل کنید).
6. با استفاده از پیچ‌های تنظیم بررسی کنید که آیا تلسکوپ به‌نرمی روی هر دو محور حرکت می‌کند یا نه. هدف مورد نظر باید در همان جایی بماند که آن‌را رها کرده‌اید. این آزمایش را با چشمی‌ای که بیشترین بزرگ‌نمایی را دارد انجام دهید.
7. تنظیم‌کنندۀ وضوح باید روان و دقیق باشد (این دو ویژگی در بزرگ‌نمایی‌های بالا اهمیت بیشتری دارند).

انواع تلسکوپ‌ها

تلسکوپ‌های شکستی

بیشتر افراد هنگامی که واژۀ "تلسکوپ" را می‌شنوند، تصویر یک تلسکوپ شکستی به ذهنشان خطور می‌کند. در این نوع تلسکوپ یک عدسی بزرگ در جلوی لولۀ تلسکوپ نور را جمع‌آوری می‌کند و شما می‌توانید تصویر را با استفاده از یک چشمی در انتهای لولۀ تلسکوپ ببینید.
یکی از مزیت‌های تلسکوپ‌های شکستی این است که هیچ چیزی درون آن‌ها در مسیر نور قرار نمی‌گیرد. برخلاف بیشتر تلسکوپ‌های دیگر، هیچ‌یک از قطعات تلسکوپ مانع حتی بخش کوچکی از نور ورودی نیز نمی‌شود. شکستی‌ها به مراقبت زیادی نیاز ندارند (به‌ویژه برای هم‌خط نگاه‌داشتن قطعات اپتیکی). در برابر تغییرات دما در هنگام جابجایی به بیرون از خانه از خودشان مقاومت زیادی نشان می‌دهند. بنابراین بدون آن‌که نیاز به زمان زیادی برای هم‌دما شدن با محیط داشته باشند، کیفیت تصویر آن‌ها بسیار مطلوب است.
تلسکوپ‌های شکستی معایبی نیز دارند. شکستی‌ها در بین انواع دیگر تلسکوپ‌ها، گران‌‌قیمت‌ترین نوع محسوب می‌شوند. همچنین آن‌هایی که گشودگی دهانۀ‌شان بیش از 4 اینچ است، بیش از حد بزرگ و سنگین‌اند. در نهایت، به جز گران‌قیمت‌ترین مدل‌های تلسکوپ‌های شکستی، بقیۀ انواع این نوع تلسکوپ دارای ابیراهی رنگی (یا رنگ‌های کاذب) هستند که به شکل یک هالۀ آبی-بنفش در اطراف تصویر اجرام درخشان پدیدار می‌شود (یکی از تعریف‌های منجمین کمال‌گرا این است که حاضرند هزاران دلار پول خرج کنند تا فقط یک مقدار کوچک نور بنفش از تصویر درون تلسکوپ آن‌ها حذف شود).
سابقاً شکستی‌ها در دو ردۀ گران‌ترین تلسکوپ‌ها (که هزینۀ 500000 تومان تا 1000000 میلیون تومان به ازای هر اینچ از گشودگی دهانۀ آن‌ها غیرعادی نبود) و ارزان‌ترین تلسکوپ‌ها (تلسکوپ‌های نیمه-اسباب‌بازی) قرار می‌گرفتند. اما موج واردات ابزارهای ارزان‌قیمت از کشورهای آسیای شرقی، سبب شده است تلسکوپ‌های شکستی با کیفیت خوب را بتوان با هزینۀ بسیار پایینی خریداری کرد.
از طرف دیگر، هر‌چه‌قدر هم که کیفیت اپتیک فوق‌العاده باشد، نمی‌تواند جایگزینی برای گشودگی دهانه باشد. یک تلسکوپ کوچک، کوچک است.

تلسکوپ‌های بازتابی

10 1 3 — **انواع تلسکوپ‌ها**
1. تلسکوپ ترکیبی. با متصل کردن فیش یک کنترل دستی به مقر این ماکستوف-کاسگرین (Maksutov-Cassegrain) 90 میلی‌متری، می‌توانید آن‌را به یک تلسکوپ گوتوو تبدیل کنید.
2. تلسکوپ شکستی: این شکستی 4 اینچ با نسبت کانونی f/10 روی یک پایۀ استوایی مجهز به کنترل‌های حرکت ریز قرار دارد.
3. تلسکوپ بازتابی. این بازتابی 8 اینچ با نسبت کانونی f/55، روی یک پایۀ سمت-ارتفاعی دابسونی قرار دارد که با این‌که قیمت زیادی ندارد، بسیار محکم است.

