آغاز نجوم با نخستین تلسکوپ

آغاز نجوم با نخستین تلسکوپ

منبع: مجلهٔ Astronomy

مترجم: اویس محمودی

در این مقاله انواع ابزارهای نجومی مانند تلسکوپ و دوربین دوچشمی را معرفی می‌کنیم و به پرسش‌های رایجی که دربارهٔ آن‌ها مطرح می‌شوند، پاسخ می‌دهیم. توصیف چشمی‌ها و ابزارهای جانبی و آنچه که در ابتدای راه نجوم آماتوری باید در پی‌اش باشید را هم خواهید یافت.

 

خرید نخستین تلسکوپ به‌ویژه اگر دربارۀ آن و مشخصاتش اطلاعات کمی داشته باشید، گام بزرگی است. بنابراین برای آنکه بدانید یک تلسکوپ مرغوب چه ویژگی‌هایی دارد، در اینجا به ۱۱ پرسش بسیار مهم دربارة آن پاسخ می‌دهیم.

۱. تلسکوپ‌ها چگونه اشیاء را بزرگ می‌کنند؟

هدف تلسکوپ گردآوری نور است تا بتوانید اجرام بسیار کم‌نور و غیرقابل رؤیت با چشم غیرمسلح را ببینید. به بیان دقیق‌تر و آن‌طور که اخترشناس ایتالیایی، گالیلئو گالیله‌ای، گفته، تلسکوپ‌ها عالم ناپیدا را عیان می‌کنند.

۲. آیا تلسکوپ من کامل است؟ یا برای آنکه بتوانم از آن استفاده کنم به ابزارهای دیگری هم نیاز دارم؟

 

بیشتر تلسکوپ‌های سلسترون کامل‌اند. کافی است بسته‌بندی آن‌ها را باز کنید و طبق دستورالعمل سرهم کنید. روی بسته‌بندی برخی مدل‌ها نوشته شده: "فقط لولة اپتیکی" (Optical-tube assembly only!). این به آن معناست که فقط لولۀ اپتیکی در بسته‌بندی وجود دارد و هیچ سه‌پایه یا ابزار جانبی‌ای در بسته‌بندی وجود ندارد.

۳. من رصد آسمان را دوست دارم. از کجا باید شروع کنم؟

هر چقدر می‌توانید دربارۀ تلسکوپ مطالعه کنید و بیاموزید: چه مدل‌هایی در بازار وجود دارند؟ بهترین ابزارهای جانبی کدامند؟ و از با تلسکوپ چه چیزهایی می‌توان دید؟ اگر تلسکوپی توجه‌تان را جلب کرد، با مراجعه به وب‌سایت‌هایی مثل www.telescope.ir و www.celestron.com می‌توانید اطلاعات‌تان را دربارۀ آن کامل کنید و حتی مقاله‌های مرور ابزار را هم بخوانید. درخواهید یافت که چه چیزهایی برای رصدگران ماهر در هنگام کار با تلسکوپ اهمیت دارد. همچنین نکاتی دربارۀ کیفیت مکانیکی تلسکوپ، کاربرد آسان و دیگر ویژگی‌های تلسکوپ خواهید آموخت.

۴. آیا پیش از تلسکوپ باید دوچشمی بخرم؟

خیر! چشم‌اندازی که از درون دوچشمی دیده می‌شود، به‌ویژه در حومة شهرها، احتمالاً با آن چیزی که توقع دارید ببینید، متفاوت است. با این حال این ابزار در مکان‌های رصدی تاریک بسیار ارزشمند است. خوشه‌های ستاره‌ای از درون دوچشمی به‌اندازۀ راه‌شیری، رد شهاب‌ها و ماه شگفت‌انگیز است.

۵. چرا اشیاء درون تلسکوپ من وارونه‌اند؟

به‌سبب نوع مکانیسم متمرکز شدن نور تصویری که وارد چشمی می‌شود وارونه است. شما می‌توانید با ابزار جانبی‌ای به‌نام «تصحیح‌کنندۀ تصویر» (image erector) تصویر را بچرخانید. اما با این کار اندکی از نور آن را از دست خواهید داد. و برای اجرام کم‌نور آسمان، همواره به بیشترین مقدار نور ممکن نیاز دارید. به‌علاوه، در فضا هیچ جهت بالا و پایینی وجود ندارد و برای بیشتر اجرام حتی نمی‌دانید که وارونه شده‌اند.

