آسمان‌نماهای دیجیتالی

[vc_row][vc_column][vc_single_image image="4610" img_size="full" alignment="center" style="vc_box_rounded" onclick="img_link_large"][vc_column_text]اگر یک‌بار تجربه‌ی دیدن آسمان تاریک دور از شهرها و آلودگی نوری را داشته باشید، بی‌شک شیفته‌ی شگفتی‌های این طبیعت بکر و زیبا می‌شوید. اما شاید بسیاری فرصت یا امکان این تجربه‌ی زیبا را نداشته باشند، شاید بعضی حتی بی‌خبر از آن باشند. این‌جا است که آسمان‌نما می‌تواند شرایط مناسبی را برای نمایش آسمانی خارق‌العاده در اختیار شما بگذارد.

آسمان‌نما دستگاهی است که کره‌ی آسمان بالای سر شما را شبیه‌سازی می‌کند و با تمام ویژگی‌هایش نمایش می‌دهد. این دستگاه از دو بخش اصلی تشکیل شده است: دستگاه پروژکتور و گنبد آسمان‌نما که نیم‌کره‌ای است که نقش کره‌ی سماوی را بازی می‌کند. پروژکتور در مرکز آسمان‌نما قرار می‌گیرد و تصاویر را بر سطح نیم‌کره می‌تاباند.

آسمان‌نماها بنا بر نوع پروژکتوری که در آن‌ها استفاده می‌شود به دو دسته‌ی مکانیکی و دیجیتالی تقسیم می‌شوند که ما در این مطلب فقط به آسمان‌نماهای دیجیتالی اشاره می‌کنیم.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width="1/2"][vc_single_image image="4611" img_size="large" style="vc_box_rounded" onclick="img_link_large"][vc_column_text]نمونه‌ای از آسمان‌نماهای کوچک و مکانیکی[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width="1/2"][vc_single_image image="4612" img_size="full" alignment="center" style="vc_box_rounded" onclick="img_link_large"][vc_column_text]نمونه‌ای از آسمان‌نماهای بادی[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]شرکت اوانز و ساترلند نخستین آسمان‌نمای دیجیتالی را در آوریل 1983/1362 ساخت. این شرکت به این آسمان‌نما نام دیجی‌استار را داده بود و آن را در آسمان‌نمای یونیورز در ریچموند (ایالت ویرجینیا-آمریکا) راه‌انداخت. دیجی‌استار نخستین برنامه‌ی گرافیکی کامپیوتری بود که برای پروژکتور آسمان‌نما تولید می‌شد.

کم‌کم در سال‌های بعد با استفاده از پروژکتورهایی که قدرت ترکیب تصاویر را داشتند آسمان‌نماهای دیجیتالی پیشرفت کردند. جالب است بدانید که این نوع پروژکتورها پیش از استفاده در آسمان‌نماها فقط در شبیه‌سازهای پروازهای نظامی به کار برده می‌شدند.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width="1/2"][vc_single_image image="4614" img_size="large" style="vc_box_rounded" onclick="img_link_large"][vc_column_text]نمونه‌ای از آسمان‌نمای دیجیتال نایت‌اسکای مدل «پلنت،Planet»[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width="1/2"][vc_column_text]ویژگی‌های مهم آسمان‌نما

کامپیوتر: مطمئناً در نخستین قدم آسمان‌نما به کامپیوتری پیشرفته نیاز دارد که تصاویر مورد نیاز را تولید کند. معمولاً از نرم‌افزار خاصی برای تولید این تصاویر استفاده می‌شود که می‌توان گفت چیزی شبیه به نرم‌افزار استاری‌نایت StarryNight است. البته تصاویر تولید شده نسبت به نرم‌افزار استاری‌نایت کیفیت بسیار بهتری دارند.