در تلسکوپ بازتابی نیوتونی (که آیزاک نیوتون اختراع کرد) یک آینۀ کوژ در پایین لولۀ تلسکوپ نور را جمع‌آوری می‌کند و آن‌را در نزدیکی بالای لوله، جایی که به‌وسیلۀ یک آینۀ ثانویۀ کوچک به سمت کنار لوله بازتابیده می‌شود، متمرکز می‌کند. بسیاری از رصدگرهای تازه‌کار با نگاه کردن درون چشمی‌ای که در بالای لولۀ تلسکوپ قرار دارد، مشکل دارند. اما پس از آن‌که به آن عادت کنند، متوجه خواهند شد که این نوع طراحی در واقع بسیار مناسب است.
در بین تلسکوپ‌هایی با گشودگی دهانۀ یکسان، بازتابی‌ها کم‌ترین قیمت را دارند. اگر به‌دنبال تصویری تا حد امکان بدون خطا هستید، این تلسکوپ‌ها بهترین انتخاب هستند. در میدان دید تلسکوپ‌های بازتابی رنگ‌های کاذب، همانند آن‌چه در شکستی‌ها مشاهده می‌شود، دیده نمی‌شوند. اما به‌جای آن مقدار اندکی از نور به سبب وجود آینۀ ثانویه در مسیر آن، حذف می‌شود.
از معایب بازتابی‌ها، افزایش سریع وزن و اندازه در تلسکوپ‌هایی با قطر دهانۀ بیش از 10 اینچ را می‌توان نام برد. برخی اوقات، به‌ویژه اگر دائماً آن‌ها را جابه‌جا می‌کنید، باید آینه‌ها را هم‌خط کنید. بااین‌حال بسته به میزان تجربۀ شما، برای انجام این هم‌خطی تنها 5 تا 10 دقیقه زمان لازم خواهید داشت.

تلسکوپ‌های ترکیبی

تلسکوپی که برای جمع‌آوری و متمرکز کردن نور از ترکیبی از عدسی‌ها و آینه‌ها بهره می‌برد، کاتادیوپتریک یا به بیان ساده‌تر تلسکوپ ترکیبی نامیده می‌شود. انواع رایج تلسکوپ‌های ترکیبی عبارتند از اشمیت-کاسگرین (Schmidt-Cassegrains) و ماکستوف-کاسگرین (Maksutov-Cassegrains). در این تلسکوپ‌ها، نور از یک عدسی تصحیح‌کننده در جلوی لولۀ تلسکوپ می‌گذرد و به‌وسیلۀ آینه‌ای که در انتهای لولۀ تلسکوپ قرار دارد (همانند تلسکوپ‌های نیوتونی)، متمرکز می‌شود. این نور سپس از یک آینۀ ثانویۀ خمیده در نزدیکی جلوی لولۀ تلسکوپ بازتابیده می‌شود و از درون سوراخی در آینۀ اصلی به عقب برگردانده می‌شود. تصویر همانند تلسکوپ‌های شکستی در انتهای لولۀ تلسکوپ فکوس می‌شود.
با استفاده از این پیکره‌بندی می‌توان تلسکوپ‌هایی جمع‌وجور با قابلیت حمل آسان ساخت. مثلاً طول لولۀ یک تلسکوپ از نوع اشمیت-کاسگرین، حدودیک‌سوم یک تلسکوپ نیوتونی با همان گشودگی دهانه است. این نوع تلسکوپ‌ها اغلب کامپیوتری هستند و می‌توان با آن‌ها عکس‌برداری نجومی نیز انجام داد. این تلسکوپ‌ها معایبی نیز دارند: کارکرد اپتیکی یک تلسکوپ اشمیت-گاسگرین کاملاً به هم‌خطی آینه‌های آن (و همچنین به کیفیت ساخت) وابسته است. قیمت آن‌ها نیز از بیشتر نمونه‌های بازتابی با همان گشودگی دهانه بیشتر است.

برای رصد آماده شوید...

پس از خرید اولین تلسکوپ، طبیعی است که کمی دچار سردرگمی و دست‌پاچگی شوید. کارهای بسیاری برای انجام دادن وجود دارد و چیزهای زیادی در آسمان هست که می‌توانید رصد کنید. اما دانستن این‌که از کجا باید شروع کنید، سخت به‌نظر می‌رسد. آرام باشید! این طبیعی است. به‌یاد داشته باشید که در حال شروع کاری هستید که اصطلاحاً شامل همه چیز است.
یک تذکر: اگر پیشاپیش برنامۀ کاری خود را برای رصد آسمان بیاموزید، اولین شب رصدتان پربارتر خواهد بود. برای آشنایی با صورت‌های فلکی از نقشه‌های آسمان شب استفاده کنید. برای یافتن اجرام اعماق آسمان، یک اطلس آسمان خوب تهیه کنید و چگونگی استفاده از آن‌را با کمک یک دوربین دوچشمی بیاموزید. پس از خرید تلسکوپ، ابتدا در روشنایی روز با آن کار کنید تا با جزییات و چگونگی کارکرد آن آشنا شوید.
پس از انجام چند تمرین، برای رصد آسمان آماده خواهید شد.