۶. آیا می‌توانم با تلسکوپ چشم‌اندازهای زمینی را ببینم؟

البته که می‌توانید! بسیاری از رصدگران آسمان شب (اغلب آن‌هایی که تلسکوپ کوچکی دارند) در روز از تلسکوپ‌شان برای تماشای پرندگان یا تماشای طبیعت استفاده می‌کنند. در این نوع کاربردها استفاده از تصحیح‌کنندۀ تصویر می‌تواند بسیار مفید باشد.

۷. آیا راهی وجود دارد که بتوانم تلسکوپی را امتحان کنم؟

بله. یک گروه نجومی را بیابید و در یکی از گردهمایی‌های آن‌ها، که اغلب به‌صورت ماهانه برگزار می‌شوند، شرکت کنید. در آنجا افراد علاقه‌مند دیگری را خواهید یافت که مشتاق‌اند اطلاعات‌شان را با شما درمیان بگذارند. در یکی از برنامه‌های رصد همگانی آن‌ها می‌توانید در مدت زمان اندکی با انواع مختلفی از تلسکوپ‌ها رصد کنید و پرسش‌های خود را از آن‌ها بپرسید.

۸. گذشته از اپتیک‌های باکیفیت، مهم‌ترین چیز در ساختار تلسکوپ چیست؟

مقر؛ چیزی که لولۀ تلسکوپ روی آن قرار می‌گیرد. حتی اگر بهترین اپتیک دنیا را بخرید، اگر آن را روی مقر بی‌کیفیتی قرار دهید، به نتیجۀ راضی‌کننده‌ای نخواهید رسید. درست است که با هیچ تلسکوپی نمی‌توان در هنگام وزیدن بادهای شدید کار کرد. اما مقرهای ضعیف حتی لرزش ناشی از نسیم‌های ملایم را هم به لولۀ اپتیکی تلسکوپ منتقل می‌کنند. بنابراین از مرغوبیت مقری که تلسکوپ‌تان را روی آن قرار داده‌اید، مطمئن شوید.

۹. آیا تلسکوپ go-to بهتر از تلسکوپ بدون go-to است؟

بله. تلسکوپ go-to موتور یا موتورهایی دارد که با کامپیوتر درونی تلسکوپ کنترل می‌شوند. پس از برپا کردن تلسکوپ، می‌توانید به‌راحتی جرم آسمانی مورد نظرتان را انتخاب کنید. تلسکوپ به‌سوی آن می‌گردد و پس از یافتن آن، جرم را در آسمان دنبال می‌کند. به این ترتیب می‌توانید به مقدار زیادی در زمان خود صرفه‌جویی کنید. حتی رصدگران باتجربه هم تلسکوپ‌های go-to را ترجیح می‌دهند. زیرا زمان بیشتری را می‌توانند به تماشای آسمان اختصاص دهند.

 

۱۰. آیا برای استفاده از تلسکوپ در بیرون از خانه به برق نیاز دارم؟

فقط درصورتی که تلسکوپ برای کار به نیروی محرکۀ موتوری نیاز داشته باشد. در بیشتر موارد تلسکوپ با جریان مستقیم کار می‌کند. این به آن معناست که می‌توانید از یک باتری (مانند باتری اتومبیل) استفاده کنید. با تبدیلی که شرکت سازنده در بسته‌بندی قرار داده، می‌توانید تلسکوپ را به برق متصل کنید.

۱۱. بهترین تلسکوپ برای من کدام است؟

بهترین تلسکوپ، تلسکوپی است که بیشتر از آن استفاده می‌کنید. اگر برپا کردن تلسکوپ ۱ ساعت زمان لازم دارد، یا اگر تلسکوپ‌تان بزرگ و ‌سنگین است و جابه‌جایی آن دشوار است، احتمالاً فقط در برخی مواقع از سال خواهید توانست با آن رصد کنید. از طرف دیگر اگر برپا کردن تلسکوپ‌تان سریع است، شاید چندین بار در هفته بتوانید با آن رصد کنید. تلسکوپ کوچکی که همواره مورد استفاده قرار می‌گیرد، به‌مراتب بهتر از تلسکوپ بزرگی است که در خانه خاک می‌خورد.