لنزها: برای نمایش تصاویر به لنزهایی با طراحی مخصوص نیاز است. اکنون در بیشتر آسمان‌نماها از لنز فیش‌آی (چشم‌ماهی FishEye) استفاده می‌شود که می‌تواند تصویر را در نمایی 180 درجه‌ای روی گنبد آسمان‌نما نمایش می‌دهد.

پروژکتور: پروژکتورها دو مشخصه‌ی بسیار مهم دارند: تفکیک‌پذیری و شدت نورانیت تصویری که نمایش می‌دهند. تفکیک‌پذیری پروژکتورها معمولاً بین 700 تا 1600 پیکسل است و شدت نورانیت تصویر هم با واحدی به نام «لومن Lumen» سنجیده می‌شود. هرچه شدت نورانیت بیشتر باشد قطر گنبد آسمان‌نما هم می‌تواند بزرگ‌تر شود. طبیعتاً هرچه گنبد آسمان‌نما بزرگ‌تر باشد، ظرفیت سالن هم بیشتر می‌شود و تعداد افراد بیشتری هم از دیدن تصاویر آسمان‌نما لذت می‌برند. مثلاً پروژکتوری با قدرت 4500 لومن برای گنبدهایی تا قطر 12 متر مناسبند. در آسمان‌نماها برای نمایش تصاویر سه‌بعدی از چند پروژکتور به‌طور همزمان استفاده می‌شود که البته قیمت این نوع بسیار بالا است.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]اما اگر بخواهیم اندکی فنی‌تر به آسمان‌نما نگاه می‌کنیم بد نیست بدانید که آسمان‌نماهای دیجیتال هم خود به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته‌ی نخست آن‌هایی هستند که توانایی پخش فیلم دارند و دسته‌ی دوم آسمان‌نماهایی که امکانات نرم‌افزاری گوناگونی دارند. مثلاً در دسته‌ی دوم به سادگی می‌توان آسمان هر منطقه را به تصویر کشید و با تعریف برنامه‌های گوناگون تصاویر متنوع، جذاب و هدفمندی را نمایش داد.

گنبد: گنبدها به دو دسته‌ی ثابت و بادی تقسیم می‌شوند. معمولاً آسمان‌نماهای بزرگ ثابتند و البته گران‌تر هم هستند. در ایران قیمت دستگاه‌های مورد نیاز این دسته از آسمان‌نماهای بزرگ و ثابت از 2 تا 3 میلیارد تومان آغاز می‌شود. موادی که در ساخت این نوع آسمان‌نما استفاده می‌شود بیشتر از فلزات است و رنگ درون آن‌ها باید سفید مایل به خاکستری باشد زیرا مواد نباید براق باشند یا نور بازتابش کنند. گنبدهای بادی یا متحرک و حمل‌شدنی برای مراکز کوچک‌ مناسبند و به سادگی می‌توان آن‌ها را حمل کرد. حال حاضر قیمت این نوع آسمان‌نماها از 55 میلیون تومان آغاز می‌شود.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width="1/2"][vc_single_image image="4615" img_size="large" style="vc_box_rounded" onclick="img_link_large"][vc_column_text]آسمان‌نمای زنجان[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width="1/2"][vc_column_text]