در آسمان به‌دنبال چه هستید؟

یکی از بهترین راه‌ها برای خرید تلسکوپ این است که ابتدا از خود بپرسید به رصد چه اجرامی علاقه دارید. احتمالاً در یکی از گروه‌های زیر قرار خواهید گرفت:
به رصد همۀ انواع اجرام علاقه دارید: علاقه‌های وسیعی دارید و می‌خواهید بدون تأکید بر نوع خاصی از اجرام، از رصد سیاره‌ها، ستاره‌های دوتایی، ماه و کهکشان‌ها لذت ببرید. تمایل دارید با پرداخت هزینه‌ای بیشتر تلسکوپی بخرید که با افزایش علاقه‌هایتان باز هم بتواند پاسخگوی نیاز شما باشد. بنابراین می‌توانید یک تلسکوپ 8 اینچ اشمیت-کاسگرین از شرکت مید (Meade) یا سلسترون بخرید. این تلسکوپ‌ها برای انجام هر کاری مناسبند. جمع‌وجور و قابل ارتقاء هستند و لوازم جانبی بسیار متنوعی دارند.
علاقۀ ویژه‌ای به رصد ماه، سیاره‌ها و ستاره‌های دوتایی دارید: اگر از آن دسته رصدگرهایی هستید که نیم‌ساعت به مشتری خیره می‌شوند تا کوچک‌ترین جزییات ممکن را در کمربندهای ابری آن ببینند یا کل شب را با تماشای برآمدگی‌ها و دهانه‌های کوچک روی سطح ماه می‌گذرانند، و از طرف دیگر تماشای یک کهکشان که به سختی قابل رؤیت است را دوست دارید، در این‌صورت بهتر است یک ماکستوف-کاسگرین محصول شرکت اسکای واچر، یا یک شکستی با کیفیت عالی مثل نمونه‌هایی که به‌وسیلۀ اسکای واجر ساخته شده است، بخرید. از آن‌جایی که باید تلسکوپ در بزرگ‌نمایی بالا بدون حرکت باشد، به یک پایۀ قوی هم نیاز خواهید داشت.
به زیبایی‌های اجرام اعماق آسمان علاقه دارید: آیا سحابی‌های ستاره‌های تازه متولد شده، سحابی‌های با درخشش زیبا و کهکشان‌های دوردست ذهن شما را با اندیشه‌های فلسفی مشغول می‌کنند؟ آیا تمایلی به استفاده از دوربین عکاسی همراه تلسکوپ‌تان ندارید؟ در این صورت می‌توانید یکی از بازتابی‌های دابسونی بزرگ از یکی از شرکت‌های اسکای‌واچر (Sky-Watcher) تهیه کنید. اگر پول و جای کافی برای نگه‌داری یک تلسکوپ بزرگ دارید و می‌توانید چنین تلسکوپی را حمل کنید، یک 10 اینچ یا 12 اینچ انتخاب‌های مناسبی هستند. با یک گشودگی دهانۀ مشخص، بازتابی‌ها کمترین قیمت را در بین انواع دیگر تلسکوپ‌ها دارند. و هیچ چیزی جایگزین گشودگی دهانه نیست.
فقط می‌خواهید گاهی زیبایی‌های آسمان را تماشا کنید: اگر در مورد آسمان شب کنجکاو هستید، ولی یا پول کافی برای خرید یک تلسکوپ گران‌قیمت را ندارید و یا از علاقۀ خود در یک یا دو سال آینده مطمئن نیستید، در این صورت می‌توانید یک دابسونی 6 اینچ از هر کدام از سازندگان اصلی تلسکوپ بخرید، یا یک شکستی کوچک مثل تلسکوپ 80 میلی‌متری اسکای واچر تهیه کنید.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]

امتیاز شما به این مطلب

ارسال دیدگاه

موسسه طبیعت آسمان‌شب

مؤسسۀ طبیعت آسمان شب مجموعه‌ای علمی و فرهنگی است که از مهرماه ۱۳۸۱ با مدیریت بهرنگ امین‌تفرشی فعالیت پیوسته‌اش را آغاز کرده‌است. این مؤسسه با در اختیار داشتن گروهی متخصص و متعهد در حیطه‌های مختلفی از دانش نجوم و طبیعت در حال فعالیت است که این موارد از تهیه ابزارهای نجومی، تدوین منابع آموزشی، ارائۀ آموزش‌های لازم به علاقمندان نجوم و ستاره‌شناسی گرفته تا انجام فعالیت‌های گسترده در زمینه احداث و تجهیز رصدخانه‌های شخصی و دانشگاهی، ساخت ابزارهای روزآمد آموزشی مانند آسمان‌نما و ربات‌های آموزش‌دهنده و … را پوشش می‌دهد.