 تلسکوپ‌های شکستی

آنجا که سخن از نور است، منظور از شکست «خمیده شدن» است. تلسکوپ شکستی این کار را با ساختار به‌دقت طراحی‌شده‌ای از لنزها انجام می‌دهد. اگر سطوح لنزها شکل مناسبی داشته باشند، پرتوهای نور در یک نقطه متمرکز می‌شوند. با قراردادن یک چشمی در آن «نقطة کانونی» می‌توانید آنچه که تلسکوپ را به‌سویش نشانه گرفته‌اید ببینید.

نخستین تلسکوپ (شکستی) را هانس لیپرهی، عینک‌ساز هلندی، در سال ۱۶۰۸ ساخت. در توضیح کاربرد اختراع او نوشته شده: ابزاری برای دیدن اجرام دوردست چنان که از نزدیک دیده می‌شوند. این لولة اپتیکی اشیاء را سه برابر بزرگ‌تر می‌کرد. گالیلئو گالیله‌ای، مخترع ایتالیایی نخستین کسی بود که از این تلسکوپ برای مطالعة اجرام آسمانی استفاده کرد. آنچه که او دید، انقلابی در اخترشناسی ایجاد کرد.

هنگامی که دربارة شکستی‌های امروزی می‌خوانید، به دو واژه برخواهید خورد: آکرومات (achromat) و آپوکرومات (apochromat). این دو واژه ساختارهای متفاوتی از عدسی‌ها با انواع متفاوت شیشه‌اند. آکرومات یعنی «غیروابسته به نور». عدسی‌های آکرومات از دو قطعه شیشه تشکیل شده و رنگ‌های مختلف را به‌خوبی در یک نقطه متمرکز می‌کنند. تلسکوپ‌های آپوکرومات بهترین نوع شکستی‌اند و عدسی‌های جلویی آن‌ها از چند قطعه شیشه (تا ۴ قطعه) تشکیل شده است.

تا دهة ۱۹۶۰ شکستی‌ها پرفروش‌ترین نوع تلسکوپ بودند. سپس سازندگان تلسکوپ کار ساخت تلسکوپ‌های بزرگ با طراحی‌های دیگر را آغاز کردند و فروش شکستی‌های سنتی کمتر شد. با این حال در سال‌های اخیر و با توجه به فاکتورهای مختلفی که باید در هنگام خرید در نظر گرفت، فروش شکستی‌ها دوباره افزایش یافته است.

نخست اینکه کیفیت تلسکوپ‌های شکستی بهبود یافته است. دوم، عدسی‌های بهتر سبب شده‌اند لولة اپتیکی تا جای ممکن کوتاه‌تر شود. در نهایت، با استفاده از مواد سبک‌تر اکنون مدل‌های کوچک‌تر و سبک‌تر با قابلیت جابه‌جایی آسان‌تر ساخته می‌شوند که نه‌تنها سفر به مکان رصدی مورد نظر را آسان‌تر کرده است، بلکه اکنون می‌توانید برای اینکه تلسکوپی در حیات خانه‌تان برای رصد سریع ماه یا مشتری قرار دهید یا نه، راحت‌تر تصمیم بگیرید.

[box type="note"]سه نکتۀ مهم

1. در شکستی‌ها از ساختاری از عدسی‌ها برای تشکیل تصویر استفاده می‌شود.

2. شکستی‌ها کمترین نگهداری را در بین دیگر انواع تلسکوپ‌ها نیاز دارند.

3. بسیاری از شکستی‌ها به قدری سبک‌اند که می‌توان آن‌ها را حتی روی سه‌پایۀ عکاسی هم قرار داد. این قابلیت آن‌ها را به تلسکوپ‌های «بردار و ببر» تبدیل می‌کند.[/box]

 