آسمان‌نما در ایران

مؤسسه‌ی طبیعت آسمان شب نماینده‌ی رسمی و واردکننده‌ی آسمان‌نماهای دو شرکت دیجیتالیس Digitalis و نایت‌اسکای NightSky در ایران و خاورمیانه است. این شرکت‌ها آسمان‌نماهای دیجیتال را در سری‌های گوناگون، مانند سری کاپا، زتا، دلتا2 یا ویژن، مینی ویژن و ... ارائه می‌کنند. این مؤسسه نخستین آسمان‌نمای دیجیتالی را در سال 1386 به ایران وارد کرد. این آسمان‌نما با هماهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان زنجان با کارشناسی علمی آقای دکتر قمری‌نژاد در پارک الفبای زنجان نصب و راه‌انداخته شد.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]آسمان‌نمای این مرکز از نوع ساده و ثابت است و با گنجایش 100 صندلی سالنی مناسب در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است. مدل پروژکتوری که در این مرکز استفاده شده از سری آلفا (آلفا دو پلاس دیجیتالی) است که با لنز فیش‌آی کار می‌کند. فعالیت این مرکز و استقبال از آسمان‌نما بسیار زیاد است به‌طوری که لامپ‌های پروژکتور آن که ظرفیتی در حدود 2000 ساعت دارند تا به حال دو مرتبه عوض شده‌اند.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]مؤسسه‌ی طبیعت آسمان‌شب آسمان‌نمای بعدی را در اصفهان و در نزدیکی مصلی این شهر به راه انداخته است. جالب است بدانید که کل این پروژه با سرمایه‌ی شخصی خانم مریم مؤمنی مدیر آسمان‌نما به بهره‌برداری رسیده است.[/vc_column_text][vc_single_image image="4616" img_size="large" alignment="center" style="vc_box_rounded" onclick="img_link_large"][vc_column_text]کارشناسان مؤسسه‌، پروژکتور این مرکز را طی 24 ساعت به کار انداختند. اما نکته‌ی جالبی که در این‌باره‌ وجود دارد این است که این آسمان‌نما در آب‌انباری قدیمی قرار گرفته است و پروژکتور بیشتر گرد و غبار و رطوبت این مکان را به خود جذب می‌کند به همین علت مسئولین این مرکز باید دائماً پروژکتور را تمیز کنند. آسمان‌نمای اصفهان با گنبدی به قطر نُه متر در واقع به جای آسمان‌نمای مکانیکی و قدیمی نصب شد که پیش از این در آب‌انبار وجود داشت. آسمان‌نمای اصفهان تقریباً در تمامی ساعت‌های کاری با استقبال بازدیدکننده‌ها و مشتاقان نجوم روبه‌رو است.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]زاویه‌ی میدان دید پروژکتورهایی که معمولاً مؤسسه‌ی طبیعت آسمان شب ارائه می‌کند بین 165 تا 175 درجه را پوشش می‌دهد اما مراکز یا اشخاص دیگری که در این زمینه فعالیت دارند پروژکتورهایی با میدان دید کوچک‌تر هم عرضه می‌کنند.

یکی از افرادی که در زمینه‌ی راه‌اندازی آسمان‌نماها فعالیت می‌کند مزدک مطهری است که آسمان‌نمایی را با سیستم اپتیکی خاص طراحی کرده است. البته این آسمان‌نما با این‌که فعالیت می‌کند هنوز در حال تکمیل شدن و پیشرفت است.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]از دیگر مراکزی که در ایران آسمان‌نمای فعالی دارند می‌توان از آسمان‌نمای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تهران در خیابان پیروزی نام برد. آسمان‌نمای تهرانی دیگری هم در تپه‌های عباس‌آباد در حال احداث است که متأسفانه هنوز وضعیت آن نامشخص است و با وجود تغییرات بسیار و تغییر اندازه‌ی گنبد آن آماده‌ی بهره‌برداری نیست.  آسمان‌نمای شهر دماوند از ماه آینده شروع به کار خواهد کرد و در دیگر استان‌ها هم کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان البرز آسمان‌نمایی از نوع زتا دارد و آسمان‌نمای مرکز علوم دریایی نوشهر هم در حال استفاده و فعالیت است.

توسعه‌ی روزافزون علم و فن‌آوری نوید ساخت آسمان‌نماهای پیشرفته‌تری را می‌دهد. استفاده از این دستگاه‌های جدید باعث سهولت یادگیری علوم پایه و آموزش در این زمینه‌ها می‌شود. پس بهتر است که استفاده از این ابزار در مدارس، فرهنگ‌سراها و سایر مؤسسات آموزشی عمومی و خصوصی رواج یابد.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]