[box type="tip"]به‌یاد داشته باشید

1. وجود نداشتن هر گونه مانعی در راه انتقال نور از عدسی‌ها سبب کنتراست بالاتر تصویر در شکستی‌ها می‌شود. رصدگران سیاره‌ها و ستاره‌های دوتایی (که برای تفکیک باید کنتراست تصویر بالایی داشته باشند) شکستی‌ها را برای رصد چنین اجرامی بهترین می‌دانند.
2. تلسکوپ‌های شکستی به نگهداری کمی نیاز دارند. عدسی‌ها همانند آینه‌ها نیاز به تجدید اندود ندارند. همچنین عدسی‌ها اغلب نیاز به تنظیم هم ندارند؛ چیزی که سازنده‌های تلسکوپ از آن با نام «هم‌خطی» یاد می‌کنند. عدسی از هم‌خطی خارج نمی‌شود مگر آنکه آسیب شدیدی، مثلاً‌ در اثر سقوط و برخورد با سطحی سخت، به آن وارد شود.
3. از آنجایی که لولۀ اپتیکی تلسکوپ‌های شکستی بسته است، هنگامی که آن را از جایی سردتر یا گرم‌تر به جایی دیگر منتقل می‌کنید، برای هم‌دما شدن به زمان نیاز دارد. لوله‌های آلومینیومی با دیوارۀ نازک امروزی به‌خوبی گرما را منتقل می‌کنند. بنابراین زمان لازم برای هم‌دما شدن را تا حد زیادی کاهش داده‌اند. اما همچنان باید آن را در نظر داشته باشید.[/box]

تلسکوپ‌های بازتابی

تلسکوپ بازتابی را جیمز گرگوری، اخترشناس اسکاتلندی، در سال ۱۶۶۳ اختراع و ساختار آن را توصیف کرد. اگرچه اخترشناسان و تاریخ‌نویسان امتیاز این اختراع را به گرگوری نسبت می‌دهند، سازندۀ این نوع تلسکوپ درواقع او نبود. نخستین تلسکوپ بازتابی را سر آیزاک نیوتون، ریاضیدان انگلیسی، در سال ۱۶۶۸ ساخت. تلسکوپ او آینه‌ای به قطر ۱/۳ اینچ و لوله‌ای به طول ۶ اینچ داشت.

بازتابی‌های نیوتونی امروزی از دو آینه تشکیل شده‌اند؛ یک آینۀ منحنی بزرگ به‌نام «آینۀ اصلی» در پایین لوله، و یک آینۀ کوچک و تخت «ثانویه» در نزدیک بالای لوله. پرتوهای نور از بالای لوله وارد آن می‌شوند و پس از بازتاب از آینۀ اولیه به آینۀ ثانویه می‌رسند. سپس آینۀ ثانویه تصویر را به چشمی بازتاب می‌دهد.

اخترشناسان آماتور تا نیمۀ قرن بیستم تلسکوپ بازتابی را خودشان می‌ساختند. اکنون سازندگان مدل‌های مختلفی از بازتابی‌های باکیفیت را با قیمت ارزان ارائه می‌کنند. روی‌هم‌رفته بازتابی‌ها ارزان‌قیمت‌ترین نوع تلسکوپ‌اند. بنابراین اگر بودجۀ چندانی ندارید، می‌توانید یک بازتابی بخرید.

بزرگ‌ترین تلسکوپ‌های آماتوری هم بازتابی‌اند. بنابراین اگر با جابه‌جا کردن بسته‌ای سنگین و بزرگ مشکلی ندارید، می‌توانید برای خرید یک بازتابی ۱۲ اینچ یا بزرگ‌تر برنامه‌ریزی کنید.

[box type="note"]سه نکتۀ مهم

۱. بازتابی‌ها از ساختاری از آینه‌ها برای تشکیل تصویر استفاده می‌کنند.

۲. بازتابی‌ها بزرگ‌ترین دهانه با کمترین هزینه را به خود اختصاص می‌دهند.

۳. بزرگ‌ترین تلسکوپ‌های آماتوری بازتابی‌اند.[/box]

 

[box type="tip"]به یاد داشته باشید...

• تصویر از درون بازتابی‌ها هیچ رنگ اضافه‌ای ندارد. این به آن معناست که حتی پیرامون درخشان‌ترین اجرام هم هیچ حاشیۀ رنگی (فریز) نخواهید دید.
• بازتابی‌ها به نسبت دیگر انواع تلسکوپ ارزان‌ترند. برای ساخت تلسکوپ بازتابی سازنده فقط لازم است یک سطح آینه را صیقل کند. یک عدسی آپوکروماتیک بین ۴ تا ۸ سطح دارد. همچنین، شما از درون عدسی شیشه‌ای می‌نگرید. بنابراین شیشة عدسی‌ها باید عاری از هرگونه خطای اپتیکی باشد. همۀ این‌ها سبب می‌شود عدسی قیمت زیادی داشته باشد. تلسکوپ‌های با گشودگی دهانۀ ۶ اینچ یا بیشتر (با چند استثناء) همگی بازتابی یا ترکیبی‌اند.
• مکان آینۀ ثانویه مانعی بر سر راه پرتوهای نور است که بخش کوچکی از نور را از نواحی پرنور به نواحی کم‌نورتر پخش می‌کند. به‌جز مواقعی که با بزرگنمایی زیاد به یک سیاره یا سحابی پرنور می‌نگرید، متوجه آن نخواهید شد.
• بازتابی‌های نیوتونی ایراد اپتیکی‌ای به‌نام «کُما» دارند که باعث می‌شود ستاره‌هایی که در لبه‌های میدان دید قرار دارند، همانند یک دنباله‌دار، اندکی کشیده و باریک دیده شوند. رصدگران با قرار دادن اهداف رصدی مورد نظرشان در مرکز میدان دید از بروز این ایراد اجتناب می‌کنند.
• بازتابی‌ها به‌علت نوع اتصال‌های آینه‌ها به لولۀ اپتیکی به تکان‌ها و ضربه‌هایی که در هنگام جابه‌جایی به آن‌ها وارد می‌شوند حساس‌اند. بسیاری از رصدگران پیش از آغاز برنامۀ رصدی‌شان، برای اطمینان از کارکرد درست تلسکوپ آینه‌های آن را تنظیم (هم‌خط) می‌کنند.[/box]

 

تلسکوپ‌های ترکیبی

تلسکوپ‌های کاتادیوپتریک یا بازتابی-شکستی به این سبب به این نام نامگذاری شده‌اند که در آن‌ها «بازتاب و شکست نور» توأمان وجود دارد. به آن‌ها تلسکوپ‌های ترکیبی هم گفته می‌شود؛ تلسکوپ‌هایی که طراحی آن‌ها ترکیبی از عناصر بازتابی و شکستی است.

نخستین تلسکوپ ترکیبی را برنهارد اشمیت، اخترشناس آلمانی، در سال ۱۹۳۰ ساخت. در تلسکوپ او آینۀ اصلی کروی در پشت تلسکوپ و صفحۀ تصحیح‌کنندۀ شیشه‌ای در جلو قرار داشت.

تلسکوپ اشمیت درواقع پیشگام مشهورترین طراحی امروزی تلسکوپ، یعنی تلسکوپ اشمیت-کسگرین یا SCT بود. در این طراحی عناصری از طراحی پرفسور لوران کسگرین هم استفاده شده است. در تلسکوپ اشمیت-کسگرین نور از یک صفحۀ تصحیح‌کننده وارد لولۀ تلسکوپ می‌شود و سپس به آینۀ اصلی در پایین لوله می‌رسد. این آینه نور را به سوی آینۀ ثانویه، که روی تصحیح‌کننده قرار دارد، بازمی‌تاباند. آینۀ ثانویه نور را به‌سوی سوراخی در آینۀ اصلی بازمی‌تاباند. نور از آن حفره می‌گذرد و به چشمی، که در انتهای تلسکوپ قرار دارد، می‌رسد.

[box type="note"]سه نکتۀ مهم

۱. در تلسکوپ‌های ترکیبی از ترکیب عدسی و آینه برای تشکیل تصویر استفاده می‌شود.

۲. ترکیبی‌ها جمع‌وجورترین ساختار را در بین انواع دیگر تلسکوپ‌ها دارند.

۳. سازندگان آن‌ها را به‌صورت مجموعة کامل می‌فروشند.[/box]

نخستین اشمیت-کسگرین بزرگ

شرکت سلسترون در سال ۱۹۷۰ ساخت تلسکوپی را آغاز کرد که توفانی در بین اخترشناسان آماتور به‌راه انداخت: Celestron 8 یا آن‌طور که بعدها رصدگران نامیدند، C8. معرفی این تلسکوپ یک انقلاب بود. لولۀ اپتیکی نارنجی‌رنگ آن برتری‌های قابل توجهی داشت: گشودگی دهانۀ ۸ اینچ، سبک، قابلیت جابه‌جایی آسان‌تر در برابر بازتابی‌های ۸ اینچ آن زمان و ساختار اپتیکی f/10 که بزرگنمایی خوبی را مهیا می‌کرد. گستره‌ای از ابزارهای جانبی مختلف، عکاسی از اجرام آسمانی را آسان و همه‌گیر کرد. سیستم کامل شامل قطعه‌ای گوه‌ای‌شکل برای تنظیم عرض جغرافیایی کاربر و یک سه‌پایۀ محکم تاشو بود. امروزه سلسترون بسیاری از تلسکوپ‌هایش، مثل CGEM، Edge HS، CPC، NexStar SE و Advanced Series (سری‌های پیشرفتۀ سلسترون) را روی این مقر قرار می‌دهد.

 

 

[box type="tip"]به یاد داشته باشید...

۱. نخستین برتری تلسکوپ ترکیبی طراحی جمع‌وجور آن است. طول این ابزارها اغلب یک‌چهارم بازتابی‌ها و بسیار کوتاه‌تر از شکستی‌های با یک‌دوم گشودگی دهانه‌اند. این برتری آن‌ها را به بهترین گزینه برای خرید تلسکوپی که به‌آسانی برپا می‌شود تبدیل می‌کند.

۲. لولۀ تلسکوپ‌های ترکیبی هم مانند تلسکوپ‌های شکستی بسته است. بنابراین زمان لازم برای هم‌دما شدن با محیط در مقایسه با بازتابی‌های با لولۀ باز با همان قطر دهانه بیشتر است. شرکت سلسترون برای سرعت بخشیدن به این فرآیند منفذهای سردکنندۀ فیلتر‌شده‌ای در پشت آینۀ اصلی تلسکوپ‌های پیشرفتۀ اشمیت-کسگرین خود قرار داده است.[/box]

 

مقرها و موتورها

هرگاه صحبت از تلسکوپ می‌شود، منظور همان لولة اپتیکی روی مقر است. درواقع این به‌آن معناست که نیمی از تلسکوپ، مقر است. حتی بهترین تلسکوپ‌ها هم اگر روی مقری ناپایدار قرار گیرند، نمی‌توانند تصویر باکیفیتی ارائه کنند. اگر مقر بیش از حد سبک باشد، باد فقط یکی از دشمنان است. حتی در هنگام فکوس کردن تصویر هم تصویر درون چشمی می‌لرزد.

مقرهای سمت-ارتفاعی

این مقرها ساده‌ترین مقر تلسکوپ‌اند. نام آن‌ها ترکیبی از ارتفاع (altitude) و سمت (azimuth) است. حرکت تلسکوپ روی این مقرها در راستای بالا-پایین (ارتفاع) و چپ-راست (سمت) صورت می‌گیرد.

مقرهای دابسونی

جان دابسون، اخترشناس آماتور، در دهة ۱۹۶۰ گونه‌ای از مقر سمت-ارتفاعی را ابداع کرد که اکنون با نام او نامگذاری شده است. مقر دابسونی ارزان‌قیمت‌ترین نوع مقر است و سازندگان آن را همیشه با یک بازتابی ارائه می‌کنند. از آنجایی که لولة اپتیکی آزادانه روی مقر قرار می‌گیرد، می‌توانید این دو بخش را به‌راحتی جابه‌جا کنید. اما این تلسکوپ‌ها هم ممکن است بسیار بزرگ باشند. همة تلسکوپ‌های آماتوری با قطر آینة بیش از ۱۶ اینچ روی مقر دابسونی قرار می‌گیرند.

مقر استوایی

اگر زمین حرکت نمی‌کرد، یک مقر سمت-ارتفاعی می‌توانست همان چیزی باشد که ما همواره نیاز داریم. اما سیارة ما به دور خود می‌گردد و ما باید آن را در نظر داشته باشیم. مقر استوایی سومین نوع مقر است. این مقر را جوزف فون فرانهوفر در قرن ۱۹ میلادی برای ردیابی ستاره‌ها در آسمان اختراع کرد. او یکی از محورهای مقر را موازی محور زمین قرار داد و مقر را با یک موتور ساعتی که با نیروی وزن کار می‌کرد، با همان سرعت حرکت زمین به‌دور خودش چرخاند. با این کار، تلسکوپ ستاره‌ها را با همان سرعتی که در آسمان حرکت می‌کنند، دنبال می‌کند. امروزه، در بسیاری از مقرهای استوایی برای حرکت دادن مقر از یک موتور استفاده می‌شود.

مقر go-to

یکی از آخرین پیشرفت‌ها ساخت مقرهای go-to است. برای ساخت این مقرها، سازندگان یک موتور به هریک از محورهای سمت و ارتفاع مقر متصل می‌کنند. این موتورها هم خود به کامپیوتری متصل می‌شوند. به محض اینکه تلسکوپ را برپا کردید، موتور go-to جرم آسمانی مورد نظر شما را در آسمان دنبال می‌کند.

مقرهایی که از این سیستم بهره می‌گیرند، بسیار دقیق‌اند. هنگامی که تلسکوپ جرمی را در آسمان یافت، بدون آنکه نیاز باشد آن را حرکت دهید، جرم مورد نظر را در آسمان دنبال می‌کند. بیشتر تلسکوپ‌های go-to امروزی بانک داده‌های بزرگی از هزاران جرم دارند.

[box type="note"]سه نکتۀ مهم

۱. مقر هم تلسکوپ را نگاه می‌دارد و هم چگونگی حرکت آن را تعیین می‌کند.

۲. مقر به همان اندازهٔ لولهٔ اپتیکی اهمیت دارد.

۳. با یک مقر go-to می‌توانید در رصد آسمان پیشرفت کنید.[/box]

 

ابزارهای جانبی

شما می‌توانید با انتخاب ابزارهای جانبی مناسب لذت‌تان را از رصد آسمان چند برابر کنید.

جوینده

حتی اگر بهترین تلسکوپ دنیا را داشته باشید ولی نتوانید با آن جرمی را در آسمان پیدا کنید، بی‌فایده است. بزرگنمایی زیاد تلسکوپ میدان دید آن را محدود می‌کند. حتی با داشتن مقر go-to باز هم از داشتن جوینده‌ای با بزرگنمایی کم و باکیفیت بی‌نیاز نخواهید بود. بیشتر آن‌ها لوله‌هایی‌اند که مستقیم از درون‌شان نگاه می‌کنید. تصویر را معکوس می‌کنند اما می‌توانید به جرم یا موقعیتی که برای بیشتر افراد در آسمان قابل تشخیص است، نگاه کنید.

جویندۀ شما باید یک عدسی جلویی با قطر دست‌کم ۲ اینچ (۵۰ میلی‌متر) داشته باشد. به‌طوری‌که نور کافی برای یافتن اجرام کم‌نور را گردآوری کند. بزرگنمایی آن هم باید بین ۷ تا ۹ برابر باشد.

پس از نصب جوینده آن را با تلسکوپ‌تان هم‌خط کنید. این کار را باید هنگامی انجام دهید که نور کافی در بیرون از منزل برای دیدن یک جسم دوردست، مثل نوک یک آنتن مخابراتی، وجود داشته باشد. هم‌خط کردن با چنین جسم ثابتی از آن جهت که مثل ستاره در آسمان در حال حرکت نیست، آسان‌تر است.

چگونه جوینده را نصب کنیم؟

پیش از هر برنامة رصد و در روشنایی روز جویندةتان را به ترتیب زیر هم‌خط کنید:

• اگر تلسکو‌پ‌تان موتور دارد، آن را خاموش کنید.
• چشمی‌ای با بزرگنمایی کم را روی تلسکوپ نصب کنید (چشمی‌ای که در بین دیگر چشمی‌های‌تان بزرگ‌ترین عدد روی لولة آن حک شده است).
• پیچ‌های کنترل حرکت موتور مقر را شل کنید.
• با حرکت دادن تلسکوپ جسمی در دوردست (مثل یک ساختمان یا لامپ بالای یک برج مخابراتی) را در مرکز میدان دید قرار دهید. تلسکوپ را روی آن جرم فکوس کنید.
• پیچ‌های کنترل حرکت تلسکوپ را محکم کنید.
• پیچ‌های نگه‌دارندة جوینده را شل کنید و سپس بدون حرکت دادن تلسکوپ جوینده را طوری تنظیم کنید که همان جسمی که در تلسکوپ در مرکز میدان دید قرار دارد، در جوینده هم در مرکز قرار گیرد.
• پیچ‌های نگه‌دارندة جوینده را محکم کنید.
• برای داشتن دقت بیشتر، چشمی با بزرگنمایی کمتر را با چشمی با بزرگنمایی بیشتر جابه‌جا کنید و سپس جوینده را دوباره هم‌خط کنید.

چپقی

شکستی‌ها اغلب به‌سبب طراحی‌شان به چپقی نیاز دارند. چنین چپقی‌هایی نور سوژه را ۹۰ درجه می‌چرخانند. بدون چپقی، برای رصد اجرامی که ارتفاع‌شان در آسمان زیاد است دچار مشکل خواهید شد. چپقی درون فکوسر تلسکوپ قرار می‌گیرد و چشمی درون چپقی.

چراغ‌قوه

برای کار با نقشة آسمان در هنگام رصد شبانه به نور نیاز خواهید داشت. نور قرمز برای رصد شبانه بهتر است چون کمترین تأثیر را بر دید در شب (طریقة تطبیق یافتن چشم با تاریکی) دارد. اما نور روشن (حتی رنگ قرمز) نتیجه‌ای جز کمتر دیدن اجرام در تلسکوپ ندارد. زیرا چشم‌ها باید دوباره خود را با تاریکی تطبیق دهند. بنابراین، بهترین چراغ‌قوه نوعی است که بتوان میزان روشنایی آن را تغییر داد.

منبع برق

اگر در مکان رصد دسترسی به منبع برق جریان مستقیم دارید، بسیار خوش‌شانسید. در غیر این‌صورت به منبع برق پورتابل نیاز خواهید داشت. با سیم رابط مناسب حتی می‌توانید از باتری اتومبیل‌تان استفاده کنید.

گزینة دیگر استفاده از یک منبع برق اختصاصی مانند Power Tank 17 ساخت شرکت سلسترون است. این منبع برق می‌تواند برق مورد نیاز شما را برای چندین شب رصد مهیا کند. این ابزار شامل باتری ۱۷ آمپرساعت، دو خروجی فندکی جریان مستقیم ۱۲ ولت، رادیوی AM/FM، یک آژیر خطر، چراغ‌قوة نور قرمز قابل تعویض و یک لامپ نورافکن سفید است.

رابط سه‌پایۀ دوچشمی

با این ابزار می‌توانید دوربین دوچشمی را روی سه‌پایه‌های استاندارد دوچشمی قرار دهید. این رابط دو فایده دارد. نخست، با استفاده از آن دیگر نیاز نیست برای مدت طولانی دوچشمی را روی دو دست نگاه دارید. دوم، بدون آدرس‌دادن‌های سرسام‌آور می‌توانید به‌راحتی آنچه را دیده‌اید به افراد دیگر هم نشان دهید.

رابط دوربین عکاسی

شاید روزی به عکاسی نجومی علاقه‌مند شوید. در این صورت اگر دوربینی بدون رابط مناسب برای اتصال کامل به تلسکوپ داشته باشید چه می‌کنید؟ شرکت سلسترون صفحة مقری ارائه کرده که حتی با با دوربین‌های دیجیتال کوچک هم می‌توانید از آنچه از درون چشمی تلسکوپ‌تان می‌بینید عکس بگیرید.

نقشۀ آسمان

با این ابزار سودمند نه‌تنها می‌توانید راه‌تان را در آسمان و به‌سوی هدف بعدی‌تان بیابید، بلکه می‌توانید برای برنامۀ رصدی آینده برنامه‌ریزی کنید. در چنین نقشه‌هایی، که در اغلب مجله‌های نجومی مثل مجلۀ نجوم به‌صورت ماهانه چاپ می‌شوند، علاوه بر نقشه‌های پُرستارة آن ماه، توضیحات و عکس‌هایی برای نشان دادن رویدادهای آسمانی مهم خواهید یافت. همچنین داستان‌هایی دربارۀ رصد خورشید، ماه، سیاره‌ها، بارش‌های شهاب، %B